Yıl: 2021 Cilt: 16 Sayı: 182 Sayfa Aralığı: 1888 - 1907 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-02-2022

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma

Öz:
Günümüzde pek çok devlet, ülkesi ve vatandaşları için tehlikeli gördüğü kişileri, özellikle kamu güvenliği gerekçesiyle, vatandaşlıktan çıkartmaktadır. Devletler, vatandaşlıktan çıkarma müessesesinin uygulanmasında çeşitli gerekçelerle kendilerine geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır. Ancak egemenlik hakkından kaynaklanan bu yetkinin, güvenlik gerekçesiyle kullanılması ve gerekli korumanın bu yolla sağlanması noktasında, uluslararası sözleşmelerle teminat altına bazı temel hak ve özgürlüklerin ihlal edilip edilmediği hususu tartışma konusu olmaktadır. Başka bir deyişle bu uygulamaların, temel hak ve özgürlükler üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmaktadır. Son yıllarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, vatandaşlıktan çıkarma müessesesinin temel hak ve hürriyetler üzerinde yarattığı etkileri konu alan kararlarına rastlanmaktadır. Nihayetinde vatandaşlık hakkı, kavramsal olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) konusu içinde yer almamaktadır. Ancak bir bireyin vatandaşlıktan çıkarılmasının sonuçları ve etkileri, AİHS ile bağlantılı olarak tartışılmaktadır. Bu konudaki tartışmaların merkezinde, bireyin sahip olduğu vatandaşlıktan, iradesi dışında belirli gerekçeler ileri sürülmek suretiyle çıkarılması, bu çıkarma kararının keyfi olup olmadığı, bireyin özel yaşamına ve aile hayatına bir müdahale teşkil edip etmediği ve bu durumun AİHS’nin 8. maddesine aykırılık teşkil edip etmediği hususları yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında öncelikle kişinin iradesi dışında vatandaşlıktan mahrum bırakılması sonucunu doğuran çıkarma kavramı üzerinde durulacak ve konu, karşılaştırmalı hukuk uygulamaları üzerinden örneklendirilmeye çalışılacaktır. Ayrıca, Türk vatandaşlık hukuku kapsamında vatandaşlıktan çıkarma kavramına kronolojik olarak kısa bir bakış yapılarak, konunun halihazırda yürürlükte olan 5901 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu(*1) kapsamında değerlendirilmesine yer verilecektir. Çalışmanın devamında, vatandaşlık ve vatandaşlıktan çıkarma müessesesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında, hangi kriterler dikkate alınarak değerlendirme konusu yapıldığı ve yorumlandığı hususlarına değinilecektir.
Anahtar Kelime:

Citizenship Deprivation in the Light of European Court of Human Rights’ Decisions

Öz:
Today, many states deprive individuals of their citizenship, which they deem dangerous for their country and citizens, especially on the grounds of public safety. States grant themselves a wide margin of appreciation for various reasons in the implementation of the decision to strip them of citizenship. However, using this power, arising from the sovereign right, for security reasons and ensuring the necessary protection in this way become a matter of debate on whether some fundamental rights and freedoms secured by international conventions are violated or not. In other words, it is endeavored to determine the effects of these applications on fundamental rights and freedoms. In recent years, there are decisions of the European Court of Human Rights on the effects of deprivation of citizenship produced on fundamental rights and freedoms. After all, the right to citizenship is not conceptually included in the scope of the European Convention on Human Rights (ECHR). However, the consequences and effects of an individual’s deprivation of citizenship are discussed in conjunction with the European Convention on Human Rights. Stripping of an individual’s citizenship involuntarily by putting certain reasons forward, whether this deprivation decision is arbitrary or not, whether it intervened in private and family life of the individual or not and whether this situation is contrary to the article 8 of the ECHR or not are at the center of these debates. Within the scope of this study, first of all, the concept of deprivation of citizenship will be emphasized and attempt will be made to exemplify the subject through the comparative law practices. In addition, a chronological overview of the concept of deprivation of citizenship within the scope of Turkish Citizenship Act will be made and the subject will be evaluated within the scope of the Turkish Citizenship Law No. 5901, which is currently in force. Subsequently in the study, in the light of the European Convention on Human Rights and of the decisions of the European Court of Human Rights which criteria have been considered, when taking the right to citizenship and the institution of deprivation of citizenship issues as subject matter of the evaluation and interpretation, is mentioned..
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Anderson, David Q. C. “First Report of the Independent Reviewer on the Operation of the Power to Remove Citizenship Obtained by Naturalisation from Persons Who Have No Other Citizenship”. Independent Reviewer of Terrorism Legislation (2016): 1-21. https://assets.publishing.service. gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_ data/file/518120 (Erişim tarihi: 20.08.2021).
  • Aybay, Rona, Nimet Özbek Hadimoğlu ve Gizem Perçin Ersen. Vatandaşlık Hukuku. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2019. Batır, Kerem. Uluslararası Hukukta Vatandaşlık. Ankara: 2. Baskı, 2018.
  • Bolhuis, Maarten P. and Joris van Wijk. “Citizenship Deprivation as a Counterterrorism Measure in Europe; Possible Follow-Up Scenarios, Human Rights Infridgements and the Effect on Counterterrorism”. European Journal of Migration and Law V. 22 (2020): 338-365.
  • Çelikel, Aysel ve Bahadır Erdem. Milletlerarası Özel Hukuk. İstanbul: 16. Baskı, Beta Yayınevi, 2020.
  • Dembour, Marie Benedicte. “Ramadan v. Malta: When Will the Strasbourg Court Understand that Nationality is a Core Human Right Issue?”. Strasburg Observers (Blog 22.06.2016). http://strasbourgobservers. com/2016/07/22/ramadan-v-malta-when-will-the-strasbourg- court-understand-that-nationality-is-a-core-human- rights-issue (Erişim tarihi: 02.07.2021).
  • Doğan, Vahit. Türk Vatandaşlık Hukuku. Ankara: 15. Baskı, Savaş Yayınevi, 2018.
  • Doğru, Osman. “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının İç Hukuklara Etkileri”. Anayasa Yargısı Dergisi N. 17 (2000): 194-225.
  • Erdem, Bahadır. Türk Vatandaşlık Hukuku. İstanbul: 7. Baskı, Beta Yayınevi, 2019.
  • Fiske, Lucy. “Human Rights, Refugee Protest and Immigration Detention”. Refuge V. 32, N. 1 (2016): 18-27. https:// refuge.journals.yorku.ca (Erişim tarihi: 30.06.2021).
  • Göğer, Erdoğan. Türk Tâbiiyet Hukuku. Ankara: 3. Baskı, 1975.
  • Güngör, Gülin. Tabiiyet Hukuku, Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler- Şeyler. Ankara: 8. Baskı, Yetkin Kitabevi, 2020.
  • Karaman, Ebru. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararlarının Yerine Getirilmemesinden Doğan Sorumluluk”. İÜ- HFM C. LXXII, S. 1, (2014): 411-434.
  • Lavi, Shai. “Citizenship Revocation as Punishment: On the Modern Duties of Citizens and Their Criminal Breach”. The University of Toronto Law Journal Vol. 61, No. 4, Constitutionalism and the Criminal Law (Fall 2011): 783-810.
  • Lepoutre, Jules. “Ghoumid and others v. France: The Grey Hole of Nationality Revocation”, (05.08.2020). https:// globalcit.eu/ghoumid-and-others-v-france-the-grey-hole- of-nationality-revocation (Erişim tarihi: 07.07.2021).
  • Manby, Bronwen. “Citizenship Law in Africa: A Comparative Study”. New York: African Minds Open Society Institute E-Book (2016). https://www.opensocietyfoundations.org (Erişim tarihi: 30.08.2021).
  • Moeckli, Daniel. “The Selective “War on Terror”: Executive Detention of Foreign Nationals and the Principle of Non-Discrimination”. Brooklyn Journal of International Law V. 31, I. 2, (2006): 494-534.
  • Nomer, Ergin. Türk Vatandaşlık Hukuku. İstanbul: 27. Baskı, Filiz Kitabevi, 2020.
  • Reyntjens, Louise. “Citizenship Deprivation under the European Convention System: A Case Study of Belgium”. Statelessness & Citizenship Review 1(2) (2019): 263-282.
  • Tanrıbilir, Feriha Bilge. “Türk Vatandaşlığı Kanunu Tasarısının Vatandaşlığın Kaybına İlişkin Hükümleri”. TBB S. 76, (2008): s. 27-63.
  • Tunçağıl Gümüşlü, Gülce. “Vatandaşlığa İlişkin Bazı Meseleler Hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları”. Public and Private International Law Bulletin 41/(1), (2021): 99-127.
  • Turhan, Turgut ve Feriha Bilge Tanrıbilir. Vatandaşlık Hukuku. Ankara: 4. Baskı, Yetkin Yayınları, 2017. Uluocak, Nihal. Türk Vatandaşlık Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1989.
  • Wautelet, Patrick. “Deprivation of Citizenship for ‘Jihadists’ Analysis of Belgian and French Practice and Policy in Light of the Principle of Equal Treatment”, (January 11, 2016): 49-74. https://ssrn.com/abstract=2713742 (Erişim tarihi: 12.08.2021).
  • Zedner, Lucia. “Citizenship Deprivation, Security and Human Rights”. European Journal of Migration and Law V. 18, I. 2 (2016): 222-242.
  • Almanya Parlamentosu’nun, Alman Vatandaşlık Kanunu’nun 28. Maddesindeki Revizyonu, https://www.bundesregierung. de/breg-de/suche/deutscher-pass-kann-aberkannt- werden1596980 (Erişim tarihi: 10.08.2021).
  • Alman Vatandaşlık Kanunu, https: //www.gesetze-im-internet. de/englisch_stag/englisch_stag.html (Erişim tarihi: 27.07.2021).
  • Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi (European Convention on Nationality), European Treaty Series-166, Strasbourg 06.IX.1997, https: //rm.coe.int (Erişim tarihi: 24.08.2021).
  • Conseil d’Etat, 2ème et 7ème sous-sections réunies, Nr. 301145, 26.09.2007, https://www.legifrance.gouv.fr/ ceta/id/CETATEXT000018007241 (18.08.2021), (Fransız Yüksek İdare Mahkemesi Kararı).
  • Directive of the European Parliament and of the Council of on common standards and procedures in Member States for returning illegally staying third-country nationals, 2008/115/EC (16.12.2008), Official Journal of EU, L348/98, 24.12.2008, md.3, https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/EN/TXT/HTML (Erişim tarihi: 12.08.2021).
  • The ECHR in 50 Questions, Counsil of Europe, https://www. echr.coe.int/Documents/50Questions_ENG.pdf (Erişim tarihi: 29.09.2021).
  • Fransız Medeni Kanunu, http://www.legifrance.gouv.fr/codes/ id/LEGIARTI000006420133 (Erişim tarihi: 19.08.2021).
  • Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination), md.5/diii, İlgili Sözleşme, 16.06.2002 tarihli ve 24787 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmış ve 16.09.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bkz. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/ 2015/08/03/IrkAyrimciligininOrtadanKaldirilmasinaDairSozlesme. pdf (Erişim tarihi: 30.08.2021).
  • Hollanda Vatandaşlık Kanunu, https://www.legislationline. org/download/id/5937/file/Netherlands%20Nationality% 20Act2010_en.pdf (Erişim tarihi: 10.08.2021).
  • Human Rights and Arbitrary Deprivation of Nationality, Report of the Secretary-General, A/HRC/25/28, 19.12.2013, https:// www.ohchr.org/en/hrbodies/hrc/regularsessions/ session25/documents/a-hrc-25-28_en.doc, s. 4, (Erişim tarihi: 27.08.2021).
  • İngiliz Vatandaşlık Kanunu için bkz. https://www.legislation. gov.uk/ukpga/1981/61 (Erişim tarihi: 01.08.2021).
  • Loi n° 96-647 du 22 juillet 1996 tendant à renforcer la répression du terrorisme et des atteintes aux personnes dépositaires de l’autorité publique ou chargées d’une mission de service public et comportant des dispositions relatives à la police judiciaire, https: //www.legifrance.gouv.fr/loda/ id/JORFTEXT000000367689 (Erişim tarihi: 10.08.2021).
  • Statelessness in Myanmar, Country Position Paper 2019, https:// statelessjourneys.org/wp-content/uploads/StatelessJourneys- Myanmar-final.pdf (Erişim tarihi: 30.08.2021).
  • Verlust der Staatsangehörigkeit bei IS-Kämpfern-Rechtslage in ausgewählten EU-Staaten, Sachstand, WD3-3000- 270/16, Berlin: Bundestag, s. 4, Wissenschaftlicher Dienst des Bundestages 2016, https://www.bundestag. de/resource/blob/493610/4aef9e281154c0735ecd- 5dad5d5805ac/wd-3-270-16-pdf-data.pdf (Erişim tarihi: 10.08.2021), (Alman Federal Meclisi Bilimsel Hizmetler Dairesi Raporu).
  • United Nations Security Council, Resolution 1373, UN Doc. S/RES/1373 (28.09.2001), https://www.unodc.org/pdf/ crime/terrorism/res_1373_english.pdf (Erişim tarihi: 06.06.2021), (Terör olayları ve göç arasındaki bağlantıya ilişkin BM Raporu).
  • 11 Eylül 20021 Terör Saldırıları, https: //www.bbc.com/turkce/ haberler-dunya (Erişim tarihi: 21.09.2021).
APA kırlı aydemir d (2021). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. , 1888 - 1907.
Chicago kırlı aydemir deniz defne Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. (2021): 1888 - 1907.
MLA kırlı aydemir deniz defne Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. , 2021, ss.1888 - 1907.
AMA kırlı aydemir d Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. . 2021; 1888 - 1907.
Vancouver kırlı aydemir d Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. . 2021; 1888 - 1907.
IEEE kırlı aydemir d "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma." , ss.1888 - 1907, 2021.
ISNAD kırlı aydemir, deniz defne. "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma". (2021), 1888-1907.
APA kırlı aydemir d (2021). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. Terazi Hukuk Dergisi, 16(182), 1888 - 1907.
Chicago kırlı aydemir deniz defne Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. Terazi Hukuk Dergisi 16, no.182 (2021): 1888 - 1907.
MLA kırlı aydemir deniz defne Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. Terazi Hukuk Dergisi, vol.16, no.182, 2021, ss.1888 - 1907.
AMA kırlı aydemir d Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. Terazi Hukuk Dergisi. 2021; 16(182): 1888 - 1907.
Vancouver kırlı aydemir d Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma. Terazi Hukuk Dergisi. 2021; 16(182): 1888 - 1907.
IEEE kırlı aydemir d "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma." Terazi Hukuk Dergisi, 16, ss.1888 - 1907, 2021.
ISNAD kırlı aydemir, deniz defne. "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Vatandaşlıktan Çıkarma". Terazi Hukuk Dergisi 16/182 (2021), 1888-1907.