Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”
Yıl: 2019 Cilt: 20 Sayı: 20 Sayfa Aralığı: 295 - 310 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30767/diledeara.635536 İndeks Tarihi: 15-12-2020
Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”
Öz: Klasik Türk şiirinin kelime kadrosunda bulunan pek çok kelime birden fazla anlamıyla şiirlerde yer almıştır. Şairler bu tür kelimeleri kimi zaman yaygın olarak kullanılan anlamları dışında başka bir anlamıyla daşiir metinlerine alırken kimi zaman da birden fazla anlamını karşılayacak şekilde kullanmışlardır. “Tîr” veonun Türkçe karşılığı olan “ok” da bu kelimeler arasındadır. Şiir metinlerinde genellikle bir silah unsuruolarak yer verilen bu kelimelerden “tîr”in “Utarit” anlamı da şairlerce rağbet görmüştür. Söz konusu kelimelerin şiir metinlerinde geçen bir başka anlamı da “keman, kemençe, rebap gibi sazları çalmaya yarayanalet (yay)”dır. Kelimelerin lûgatların büyük çoğunluğunda yer almayan bu anlamı, özellikle tevriye veihâm-ı tenasüp yoluyla oluşturulan çok anlamlı yapı içinde şairler için hüner gösterme vasıtası olurkenklasik şiir okurunun/araştırmacısının gözünden kaçabilmektedir. “Tîrin/okun” bu farklı kullanımına dikkatçekmek üzere kaleme alınan bu makaleyle bahse konu kelimelerin yer aldığı şiir metinlerinin daha doğruanlaşılmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca bir mûsikî unsuru olarak “tîrin/okun” şiir metinlerinde hangi özellikleriyle ve ne şekilde yer aldığı ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime: “Tîr/Ok” As A Musical Element In Classical Turkish Poetry
Öz: Several words in the vocabulary of classical Turkish poetry have been included in poems with more than one meaning. Such words are sometimes used by poets with a meaning other than their central meaning, while they are sometimes used to correspond to multiple meanings. “Tîr” and its Turkish translation “ok” [arrow] are among these words. The “Utarit” [Mercury] meaning of “tîr”, which is among these words that are included as weapon-like elements in poetry texts, has also gained attention from poets. Another meaning of the aforementioned words that is used in poetry texts is the tool that is used to play instruments such as “the violin, kemancha or rebab”, a ‘yay’ [bow]. While this meaning of the words that is not included in most dictionaries is used as a way of showing talent by poets in a structure with multiple meanings that is created especially by means of double-entendre and ‘ihâm-ı tenasüp’, it may be overlooked by readers/researchers of classical poetry. With this paper which was written to describe the usage of this different meaning of the word “tîr/ok”, it was aimed to contribute to a more accurate understanding poetry texts in which these words are found. It was also aimed to reveal with which aspects of it and in which forms “tîr/ok” as a musical element was included in poetry texts.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed Eflâkî. (2006), Ariflerin Menkıbeleri, çev.: Tahsin Yazıcı, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Akalın, Şükrü H.-Toparlı, Recep vd. (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
- Aksoyak, İsmail H. (2018), Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 (E.T. 10.06.2019)
- Arı, Ahmet (2018), Sâkıb Dede Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59860,sakibdede-divanipdf.pdf?0 (E.T. 01.06.2019).
- Atalay, Besim (1998), Dîvânu Lûgat-it-Türk Tercümesi, C. I, Ankara: TDK Yayınları.
- Aydemir, Yaşar (2018), Ramazan Behiştî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0 (E.T. 01.06.2019).
- Baydu, Uğur (2016), Müzik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
- Bektaş, Ekrem (2017), Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/55973,pertev-divanipdf.pdf?0 (E.T. 10.06.2019).
- Çağbayır, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, C. IV-V., İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Demir, Hiclal (2017), Lâzikîzâde Feyzullah Nâfiz ve Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/54126,53959lazikizade-feyzullah-nafizdivanpdfpdf.pdf?0 (E.T. 10.06.2019).
- Devellioğlu, Ferit (1999), Osmanlıca-Türkçe Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
- Dikmen, Hamit (1991). Seyyid Vehbî Ve Divanının Karşılaştırmalı Metni. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi SBE.
- Göksu, Erkan (2015), Türk Kültüründe Silah, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Horata, Osman (1998), Esrâr Dede Hayatı-Eserleri-Şiir Dünyası ve Dîvânı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Hüseyin Remzi (H. 1305), Lûgat-ı Remzî, C. I, İstanbul: Matbaa-i Hüseyin Remzi.
- Kanar, Mehmet (1993), Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Birim Yayınları.
- Karaköse, Saadet (2017), Nev’î-zâde Atâyî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/55734,nevi-zade-atayi-divanipdf.pdf?0 (E.T. 02.06.2019).
- Mütercim Âsım (2009), Burhân-ı Katı, İstanbul: TDK Yayyınları.
- Okcu, Naci (2011), Şeyh Gâlib Dîvânı Hayatı-Edebî Kişiliği-Eserleri-Şiirlerinin Umûmî Tahlîli, Ankara: TDVY.
- Olgun, İbrahim-Drahşan, Cemşit (2005), Farsça-Türkçe Sözlük, Ankara: Murat Kitabevi.
- Şemseddin Sami (2006), Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Redhouse J.W. (1863), Lûgat-i Osmânîyye, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
- Redhouse J.W. (2006), Türkish And English Lexicon New Edition, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Saraç, M.A.Yekta (t.y.), Emrî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0. (E.T. 22.06.2019).
- Steingass, F. (2005), A Comprehensive Persian-English Dictionary, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Tarlan, Ali N. (1992), Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, (1993), C. IX, Ankara: TDK Yayınları.
- Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, http://sozluk.gov.tr. (E.T. 23.06.2019).
- Uygun, M.Nuri (2007), Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Eserlerinde Ve Tasavvuf Anlayışında “Rebap”, İSTEM, S. 10, 113-126.
- Yanbal, Semra (2009), Şâkir Mehmed Efendi Divânı (Metin-İnceleme), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi SBE.
- Ziya Şükûn (1984), Gencinei Güftar Ferheng-i Ziya, C. I, İstanbul: MEB Yayınları.
| APA | DÜZLÜ Ö (2019). Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. , 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| Chicago | DÜZLÜ Özlem Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. (2019): 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| MLA | DÜZLÜ Özlem Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. , 2019, ss.295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| AMA | DÜZLÜ Ö Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. . 2019; 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| Vancouver | DÜZLÜ Ö Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. . 2019; 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| IEEE | DÜZLÜ Ö "Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”." , ss.295 - 310, 2019. 10.30767/diledeara.635536 |
| ISNAD | DÜZLÜ, Özlem. "Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”". (2019), 295-310. https://doi.org/10.30767/diledeara.635536 |
| APA | DÜZLÜ Ö (2019). Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 20(20), 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| Chicago | DÜZLÜ Özlem Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları 20, no.20 (2019): 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| MLA | DÜZLÜ Özlem Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, vol.20, no.20, 2019, ss.295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| AMA | DÜZLÜ Ö Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları. 2019; 20(20): 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| Vancouver | DÜZLÜ Ö Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları. 2019; 20(20): 295 - 310. 10.30767/diledeara.635536 |
| IEEE | DÜZLÜ Ö "Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”." Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 20, ss.295 - 310, 2019. 10.30767/diledeara.635536 |
| ISNAD | DÜZLÜ, Özlem. "Klasik Türk Şiirinde Bir Mûsikî Unsuru Olarak “Tîr/Ok”". Dil ve Edebiyat Araştırmaları 20/20 (2019), 295-310. https://doi.org/10.30767/diledeara.635536 |
