Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği

KAYA, SÜLEYMAN; Durmuş, Muhammed Emin

Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği

Süleyman KAYA, (Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Sakarya, Türkiye)

Muhammed Emin DURMUŞ (Sakarya Üniversitesi, İslam Ekonomisi ve Finansı Anabilim Dalı, Sakarya, Türkiye)

Vakıflar Dergisi

1 0

Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 80. Yıl Özel Sayısı Sayfa Aralığı: 160 - 186 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-07-2020

Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği

Öz:

Osmanlı vakıflarının faaliyet gösterdikleri en önemli alanlardan biri eğitimdir. Osmanlı’da eğitimhizmetleri 19. yüzyılda Maarif Nezareti kuruluncaya dek vakıflar tarafından yürütülmüştür. Vakıflarınhalka yönelik eğitim verdikleri kurumların başında da sıbyan mektepleri gelmektedir. Bu çalışmadamektep vakıflarının hizmetlerini nasıl finanse ettikleri, ne tür yerlere ne kadar masraf yaptıkları, bünyelerinde hangi görevlileri istihdam ettirdikleri ve bu görevlilere ne kadar maaş ödedikleri sorularınaÜsküdar örneği üzerinden cevap verilmeye çalışılmıştır.Çalışmada 1184-1214/1770-1800 tarihlerinde Üsküdar’da faaliyet gösterdiğini tespit ettiğimiz 5adet mektep vakfının süreç içerisindeki gelir ve giderlerinin analiz edilmesi hedeflenmiştir. Çalışmaneticesinde nakit sermaye işleten vakıfların zaman içerisinde sermayelerini artırdıkları bunun yanı sıravakıfların vazifelilere ödedikleri toplam maaş miktarının genel olarak masraf kalemlerine yapılan harcamalardan yüksek olduğu ve vazifelilere ödenen yıllık ücretlerin bu süre zarfında istisnalar hariç hiçdeğişmediği görülmüştür. Aynı şekilde kadılığa ödenen harç miktarları ve gayrimenkullerden alınanyıllık kira miktarları da sabit kaldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelime:

Income and Expenses of the School Waqfs in the Light of Accounting Records: Example of the Late 18th Century Üsküdar

Öz:

Education services in Ottoman State had been conducted by waqfs until the Maarif Nezareti was established. One of the leading waqfs which provide education services were ottoman elementaryprimary school. In this study, it is aimed to answer such questions from Üsküdar example as “how did those schools finance their services, what kind of attendants worked in them, how much did they pay the staff, what kind of expenses did they have?” In this study, it is aimed to analyse 5 school waqfs that were active in Uskudar; their incomes and expenses for the period between 1770-1800 (1184-1214 AH) years by using accounting records. The result of the study shows that cash waqfs had increased their main assets in the course time. Besides, it is seen that the amount of total salary paid to the staff was higher than the cost of other items in general. It has also been determined that annual amount paid to the staff were never changed throughout this period, with a few exceptions. Likewise, it is found that the amount of fee paid to Judiciary and annual rent acquired from real estate properties were unchanged.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

A. İstanbul Müftülüğü Şer’iyye Sicilleri Arşivi:
Rumeli Mahkemesi 2 Numaralı Defter.
Üsküdar Mahkemesi 92, 203, 239, 435 Numaralı Defterler.
Üsküdar Mahkemesi 488 Numaralı Defter (1184-1188).
Üsküdar Mahkemesi 513 Numaralı Defter (1185-1198).
Üsküdar Mahkemesi 525 Numaralı Defter (1194-1203).
Üsküdar Mahkemesi 573 Numaralı Defter (1200-1225).
Akgündüz, Ahmet (2000). “İcare-i Vahide”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 21: s. 388–399.
Aydın, Bilgin vd. (2016). İstanbul Şer’iyye Sicilleri Vakfiyeler Kataloğu. İstanbul: İSAM Yayınları.
Baltacı, Cahit (2004). “Mektep”. TDV İslâm Ansiklopedisi C. 29: s. 6–7.
Bardak, Musa (2014). “XVIII. Yüzyıl Eğitim Öğretim Vakıflarına Bir Örnek: Sıbyan Mektebi ve Kütüphanesiyle Hacı Selim Ağa ve Vakfı”. International Journal of Social Science Research. 3(5): s. 1-32.
Berki, Ali Himmet (1940). Vakıflar. İstanbul: Cihan Kitaphanesi.
Berki, Ali Himmet ed. (1982). Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. İstanbul: Hikmet Yayınları.
Birol, Nurettin (2004). “XIX. Yüzyıl Sonlarında Sivas Vilayeti’nde Müslüman Egitim-Ögretim Kurumları ve Faaliyetleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (24): s. 209–32.
Durmuş, Muhammed Emin (2016). “Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyıl Son Çeyreğinde Üsküdar Para Vakıfları (1184-88/1770-74)”. Sakarya Üniversitesi SBE, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Durmuş, Muhammed Emin, Bektaş, İsmail (2017). “Osmanlı’da Muhasebe Usulü ve Vakıf Muhasebe Kayıtları Okuma Kılavuzu”. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2): s. 196-209.
Gelişli, Yücel (2002). “Osmanlı Devleti İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi, Dönüşümü)”. Türkler/Yeni Türkiye 15: s. 35–43.
Hızlı, Mefail (1998). “Osmanlı Dönemi Bursa’sında Eğitim-Öğretim Vakıflarına Genel Bir Bakış”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7(7): s. 183–191.
Hızlı, Mefail (2008). “Osmanlılarda İlköğretimin Tarihi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 6(12): s. 85–106.
Kaya, Süleyman (2007). “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari Ve Tatbiki Olarak Karz İşlemleri”. Marmara Üniversitesi SBE, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Kaya, Süleyman (2014). Osmanlı Hukukunda İcareteyn. İstanbul: Klasik Yayınları.
Özcan, Tahsin (2003). Osmanlı Para Vakıfları: Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Öztürk, Nazif (1995a). Elmalılı Hamdi Yazır Gözüyle Vakıflar. Ankara: TDV Yayınları.
Öztürk, Nazif (1995b). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi. Ankara: TDV Yayınları.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993a). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB.
Pamuk, Şevket (2000). İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 Yıllık Fiyatlar ve Ücretler 1469- 1998. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
Pamuk, Şevket (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. Ankara: TTK.
Sıdkı, Hasan (1308). Risale Bey’ ve Şira. İstanbul: Ebuzziya Matbaası.
Tabakoğlu, Ahmet (1994). Türk İktisat Tarihi. 2. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları.
Ünal, Mehmet Ali (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
Yediyıldız, Bahaeddin (1983). “Vakıf Istılahları Lügatçesi”. Vakıflar Dergisi (17): s. 55–61.
Yediyıldız, Bahaeddin (1982). “Vakıf Müessesesinin XVIII. Asır Türk Toplumundaki Rolü”. Vakıflar Dergisi, 14: s. 1-27.
Yılmaz, Fehmi (2010). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
Yüksel, Hasan (1990). “Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü Üzerine Bir Araştırma (1585-1683)”. Ankara Üniversitesi SBE, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).

APA	KAYA S, Durmuş M (2019). Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. , 160 - 186.
Chicago	KAYA SÜLEYMAN,Durmuş Muhammed Emin Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. (2019): 160 - 186.
MLA	KAYA SÜLEYMAN,Durmuş Muhammed Emin Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. , 2019, ss.160 - 186.
AMA	KAYA S,Durmuş M Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. . 2019; 160 - 186.
Vancouver	KAYA S,Durmuş M Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. . 2019; 160 - 186.
IEEE	KAYA S,Durmuş M "Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği." , ss.160 - 186, 2019.
ISNAD	KAYA, SÜLEYMAN - Durmuş, Muhammed Emin. "Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği". (2019), 160-186.

APA	KAYA S, Durmuş M (2019). Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. Vakıflar Dergisi, 0(80. Yıl Özel Sayısı), 160 - 186.
Chicago	KAYA SÜLEYMAN,Durmuş Muhammed Emin Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. Vakıflar Dergisi 0, no.80. Yıl Özel Sayısı (2019): 160 - 186.
MLA	KAYA SÜLEYMAN,Durmuş Muhammed Emin Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. Vakıflar Dergisi, vol.0, no.80. Yıl Özel Sayısı, 2019, ss.160 - 186.
AMA	KAYA S,Durmuş M Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. Vakıflar Dergisi. 2019; 0(80. Yıl Özel Sayısı): 160 - 186.
Vancouver	KAYA S,Durmuş M Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği. Vakıflar Dergisi. 2019; 0(80. Yıl Özel Sayısı): 160 - 186.
IEEE	KAYA S,Durmuş M "Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği." Vakıflar Dergisi, 0, ss.160 - 186, 2019.
ISNAD	KAYA, SÜLEYMAN - Durmuş, Muhammed Emin. "Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği". Vakıflar Dergisi 80. Yıl Özel Sayısı (2019), 160-186.