TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ
Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 2017 Sayfa Aralığı: 365 - 396 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ
Öz: Kadın hareketi yüzyıllardır bir özgürlük ve eşitlik mücadelesi olarak sürmektedir. Hak arayışının geçmişi oldukça eskilere dayanmakla birlikte Fransız İhtilalini hareketin ivmelendiği, ideolojik temellerinin oluşmaya başladığı bir dönüm noktası olarak kabul etmek gerekir. Bu tarihten sonra Batı'da kadınlar toplumsal cinsiyet algısının dayattığı rollerden kurtulmak için etkin bir biçimde mücadele etmişlerdir. Sosyal, siyasi ve hukuki alanda haklarını elde edebilmek için verdikleri bu mücadele kadın hareketinin temelidir. Hareketin Osmanlı Devleti'ne ulaşması da çok uzun sürmemiş- tir. Kadınların yaşadığı eşitsizlikler ve sadece eş ve anne olarak toplumda varlık kazanabilmeleri tüm kadınların ortak problemidir. İslam-Osmanlı Hukukunda kadınlar sahip oldukları haklar bakı- mından Ortaçağ Avrupası ile kıyaslandığında oldukça iyi durumdadırlar. Ancak 18. yüzyılda Fransız İhtilali ile ortaya çıkan fikirler ve Sanayi Devriminin sonucunda yaşanan toplumsal dönüşümler Osmanlı Devleti'ne de yansımıştır. III. Selim ve II. Mahmut ile başlayan modernleşme süreci Tanzimat ve Islahat Fermanlarının ilan edilmesiyle devam etmiş, Meşrutiyet döneminde hız kazanmıştır. Osmanlı kadın hareketinin temelini toplumsal hayata katılma, eğitim ve çalışma hakkının elde edilmesi ve aile hukuku alanındaki sınırlamalar oluşturmuştur. Siyasi hakların elde edilme mücadelesi ise bu problemlerin ardından gelmiştir. Bu hakların elde edilmesinde Osmanlı kadın hareketinin en önemli araçları kadın dergileri ve dernekler olmuştur. Çıkarılan kadın dergilerindeki yazılar ile bilinç oluş- turulmaya çalışılmıştır. Kurulan kadın dernekleri ise özellikle kadınların eğitim ve çalışma hayatına katılabilmesi için mücadele etmiştir. Bu araçlar içinde "Kadınlar Dünyası" dergisi ve "Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti" en etkili hareketi oluşturmuş ve birçok alanda çeşitli kazanımlar elde etmeyi başarmıştır. Tebliğimiz çerçevesinde Cumhuriyet döneminde Türk kadınının kazandığı hakların başlangıç noktası olarak kabul edebileceğimiz Tanzimat sonrası dönem ele alınacaktır. Tanzimat'la birlikte kadınların yaşadığı problemler, hukuki talepleri ve elde ettikleri kazanımlar çalışmaya konu edilecektir. Bu bağlamda kadın dergilerinin ve derneklerin faaliyetleri, yapılan hukuki düzenlemeler konumuz açısından oldukça yol gösterici olacaktır.
Anahtar Kelime: OTTOMAN WOMEN’S MOVEMENT AND LEGAL CLAIMS POST TANZIMAT ERA
Öz: Women’s movement is lasting for centuries as a freedom and equality struggle. Although the history of quest of the right is based on the old ages, it must be agreed that the French revolution accelerated and built the ideological bases of the women’s movement. After this date, women of western world had been started to fight to become free from the roles which gender imposed. This struggle to get the rights on the social, political and judicial field is the base of the women movement. The movement spread to Ottoman Empire in a very short time. Inequalities that women faced with, and being in existence only as mother and wife are the common problems for all women. Women has more rights in the Islamic-Ottoman law comparing with the medieval Europe. However, in the 18th century, ideas that emerged with the French Revolution and social transformations in consequence of industrial revolution were reflected to the Ottoman Empire as well. Modernization period that started with III. Selim and II. Mahmut continued with the Tanzimat and Islahat Era, and it was accelerated in the Meşrutiyet period. The basis of the Ottoman women’s movement are composed by the restrictions in education, right to labor, participation in the social life, and family law. Struggle to get the political rights came after these problems. Acquisition of these political rights, women magazines and associations were the most important instruments of the Ottoman women’s movement. It was tried to create a consciousness through the articles in the magazines. Also, the established women associations struggled for participation of women in work and education life. Among these instruments, “Kadınlar Dünyası Dergisi” magazine and “Osmanlı Müdâfaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti” association were the most effective ones and they succeed to get several acquisitions. In our opinion, it should be discussed post Tanzimat era which we can assume for the starting point for women to gain the rights in republic era. The problems which women faced with, their judicial requests, and the acquisitions which they earned with Tanzimat will be the subject of this study. In this context, activities of women magazines and associations, and legal arrangements will be a guiding light for our subject.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akyılmaz Gül, “Cumhuriyetten Önce Türk Kadını”, Yeni Forum Aylık Siyaset-İktisatKültür Dergisi, C. 13, S. 272, Ocak, 1992, s. 63-66. (Türk Kadını)
- Akyılmaz Gül, “Osmanlı Devleti’nde Mülkiyet Hakları ve Mülkiyet İlişkileri Çerçevesinde Kadının Hukuki Statüsü”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, C.1, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016. (Mülkiyet)
- Akyılmaz Gül, İslam ve Osmanlı Hukukunda Kadının Statüsü, Göksu Ofset-MatbaaMücellithane, Konya, 2000. (Kadın)
- Akyılmaz Gül, Osmanlı Devletinde Eşitlik Kavramının Gelişimi, Yayınlanmamış Profesörlük Eseri, Konya, 2000. (Eşitlik) Altındal Meral, Osmanlıda Kadın, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1994.
- Baktıaya Adil, Bir Osmanlı Kadınının Feminizm Macerası ve Hamidiye Modernleş- mesi, H2O Kitap, İstanbul, 2016.
- Barın Arkın Filiz, Batılı Kadın Seyyahların Gözüyle Osmanlı Kadını, Etkileşim Yayınları, İstanbul, 2011. Berktay Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, Metis Yayınları, İstanbul, 2015.
- Bozkurt Gülnihal, “Cumhuriyet Öncesi ve Sonrasında Türk Kadınının Hukuki Durumu”, Kastamonu’da İlk Kadın Mitinginin 75. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 1996.
- Cin Halil, Akyılmaz Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya, 2016.
- Çakır Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul, 2016.
- Demirdirek Aynur, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1993.
- Doğramacı Emel, Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1992.
- Donovan Josephine, Feminist Teori, Çev. Aksu Bora-Meltem Ağduk Gevrek-Fevziye Sayılan, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
- Güriz Adnan, Feminizm Postmodernizm ve Hukuk, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2011.
- http://www.abhaber.com/58254-2/, Erişim Tarihi, 3 Mart 2017.
- Kadınlar Dünyası Tayyaresi, Kadınlar Dünyası, S. 20, 13 Aralık 1913, https://dijitalkutuphane.mkutup.gov.tr/tr/periodicals/articlecatalog/details/49746, Erişim Tarihi, 12 Nisan 2017.
- Kayabaş Ebru, Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi İtibarıyla Aile Hukukunun Gelişimi Hukuk-ı Aile Kararnamesi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009.
- Keskin Tülay, “Demet Dergisi’nde Kadın ve İlerleme Anlayışı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 24, S. 37, 2005, s. 289-312.
- Konan Belkıs, “Türk Kadınının Siyasi Hakları Kazanma Süreci”, AÜHFD, C. 60, S. 1, 2011, s. 157-174.
- Kurnaz Şefika, Yenileşme Sürecinde Türk Kadını 1839-1923, Ötüken Neşriyat, Ankara, 2015.
- Oktar Tiğinçe, Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslamiyesi, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul, 1998.
- Okuducu Güldal, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Kadınının Kısa Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014.
- Osmanağaoğlu Hülya (Haz.), Feminizm Kitabı Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Seçme Metinler, Dipnot Yayınları, Ankara, 2015.
- Öztürk Emine, Feminist Teori ve Tarihsel Süreçte Türk Kadını, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2011.
- Zarinebaf-Shahr Fariba, “Women, Law and İmperial Justice in Ottoman İstanbul Late Seventeenth Century”, Women, the Family, and Divorce Law in İslamic History, Syracuse University Press, Syracuse, N.Y, 1996, s.81-96.
| APA | YÜRÜT B (2017). TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. , 365 - 396. |
| Chicago | YÜRÜT Berna TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. (2017): 365 - 396. |
| MLA | YÜRÜT Berna TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. , 2017, ss.365 - 396. |
| AMA | YÜRÜT B TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. . 2017; 365 - 396. |
| Vancouver | YÜRÜT B TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. . 2017; 365 - 396. |
| IEEE | YÜRÜT B "TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ." , ss.365 - 396, 2017. |
| ISNAD | YÜRÜT, Berna. "TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ". (2017), 365-396. |
| APA | YÜRÜT B (2017). TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 0(2017), 365 - 396. |
| Chicago | YÜRÜT Berna TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 0, no.2017 (2017): 365 - 396. |
| MLA | YÜRÜT Berna TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, vol.0, no.2017, 2017, ss.365 - 396. |
| AMA | YÜRÜT B TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2017; 0(2017): 365 - 396. |
| Vancouver | YÜRÜT B TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 2017; 0(2017): 365 - 396. |
| IEEE | YÜRÜT B "TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ." Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 0, ss.365 - 396, 2017. |
| ISNAD | YÜRÜT, Berna. "TANZİMAT SONRASI OSMANLI KADIN HAREKETİ VE HUKUKİ TALEPLERİ". Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2017 (2017), 365-396. |
