Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan

TEZCAN KAYA, GÜLSEN

Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan

Gülsen TEZCAN KAYA (Sakarya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Sakarya, Türkiye)

MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi

78 6

Yıl: 2020 Cilt: 1 Sayı: 21 Sayfa Aralığı: 142 - 164 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 03-05-2021

Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan

Öz:

Dünya kültürlerinde ve mitlerinde sıklıkla karşılaşılan evrensel konulardan biri olan melek veşeytan, insanın yaratıldığı ilk günden bu yana, iki dengeleyici güç olarak, insanlığın hayrına yada şerrine karşı mücadele etmiş ruhani varlıklardır. Özellikle kutsal kitaplar, dinî söylenceler vemitler aracılığı ile her ikisinin de görülmemesi, duyulmaması ama varlığına inanılması sonucu,insanoğlunun yarattığı birçok hikâyede can bulmuş ve binlerce yıldır da farklı inanç ve kültürlerde değişik biçimlerde hayal edilerek nakkaşların fırçalarından dökülerek, el yazmalarınınyapraklarında yerlerini almışlardır. Melekler, Tanrı’nın insanlar için göndermiş olduğu ulaklardır. Kimi, insanların eylemlerini denetler, kimi insanla gök arasındaki ilişkiyi kurar, kimi ibadeteder, kimi insanların isteklerini değerlendirir. Şeytan ise kıyamet gününe kadar bütün gücüyleinsanlığın kötülüğü için uğraşır. Onları doğru yoldan saptırır ve karanlığa sürükler. Melek veşeytan suretleri, çoğu zaman yer aldığı eserdeki hikâyeye göre şekillenirken, bazen de yer aldığımetinden bağımsız olarak hadisler, dînî söylenceler ve halk hikâyelerinin kaynaklık etmesiyle,farklı yorumlanmışlardır.Bu bağlamda iyiliğin ve güzelliğin evrensel sembolü melek suretleri hem metinlerle bağlantılı olarak biçimlenmiş hem de metinden bağımsız olarak bezeme amaçlı kullanılmıştır. Şeytansuretleri ise, metne bağlı kalmış, cennette ve cennetten atıldıktan sonraki süreç içinde antropomorfik ve zoomorfik özellikleri korunarak tasvir edilmiştir.

Anahtar Kelime:

The Symbols of Good And Evil in the Celestial World:Angel and Satan in Islamic Miniature Painting

Öz:

Angel and satan, one of the universal subjects frequently encountered in world cultures and myths, are spiritual beings who have fought against the good or evil of humanity since the first day of creation as a balancing power. Especially through sacred Scriptures, religious legends and myths, as a result of not being seen, heard, but believed in their existence, they have come to lifein many stories created by mankind since they are not seen or heard but are believed to exist, and have been placed on the leaves of manuscripts in different forms, in different beliefs and cultures for thousands of years. Angels are messengers that God sent for people. Some supervise the actions of people, some establish the relationship between people and the celestial world, some worship, some evaluate the wishes of people. Satan, on the other hand, strives for the evil of humanity with all his might until the Day of Judgment. He deflects them from the right path and leads them into darkness. While the images of Angel and satan are mostly shaped according to the story in the work they are in, they are sometimes interpreted differently based on the hadiths, religious myths and folk tales, regardless of the text they are in. In this context, angel images, as the universal symbol of goodness and beauty, are both shaped in connection with the text and used for decoration regardless of the text. Images of Satan, on the other hand, depended on the text, and were depicted preserving their anthropomorphic and zoomorphic features in paradise and after the expulsion from heaven.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

And, M. (2007). Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
And, M. (2004). Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
Arnold, T. W. (1965). Painting in Islam. A Study of the Place of Pictorial Art in Muslim Culture. New York: Dover Publications.
Kelpetin Arpaguş, H. (2001). “Kara Davud”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, 2001.
Bağcı, S. (2003). Konya Mevlânâ Müzesi Resimli Elyazmaları. İstanbul: Konya ve Mülhakatı Eski Eserleri Sevenler Derneği Yayıları.
Bağcı, S. (1978). Topkapı Sarayı’ndaki Yedi Minyatürlü Kısas-ı Enbiyâ Kopyası Üzerine İkonografik Çalışma, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Brend, B.(2010). Muhammad Juki’s Shahnamah of Firdausi. London: Royal Asiatic Society and Philip Wilson Publishers.
Brosh, N. - R. Milstein, (1991). Biblical Stories in Islamic Painting. Jerusalem: Israel Museum..
Broyde, I, (1903). “Demon (In Arabic Literature)”. Jewish Encyclopedia, IV, London: Funl and Wagnalls, s. 520-21.
Burge, S.R. (2012). Angels in Islam, Jalal al-Din al-Suyuti’s al Haba’ik fi Akhbar al-mala’ik, New York: Routledge.
Bussagli, M., (2007). Angels, Ed. V. Buzzano&Lucia Moretti. New York: Abrams.
Caner, A. (1974). Ankara Etnografya Müzesi’nde Bulunan Hadikatü’s-Süeda Yazması Minyatürleri, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Cebeci, L. (1998). Kur’an’a Göre Melek Cin Şeytan, İstanbul: Şule Yayınları.
Cemiloğlu, İ. (1994). 14. Yüzyıla Ait bir Kısas-ı Enbiya Nüshası Üzerinde Sentaks İncelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Deniz, A. Çağlar, Şah Ruh Miracnamesi Tercümesi, Nisan 2019 (https://www.researchgate. net/publication/332627047)
Durmuş, D. “Mevlânâ’nın Mecâlis-i Seba’sında Tahkiye’ye Dayalı Değer Eğitimi”, Turkish Studies, 11/3, 2016, ss. 1011-1048).
Duru, O. (1997). Kısas-ı Enbiya, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Erbaş, A. (2004). “Melek”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.29, İstanbul, s. 37-39.
Erşahin, S. (2003). “Türklerin Hz. Muhammed Hakkındaki İlk Bilgi Kaynaklarından Kısas-ı Enbiyalar: Kısas-ı Rabguzi Örneği, Diyanet İlmi Dergi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Süreli Yayınlar. ss. 197-224.
Farhad, M. ve Bağcı, S. (2009). Falnama, The Book of Omens. Smithsonian Institution London:Thames and Hudson.
Firdevsî. (1994). Şehname. C. I, (Çev. Necati Lugal). İstanbul: MEB Yayınları, İstanbul.
Firdevsî. (2016). Şehname. C. II, (Çev. Nimet Yıldırım), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Furat, A. (1970). “Şeytan”. MEB İslam Ansiklopedisi, IV, İstanbul, s. 491-493.
Fuzulî, (2003). Hadikatü’s Süeda (Ermişlerin Bahçesi), (Sadeleştiren M. Faruk Gürtunca). İstanbul: Huzur Yayınevi.
Hançerlioğlu, O. (1984). “Şeytan”, İslam İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 582- 586.
Grabar, O. (2009). Masterpieces of Islamic Art. The Decorated Page From the 8th to the 17th Century. Prestel, Münich, Berlin, London, New York: Prestel Verlag.
İnal, G. (1995). Türk Minyatür Sanatı: Başlangıcından Osmanlılara Kadar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Kara Davud, (1976). Delail-i Hayrat Şerhi, (Sadeleştiren: Abdülkadir Akçiçek), İstanbul: Rahmet Yayınları.
Kısai, (1992). The Tales of the Prophets of al-Kısa’i, (Çev. W.M. Thackston), Boston.
Lowry, G. - Nemazee, S. (1998). A Jeweler’s Eye: Islamic Arts of the Book from the Vever Collection. Washington: University of Washington.
Messadie, G. (1998). Şeytanın Genel Tarihi, İstanbul.
Milstein, R. (1990). Miniature Painting in Ottoman Baghdad. Costa Mesa, California: Mazda.
Milstein, R. vd. (1999). Stories of the Prophets. Illustrated Manuscripts of Qısas al Anbiya. California: Mazda.
Onay, A.T. (1996). Türk Edebiyatında Mazmunlar. İstanbul: MEB Yayınları.
Özervarlı, M. S. (2009). “İslam İnancında Melek”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul, s. 40-42.
Özkan, H. (2010). “Süyûtî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul, s. 188-198.
Podskalsky, G. (1991). “Devil”, The Oxford Dictionary of Byzantium, New York: Oxford University Press, s. 616.
Rabghuzi, (1995). The Stories of The Prophets Qısas al Anbiya an Eastern Turkish Version, Volume: One, Leiden.
Rajabi, M. A. (2011). Iranian Masterpieces of Persian Painting. Tehran: Tehran Museum of Contemporary Art.
Renda, G. (1969). Üç Zübdetü’t-Tevarih Yazmasının İncelenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Renda, G. (1977). “İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’ndeki Zübdetü’t-Tevarih’in Minyatürleri”, Sanat, 6, İstanbul, s. 58-67.
Russell, J.B. (1999). Şeytan. Antikiteden İlkel Hristiyanlığa Kötülük, İstanbul.
Russell, J.B.(1999). Lucifer Orta Çağda Şeytan, İstanbul.
Schimitz, B. (1992). Islamic Manuscripts in the New York Public Library. New York: Oxford University Press.
Scognamillo, G. ve Arslan A. (1999). Doğu Batı Kaynaklarına Göre Şeytan. İstanbul: Karizma Yayınevi.
Sinanoğlu, M. (2000). Diğer Dinlerde İlham, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, s. 100-101.
Soucek, P. (1975). “An Illustrated Manuscripts of al-Biruni’s Chronology of Ancient Nations”, The Scholav and The Saint Studies in Commemoration of Pibu’l-Rayhan al-Biruni and Jalal al-Din Rumi, (Ed. P.J. Chelkowski), New York.
Şirazî, (1992). Hafız Divanı, (Çev. Abdülbaki Gölpınarlı), Ankara: MEB Yayınları.
Taberî, (1991). Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, I, (Çev. Z.K. Ugan ve A. Temir), İstanbul: MEB Yayınları.
Tanındı, Z. (1984). Siyer-i Nebi. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Timoni, A. (1856). “Des Anges Des Demons Des Esprits et Des Genies”, Journal Asetigue, VII, Paris, ss. 147-163.
Welch, S. C. (1979). Wonders of the Age. Harvard: Fogg Art Museum.
Yavuz, A.F. (1984). Kur’an-ı Kerim ve İzahlı Meal-i Âlisi, İstanbul.
Yavuz, Y. Ş. (2000) “İlham”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, s. 98-100.

APA	TEZCAN KAYA G (2020). Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. , 142 - 164.
Chicago	TEZCAN KAYA GÜLSEN Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. (2020): 142 - 164.
MLA	TEZCAN KAYA GÜLSEN Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. , 2020, ss.142 - 164.
AMA	TEZCAN KAYA G Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. . 2020; 142 - 164.
Vancouver	TEZCAN KAYA G Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. . 2020; 142 - 164.
IEEE	TEZCAN KAYA G "Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan." , ss.142 - 164, 2020.
ISNAD	TEZCAN KAYA, GÜLSEN. "Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan". (2020), 142-164.

APA	TEZCAN KAYA G (2020). Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(21), 142 - 164.
Chicago	TEZCAN KAYA GÜLSEN Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 1, no.21 (2020): 142 - 164.
MLA	TEZCAN KAYA GÜLSEN Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, vol.1, no.21, 2020, ss.142 - 164.
AMA	TEZCAN KAYA G Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 1(21): 142 - 164.
Vancouver	TEZCAN KAYA G Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 1(21): 142 - 164.
IEEE	TEZCAN KAYA G "Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan." MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1, ss.142 - 164, 2020.
ISNAD	TEZCAN KAYA, GÜLSEN. "Göksel Dünyada İyilik ve Kötülüğün Sembolleri: İslam Tasvir Sanatında Melek ve Şeytan". MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 1/21 (2020), 142-164.