Yıl: 2015 Cilt: 21 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 13 - 42 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı

Öz:
Yurttaşlık kavramı, gerek yazılı anayasaların varlığından önce gerek yazılı anayasalardan sonraki süreçte devlete ait olmanın esasla- rını belirleyen kilit bir kavram olarak her zaman önem arz etmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşu ve Osmanlı Devletinin çöküş aşa- malarında ilk olarak 1876 Kanun-i Esasisi, daha sonradan 1909 yılında yapılan kapsamlı değişiklikler, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve son olarak da 1924 Anayasası yürürlüğe girmiştir. 1924 Anayasası, 6 bö- lümden ve 105 maddeden oluşur. Kendisinden önce yürürlükte olan 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanununun aksine daha detaylı düzenlemeler içermektedir. Bunun yanı sıra 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanununda yer almayan temel hak ve hürriyetlere ilişkin düzenlemeler 1924 Anayasa- sında yer almaktadır. Kuşkusuz düzenlenen temel hak ve özgürlüklerin öznesi yurttaşlardır. Anayasada yer alan hakların öznesi olan yurttaşla- rın kimler olduğu da Anayasa metninde yer almaktadır. Makalede, yurttaş kavramının kısa bir tanımı ve günümüzde ta- şıdığı anlam ele alınacak, ardından 1876 Kanun-i Esasisi, 1909 deği- şiklikleri, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve 1924 Anayasasında yer alan yurttaş tanımları incelenecek ve 1924 Anayasasında yurttaşlık tanımına ilişkin yürütülen tartışmalara değinilecektir. 1924 Anayasa- sının yürürlüğe girmesiyle anayasada yer alan yurttaş tanımının analizi yapılacak ve 1924 Anayasasının yürürlükte olduğu dönemde yurttaşlık anlayışını yansıtan belli başlı kanunlardan bahsedilecektir. Ardından 1924 Anayasasında yer alan tanımın 1961 ve 1982 Anayasalarındaki yurttaş tanımıyla arasındaki farka dikkat çekilecektir. Son olarak ise ülkemizde sıklıkla gündeme gelen yeni bir anayasa hazırlanması düşün- cesi göz önüne alınarak, muhtemel bir yurttaşlık tanımı önerisi sunul- maya çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

-

Öz:
The concept of citizenship has always been important, as a key concept, has always been important for determining the basis of belon- ging to the state not only before the existence of written constitution but also after it. In the phases of the Republic of Turkey and the col- lapse of the Ottoman Empire, firstly 1876 Kanun-i Esasi (The Fun- demental Law), subsequantly comprehensive changes made in 1909, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (Fundemental Organisation Act) and finally 1924 Constitution came into force. 1924 Constitution consists of 6 chapters and 105 articles. Unlike 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu which was in force before 1924 Constitution, it contains more detai- led regulations. Apart from that, provisions on fundemental rights and freedom which are not included in 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, are located in 1924 Constitution. Certainly, the subject of fundemental rights and freedoms are citizens. Citizenship, who are the subject of the rights in the constitutions, are regulated in Constitution. In this paper, a short description of the concept of citizen and its today s meaning are discussed. Then definitions of citizenship in 1876 Kanun-i Esasi, 1909 amendments, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu and 1924 Constitution are examined and focus on debates regarding the definition of citizenship in the 1924 Constitution. A definition of ci- tizenship in the 1924 Constitution is analyzed and some codes reflec- ting the understanding of citizenship is mentioned. Also, differences between the definition in 1961 and 1982 and the definition in 1924 Constitutions are showed. Finally the idea of drafting a new consti- tution which is often raised is considered and a possible definition of citizenship is presented.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali, Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği, İstanbul, 2010.
  • AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali/KÖKER, Levent, Kral-Devlet ya da Ölümlü Tanrı, Ankara, 2009.
  • AKAD, Mehmet/VURAL DİNÇKOL, Bihterin/BULUT, Nihat, Genel Kamu Hukuku, İstanbul, 2015.
  • AKAR, Rıdvan, Aşkale Yolcuları, Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları, İstanbul, 2000.
  • AKÇURA, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara, 1976.
  • AKGÖNÜL, Samim, Türkiye Rumları, İstanbul, 2012.
  • AKIN, İlhan F. , Kamu Hukuku, İstanbul, 1979.
  • AKTAR, Ayhan, Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, İstanbul, 2012.
  • ATAKAN, Arda, Putlaştırılmış Bir Kavram: Milli İrade, Mehmet AKAD'a Armağan, içinde, İstanbul, 2012.
  • AULARD, Alphonse, Fransa İnkılabının Siyasi Tarihi Cilt: 1, Ankara, 2011, Çev: Nazım POROY.
  • AYBAY, Rona/ÖZBEK, Nimet, Vatandaşlık Hukuku, İstanbul, 2008.
  • BARKER, Ernest (Ed.), The Politics of Aristotle, Oxford University Press, 1958.
  • BARUTÇU, Faik Ahmet, Siyasi Anılar 1939-1954, İstanbul, 1977.
  • BERKİ, Osman Fazıl, Türk Vatandaşlığı Hukukunda Toprak Esasının Gelişmesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1970, Cilt: 27, Sayı: 1-2.
  • ÇETİN, Fethiye, Yerli Yabancılar, Ed: İbrahim Ö. KABOĞLU, Ulusal, Ulusalüstü ve Uluslararası Hukukta Azınlık Hakları, içinde (70-81), İstanbul, 2002.
  • DUVERGER, Maurice, Siyasi Partiler, Ankara, 1974, Çev: Ergun ÖZBUDUN.
  • ERÖZDEN, Ozan, Ulus-Devlet, İstanbul, 2013.
  • FİŞEK, Hicri, Anayasa ve Vatandaşlık, Ankara, 1961.
  • GÖZÜBÜYÜK, Şeref/SEZGİN, Zekai, 1924 Anayasası Hakkında Meclis Görüşmeleri, Ankara, 1957.
  • HEATER, Derek, Yurttaşlığın Kısa Tarihi, İstanbul, 2007, Çev: Meral DELİKARA ÜST.
  • HOBBES, Thomas, Elemanta Philosophica De Cive-Yurttaşlık Felsefesinin Temelleri, İstanbul, 2014, Çev: Deniz ZARAKOLU.
  • HOBBES, Thomas, Leviathan, İstanbul, 2013, Çev: Semih LİM.
  • İNAN, Afet, Vatandaş İçin Medeni Bilgiler, İstanbul, 2010.
  • JAUME, Lucien, Fransız Devrimi'nde Yurttaş ve Devlet, Ed: Quentin SKINNER/ Bo STRATH, Devletler ve Yurttaşlar, içinde, İstanbul, 2011, Çev: Gökhan AKSAY.
  • KADIOĞLU, Ayşe, Vatandaşlık: Kavramın Farklı Anlamları, Vatandaşlığın Dönüşümü: Üyelikten Haklara, içinde, Ed: Ayşe KADIOĞLU, İstanbul, 2012.
  • KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, Ankara, 1970.
  • KİLLİ, Suna/GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Sened-i İttifak'tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, İstanbul, 2006.
  • OKANDAN, Recai Galip, Amme Hukukumuzda İkinci Meşrutiyet Devri, İstanbul, 1947.
  • OKUTAN, M. Çağatay, Tek Parti Döneminde Azınlık Politikaları, İstanbul, 2009.
  • ORAN, Baskın, The Minority Concept and Rights in Turkey: The Lausanne Peace Treaty and Current Issues, Ed: Zehra F. KABASAKAL ARAT , Human Rights in Turkey, içinde (35-56), Pennsylvania, 2007.
  • ÖKTE, Faik, Varlık Vergisi Faciası, İstanbul, 1951.
  • ÖZBUDUN, Ergun, 1924 Anayasası, İstanbul, 2012.
  • ÖZBUDUN, Ergun, Milli Mücadele ve Cumhuriyetin Resmi Belgelerinde Yurttaşlık ve Kimlik Sorunu, Ed: Nuri BİLGİN, Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik, içinde, İstanbul, 1997.
  • ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara, 2013.
  • ÖZKIRIMLI, Umut, Milliyetçilik Kuramları, Ankara, 2015.
  • PAMUK, Şevket, Türkiye'nin 200 Yıllık İktisat Tarihi, İstanbul, 2014.
  • PLATON, La République, Paris, 1966.
  • ROUSSEAU, Jean-Jacques, Du Contrat Social, Paris, 2001.
  • SKEAT, Walter W., An Etymological Dictionary of the English Language, New York, 1985.
  • SMITH, Edward C., 1924 Anayasası Hakkında Meclis Görüşmeleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl: 1958, Cilt: 13, Sayı: 3, Çev: Mümtaz SOYSAL.
  • TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul, 2011.
  • TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, İstanbul, 2014.
  • TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), İstanbul, 2009.
  • UYGUN, Oktay, Devlet Teorileri, İstanbul, 2014.
  • VURAL DİNÇKOL, Bihterin, Atatürk Devrimi, İstanbul, 2001.
  • VURAL DİNÇKOL, Bihterin/SOMER, Pervin, Atatürk İlkeleri ve Devrimi, İstanbul, 2006.
  • YEĞEN, Mesut, Yeni Anayasa Eski Yurttaşlık, Liberal Düşünce, Yıl: 13, Sayı: 50, İlkbahar-2008.
APA DİNÇKOL VURAL B, Isik A (2015). 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. , 13 - 42.
Chicago DİNÇKOL VURAL Bihterin,Isik Alper 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. (2015): 13 - 42.
MLA DİNÇKOL VURAL Bihterin,Isik Alper 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. , 2015, ss.13 - 42.
AMA DİNÇKOL VURAL B,Isik A 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. . 2015; 13 - 42.
Vancouver DİNÇKOL VURAL B,Isik A 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. . 2015; 13 - 42.
IEEE DİNÇKOL VURAL B,Isik A "1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı." , ss.13 - 42, 2015.
ISNAD DİNÇKOL VURAL, Bihterin - Isik, Alper. "1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı". (2015), 13-42.
APA DİNÇKOL VURAL B, Isik A (2015). 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21(1), 13 - 42.
Chicago DİNÇKOL VURAL Bihterin,Isik Alper 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 21, no.1 (2015): 13 - 42.
MLA DİNÇKOL VURAL Bihterin,Isik Alper 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, vol.21, no.1, 2015, ss.13 - 42.
AMA DİNÇKOL VURAL B,Isik A 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2015; 21(1): 13 - 42.
Vancouver DİNÇKOL VURAL B,Isik A 1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2015; 21(1): 13 - 42.
IEEE DİNÇKOL VURAL B,Isik A "1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı." Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21, ss.13 - 42, 2015.
ISNAD DİNÇKOL VURAL, Bihterin - Isik, Alper. "1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 21/1 (2015), 13-42.