Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 70 Sayfa Aralığı: 401 - 418 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14222/Turkiyat4379 İndeks Tarihi: 26-06-2021
Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı
Öz: Bâbür Şah 1526’da Kuzey Hindistan’dakurduğu devletin temellerini sağlamlaştıramadanvefat etti. Tahtını birçok sorun ile bıraktığı oğluHümâyun ise gerekli reformlarıgerçekleştiremedi. Ancak Şir Han’a mağlupolarak Hindistan’ı terk etmek zorunda kaldığı1540 öncesi saltanatının ilk on yıllık sürecindeyeni bir egemenlik anlayışı inşa etmeye çalıştı.Hümâyun dönemindeki teşkilat ve kültür hayatıBâbürlülerin istifade ettiği Timurlu mirası veHindistan’daki ilmi seviye ile şekillendi. O buortamda saltanat doktrininde kozmolojik temellibir değişimi ortaya koyan siyasi örgütlenmemodeli geliştirdi. Bu farklı bakış açısı Babürlütarihine alışılmadık bir katkı yaptı. Bu makaledeHümâyun’un bu girişiminin ana hatlarıbelirtilerek bilimsel ve siyasi bağlamıdeğerlendirilmeye çalışılacaktır. Onun yeniegemenlik anlayışına uygun olarak yaptığısınıflandırmaların nasıl bir bilgi ve etki ileşekillendiğini incelemek bu hususta doğru birbakış açısı sunacaktır. Ayrıca bu dönemdemeydana gelen entelektüel gelişmelerin bilimseltemeli de vurgulanmaya çalışılacaktır. Makalededönemin Bâbürlü saray tarihçilerinin eserlerinebaşvurularak bu konu hakkında daha önce yapılançalışmalar da değerlendirilecektir.
Anahtar Kelime: Humayun’s Concept of Cosmological Sovereignty
Öz: Babur Shah died in 1526 before he could not consolidate the foundations of the state, established in North India. His son Humâyun, who left his throne with many problems, could not carry out the necessary reforms. However, he tried to build a new sense of sovereignty during the first decade of his pre-1540 reign, when he had to leave India as defeated by Sher Shah Sur. The organizational and cultural life in the period of Humâyun was shaped by the Timurid heritage and the scientific level in India, benefited by the Baburids. In this environment, he developed a model of political organization, which introduced a cosmological change in the doctrine of his reign. This different perspective made an unusual contribution to the history of Baburids. In this article, we will try to evaluate the scientific and political context by outlining this initiative of Humâyun. To examine how the classifications, he made in accordance with the new understanding of sovereignty were shaped with knowledge and influence will provide an accurate perspective on this issue. In addition, the scientific basis of intellectual developments occurring in this period will try to be emphasized. In the article, the works of the Baburid palace historians of the period will be used and previous studies on this subject will be evaluated.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Anooshahr, Ali. (2014). “Shirazi Scholars and the Political Culture of the SixteenthCentury Indo-Persian World”. The Indian Economic and Social History Review, 51/3, 331–352.
- Anooshahr, Ali. (2017). “Science at the Court of the Cosmocrat: Mughal India, 1531–56.” The Indian Economic and Social History Review, 54/3, 295-316.
- Ansari, S. M. Razaullah. (2014). “Astronomical Activity in Medieval India in SixteenthSeventeenth Centuries”. Dört Öge, 3/6, 9-22.
- Aydüz, Salim. (1995). “Osmanlı Devleti’nde Müneccimbaşılık”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 1, 159-207.
- Badâ’uni. (2001). Müntehabu’t-Tevârih. C. II. ed. Ahmad Ali Sahib, Tahran: Encümen-i Asar Mefahir-i Ferhengi.
- Barthold, Wilhem. (2015). Uluğ Beg ve Zamanı. (Çev. İsmail Aka), 2. Baskı, Ankara: TTK Yayınları.
- Blake Stephen P. (2013). Time in Early Modern Islam: Calendar, Ceremony, and Chronology in the Safavid, Mughal and Ottoman Empires. New York: Cambridge University Press.
- Blake, Stephen P. (2016). Astronomy and Astrology in the Islamic World, Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Demir, Hami. (2017). “Babürlü Devleti’nde Hümayun Dönemi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Sakarya Üniversitesi, SBE, Sakarya.
- Demir, Hami. (2017). “Hümayun’un Sürgün Hayatı”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies), 3/6, 35-62.
- Devellioğlu, Ferit. (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Dughlât, Muhammad Haidar. (1895). The Tarikh-i Rashidi: A History of the Moghuls of Central Asia. (Çev. N. Elias and Edward Denison Ross), London: S. Low, Marstonand Co.
- Ebü’l-Fazl el-Allami. (2000). The Akbarnama of Abu-l Fazl. C.1. (Çev. H. Beveridge), Kalküta: Asiatic Society.
- Ernst, Carl W. (2003). “Şettârî Sufîlikte Mihne ve Temkin Tavrı”. (Çev. U. M. Kılavuz)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 /1, 345-364.
- Esen, Emel. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Fâdıl Semerkandî. (1925). “Jawâhar al–ʻUlûm Humâyûnî”, Catalogue of the Arabic and Persian Manuscripts in the Oriental Public Library at Bankipore, IX, Maulavi Muqtadir and Abdul Khan Bahadur (haz.). Patna: Superintendent, Government Printing.
- Fehd, Tevfîk. (2000). “İlm-i Ahkâm-ı Nücûmun”. DİA, C.22. İstanbul: TDV Yayınları, 124-126.
- Ferishta, Mahomed Kasim. (1909). History of the Rise of the Mahomedan Power in India, till the Year AD 1612, (Çev. John Briggs M.R.A.S), Calcutta: R. Cambray&Co.
- Gazi Zahirüddin Muhammed Babur. (1987). Vekayi; Babur’un Hâtıratı. I, 2. Baskı, (Çev. Reşit R. Arat), Ankara: TTK Yayınları.
- Gulrukh, Khan. (2008). “The Structure of Mughal Polity C: 1526-1575 A. D”, Doctoral Thesis, Aligarh Muslim University.
- Gülbeden. (1987). Hümayunname, 2. Baskı. (Çev. Abdürrap Yelgar), Ankara: TTK Yayınları.
- Hândmîr. (1940). Kānûn-i Hümâyûnî. (Nşr. M. Hidayat Hosain), Kalküta: Baptist Mission Press.
- Kaan, Oktay. (2012). “Hindistan’da Türklük Müslüman Türk İmparatorları Hümayun Şah”, Transkripsiyon: Bilal Koç, Tarih Okulu Dergisi, 12, 221-233.
- Karlıağa, H. Bekir. (1991). “Anâsır-ı Erbaa” TDV İslâm Ansiklopedisi, C. III, İstanbul: TDV Yayınları, 149-151.
- Khwandamir. (1940). Qanun-i Humayun. (Çev. Baini Prashad), Kalküta: Baptist Mission Press.
- Kılıç, Hulusi. (2003). “Muslihuddîn-i Lârî”, DİA, C.27. İstanbul: TDV Yayınları, 103-104.
- Konukçu, Enver. (1994). “Ebü’l-Fazl el-Allâmî” DİA, C.10, Ankara: TDV Yayınları, 313- 314.
- Konukçu, Enver. (2002). “Bâbürlüler: Hindistan’daki Temürlüler” Türkler Ansiklopedisi, C.8, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 744-765.
- Kortel, S. Haluk. (2011). “Tarih: Hindistan”. DİA, C. 40. İstanbul: TDV Yayınları, 2011, 58-60.
- Malecka, Anna. (1999.) “Solar Symbolism of the Mughal Thrones, A Preliminary Note”, Art Asiatiques, 54, 24-32.
- Moin, A. Azfar. (2012). The Millennial Sovereign: Sacred Kingship and Sainthood in Islam. New York: Columbia University Press.
- Nizami, Khaliq Ahmad. (1996a). “Gavsiyye” DİA, C.13. İstanbul: TDV Yayınları, 404.
- Nizami, Khaliq Ahmad. (1996b). “Muhammed Gavs” DİA, C.13. İstanbul: TDV Yayınları, 403-404.
- Orthmann, Eva. (2011). “Court Cultureand Cosmology in the Mughal Empire: Humayun and the Foundation of the dīn-i ilāhī”, Court Cultures in the Muslim World Seventh to Nineteenth Centuries. (Ed. A. Fuessand J.P. Hartung), New York, 202–220.
- Prasad, Ishwari. (1955). The Life and Times of Humayun, Calcutta: Orient Longman Ltd.
- Rehman, Abdul and Munazzah Akhtar. (2012). “Heart Pleasing and Praise Worthy Buildings: Reviewing Mughal Architecture in the light of Primary Sources”, Pak. J. Engg. &Appl. Sci, Vol. 10, Jan, 103-113.
- Reis, Bedriye. (2006.). “XVI-XVII Yüzyıllarda Hindistan’da Din-i İlahî Tartışmaları ve İmam Rabbanî”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 7/16, 211-234.
- Robinson, Francis. (2007). The Mughal Emperors, London: Thames & Hudson Ltd.
- Roux, J. Paul. (2008). Büyük Moğolların Tarihi: Babur. (Çev. Lale Arlan-Özcan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Seydi Ali Reis. (1988). Mir’at-ül Memalik, Necdet Akyıldız (Haz.). İstanbul: Tercüman Yayınları.
- Sharma, Sri R. (1998). The Religious Policy of the Mughal Emperors. Third Edition, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd.
- Streusand, Douglas E. (2013). Ateşli Silahlar Çağında İslam İmparatorlukları: Osmanlılar, Safeviler ve Babürlüler. (Çev. Bahar Fırat), İstanbul: Ufuk Yayınları.
- Tosun, Necdet. (2012). “Ubeydullah Ahrâr”. DİA, 42. Ankara: TDV Yayınları, 19-20.
- Unat, Yavuz. (2003). “Orta Çağ İslam Dünyası’nda Astronomi Çalışmaları ve Batı’ya Etkileri”. Bilim ve Ütopya, 106, 1-15.
- Yûsuf Has Hâcib. (2008). Kutadgu Bilig. Mustafa S. Kaçalin (Haz.). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
| APA | Çelik M, Demir H (2021). Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. , 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| Chicago | Çelik Muhammed Bilal,Demir Hami Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. (2021): 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| MLA | Çelik Muhammed Bilal,Demir Hami Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. , 2021, ss.401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| AMA | Çelik M,Demir H Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. . 2021; 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| Vancouver | Çelik M,Demir H Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. . 2021; 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| IEEE | Çelik M,Demir H "Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı." , ss.401 - 418, 2021. 10.14222/Turkiyat4379 |
| ISNAD | Çelik, Muhammed Bilal - Demir, Hami. "Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı". (2021), 401-418. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4379 |
| APA | Çelik M, Demir H (2021). Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(70), 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| Chicago | Çelik Muhammed Bilal,Demir Hami Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.70 (2021): 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| MLA | Çelik Muhammed Bilal,Demir Hami Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.70, 2021, ss.401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| AMA | Çelik M,Demir H Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(70): 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| Vancouver | Çelik M,Demir H Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2021; 0(70): 401 - 418. 10.14222/Turkiyat4379 |
| IEEE | Çelik M,Demir H "Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.401 - 418, 2021. 10.14222/Turkiyat4379 |
| ISNAD | Çelik, Muhammed Bilal - Demir, Hami. "Hümâyun’un Kozmolojik Egemenlik Anlayışı". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 70 (2021), 401-418. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4379 |
