Yıl: 2021 Cilt: 15 Sayı: 29 Sayfa Aralığı: 195 - 220 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak

Öz:
Türkiye İkinci Dünya Savaşı sonrası dünyada, ABD düzeninde yer almayı en fazla isteyen ülkeler¬den biriydi. Bu süreçte dış dış politikadaki otonomisini önemli ölçüde Washington’a devreden Ankara, 1960’ların ortasına kadar ABD’nin en sadık müttefiklerinden biri oldu. Fakat 1964’te Türkiye-ABD ilişkilerinde başlayan ilk kriz, 1975 yılında Türkiye’nin ülkedeki Amerikan üs ve tesislerini kapatması¬na kadar vardı. Tırmanan gerginliğe rağmen, Türkiye Amerikan düzeni içerisinde kalmaya devam etti ve ABD’ye yönelik meydan okumasını otonomisini genişletme talepleri ile sınırlandırdı. Bu bağlamda, elinizdeki çalışma uluslararası ilişkiler disiplini içerisinde görece yeni olan hiyerarşi teorisinin kavram ve argümanlarını kullanarak Türkiye’nin 1964-1975 döneminde Amerikan düzeni içindeki otonomi arayışının arkasındaki nedenleri açıklamayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelime: Türkiye Otonomi Arayışı Savaş. Hiyerarşi Amerika

Why Subordinate States Quest for Autonomy? Explaining the Crisis in Turkish-American Relations during the 1964-1975 Period

Öz:
Following World War II, Turkey was keen on being a part of the emerging US-led order. By ceding foreign policy autonomy to Washington, Ankara became one of the United States’ most loyal allies until the mid-1960s. However, the first crisis in Turkish-American relations began in 1964 and culminated in the closure of US bases and facilities in Turkey in 1975. Despite escalating tensions, Turkey remained as a member of the US-led system, limited its challenge to the US to a demand for more autonomy. In this context, this study aims to identify the causes of Turkey’s quest for autonomy within the US-led system from 1964 to 1975 by applying the concepts and arguments of the hierarchy theory, which is relatively new in the field of international relations.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ADAMSON, Fiona B., “Democratization and the Domestic Sources of Foreign Policy: Turkey in the 1974 Cyprus Crisis,” Political Science Quartterly, 116/2, 2001, pp. 277-303.
  • AHMAD, Feroz Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, (çev. Ahmet Fethi), 2. Baskı, Hil Yayınları, İstanbul 1996.
  • ACHARYA, Amitav Constructing Global Order: Agency and Change in World Politics, Cambridge University Press, Cambridge 2018.
  • ATABAY Ö. Feyza Nur, “Küçük Devlet Neden Süper Güç İttifakından Ayrılır? Soğuk Savaş Dönemi Irak, Mısır ve İran Örnekleri”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, C. 7, S. 2, s. 61-97.
  • ATMACA, A. Ömür, “The Geopolitical Origins of Turkish-American Relations: Revisiting the Cold War Years”, All Azimuth: A Journal of Foreign Policy & Peace, 3/1, 2014, pp. 19-34.
  • AYDIN, Mustafa, “Determinants of Turkish Foreign Policy: Changing Patterns and Conjunctures during the Cold War”, Middle Eastern Studies, 36/1, 2000, pp. 103-139.
  • BALCI, Ali, When Hierarchy Shattered: Turkey’s post-2013 Crisis with the US-led Order, TUBITAK, Program Code: 1002, Project No: 118K413, August 2019.
  • BALCI, Ali ve Elif Madakbaş Gülener, “Turgut Özal Dış Politikası: Amerikan Düzeninde Yeniden Konumlanma ve Otonomi Arayışı”, Muhafazakâr Düşünce, S. 55, Eylül-Aralık 2018, ss. 77-98.
  • BALCI, Ali ve Ayşenur Hazar. “Turkey in the UN Security Council during the Cold War: elections, voting motivations and alliance commitments”, Middle Eastern Studies 57/2, 2020, pp. 279-291.
  • BARDER, Alexander, Empire Within: International Hierarchy and its Imperial Laboratories of Governance, Routledge, New York 2015.
  • BARNATHAN, Galia Press, “Western Europe, NATO, and The United States: Leash Slipping, Not Leash Cutting”, eds., Kristen Williams at all., Beyond Great Powers and Hegemons: Why Secondary States Support, Follow, or Challenge, Stanford, CA: Stanford University Press, 2012, pp. 112-127.
  • BARNETT, Michael, “High Politics Is Low Politics the Domestic and Systemic Sources of Israeli Security Policy: 1967-1977”, World Politics, 42, 1990, pp. 529-562.
  • BARNETT, Michael N. and Jack S. Levy, “Domestic Sources of Alliences and Alignments: The Case f Egypt 1962-1973, International Organization, 45/3, 1991, pp. 369-395.
  • BERNSTEIN, Barton, “The Cuban Missile Crisis: Trading The Jupiters in Turkey?”, Political Science Quarterly, 95/1, 1980, pp. 97-125.
  • BÖLME, Selin M., “Soğuk Savaş’ta NATO-ABD-Türkiye Üçgeninde Askeri Üsler: Süreklilik ve Değişim”, Uluslararası İlişkiler, C. 9, S. 34, 2012, s. 51-71.
  • BÖLÜKBAŞI, Süha “The Johnson Letter Revisited”, Middle Eastern Studies, 29/3, 1993, s. 505-525.
  • BUSSMANN, Margit-John R. Oneal, “Do Hegemons Distribute Private Goods? A Test of Power-Transition Theory”, The Journal of Conflict Resolution, 51/1, 2007, pp. 88-111; CAN, Serra, “Turkey’s EEC membership as a canvas of struggle for identity: The NSP versus the JP”, New Perspectives on Turkey, V. 62, 2020, pp. 101-121.
  • CLARK, Ian, The Hierarchy of States: Reform and Resistance in the International Order, Cambridge University Press, Cambridge 1989.
  • COLGAN, Jeef D.- Jeff D. Colgan-Edward R. Lucas, “Revolutionary Pathways: Leaders and the International Impacts of Domestic Revolutions, International Interactions, Doi:10.1080/03050629.2016.1203788. (Erşim Tarihi: 01.06.2020).
  • COLGAN, Jeff D.-Nicolas L. Miller, “Rival Hierarchies and the Origins of Nuclear Technology Sharing”, SSRN Electronic Journal, 2018, doi:10.2139/ ssrn.3250854, (Erişim Tarihi: 06.06.2020).
  • COOLEY, Alexander, “Countering Democratic Norms: Authoritarianism Goes Global”, Journal of Democracy, 26/3, 2015, pp. 49-63.
  • COOLEY, Alexander-Hendrik Spruyt, Contracting States: Sovereign Transfers in International Relations, Princeton University Press, Princeton 2009.
  • COOLEY, Alexander-Daniel Nexon, Exit from Hegemony: The Unraveling of the American Global Order, Oxford University Press, Oxford 2020.
  • CUNNINGHAM, David E. “Preventing Civil War: How the Potential for International Intervention Can Deter Conflict Onset”, World Politics, 68/2, 2016, pp. 307-40.
  • DEUTCH, Karl W.-J. David Singer, “Multipolar Systems and International Stability”, World Politics, 16/3, 1964, pp. 390-406. DONNELLY, Jack, “Sovereign Inequalities and Hierarchy in Anarchy: American Power and International Society.” European Journal of International Relations, 2/2, 2006, pp. 139-170.
  • DONNELLY, Jack, “Rethinking Political Structures: From “Ordering Principles” to “Vertical Differentiation” and Beyond”, International Theory, 1/1, 2009, pp. 49-86.
  • DOYLE, Michael W., Empires, Cornell University Press, Ithaca NY 1986.
  • EBERT, Hannes ve Daniel Flemes, Regional Powers and Contested Leadership, Springer International Publishing, Palgrave&Macmillan 2018.
  • ERHAN, Çağrı, “ADD ve NATO’yla İlişkiler: 1945-1960”, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1. Cilt: 1919- 1980, 6. Baskı, İletişim, İstanbul 2002, ss. 522-575.
  • ERHAN, Çağrı “ADD ve NATO’yla İlişkiler: 1960-1980”, Baskın Oran ed., Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1. Cilt: 1919-1980, 6. Baskı, İletişim, İstanbul 2002, ss. 681-716.
  • EROL, Mehmet Seyfettin-Emre Ozan, “Türk Dış Politikasında Süreklilik Unsuru Olarak Siyasal Rejim”, Akademik Bakış, 4/8, 2011, ss. 13-39.
  • EŞEL, Gökhan, “Darbeler Arasında Türkiye-NATO İlişkileri (1960-1980)”, The Journal of Academic Social Science Studies, 56, 2017, ss. 409-416.
  • FINNEMORE, Martha, “Legitimacy, Hypocrisy, and the Social Structure of Unipolarity: Why Being a Unipole Isn’t Cracked Up to be?”, World Politics, 61/1, 2009, pp. 58-85.
  • FIRAT, Melek, “Yunanistan’la İlişkiler”, Baskın Oran ed., Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II, 6. Baskı, İletişim, İstanbul 2002, ss. 716-769.
  • FLATHMAN, Richard E., The Practice of Political Authority: Authority and the Authoritative, University of Chicago Press, Chicago 1980.
  • FLEMES, Daniel-Leslie Wehner, “Diverse of Strategic Contestation: The Case of South America”, International Politics, 52/2, 2015, pp. 163-177.
  • GOH, Evelyn, The Struggle for Order: Hegemony, Hierarchy, and Transition in postCold War East Asia, Oxford: Oxford University Press, the US 2013.
  • GOH, Evelyn, “Contesting Hegemonic Order: China in East Asia”, Security Studies, 28/3, 2019, pp. 614-644. GOWA, Joanne, “Bipolarity, Multipolarity, and Free Trade”, The American Political Science Review, 83/4, 1989, pp. 1245-1256.
  • GÜVENÇ, Serhat, “NATO’nun Evrimi ve Türkiye’nin Transatlantik Güvenliğe Katkıları”, Uluslararası İlişkiler, 12/45, 2015, ss. 101-119.
  • GVALLIA, Giorgi, vd., “Thinking Outside the Bloc: Explaining the Foreign Policies of Small States”, Security Studies, 22, 2013, pp. 98-131.
  • HALE, William, Türk Dış Politikası: 1774-2000, (çev. Petek Demir), Mozaik Yayınları, İstanbul 2003. HARRIS, George S., Troubled Alliance: Turkish American Problems in Historical Perspective: 1945-1971, American Enterprise Institute, Washington 1972.
  • HURD, Ian, “Legitimacy and Authority in International Politics”, International Organization, 53/2, 1999, pp. 379-408.
  • IKENBERRY, G. John, After Victory: Institutions, Strategic Restraint, and the Rebuilding of Order after Major Wars, Princeton University Press, Princeton 2001.
  • IKENBERRY, G. John, “Liberal Internationalism: America and the Dilemmas of Liberal World Order”, Perspectives on Politics, 7/1, 2009, pp. 71-87.
  • IKENBERRY, G. John, Liberal Leviathan: The Origins, Crisis, and Transformation of the American World Order, Princeton University Press, Princeton 2011.
  • IKENBERRY, G. John, “The End of the Liberal Order?”, International Affairs, 94/1, 2018, pp. 7-23. IKENBERRY, G. John-Charles A. Kupchan, “Socialization and Hegemonic Power”, International Organization, 44/3, 1990, pp. 283-315. IKENBERRY, G. John-Daniel H. Nexon, “Hegemony Studies 3.0: The Dynamics of Hegemonic Orders”, Security Studies”, 28/3, 2019, pp. 395-421.
  • ITO, Go Tsuyoshi, Alliance in Anxiety: Detente and the Sino-American-Japanese Triangle, Routledge, Newyork&London 2013.
  • JESSE, Neal G., “Ireland’s Singular Stance: Pursuing Neutrality as a Means to Hegemon”, eds. Kristen Williams et all., Beyond Great Powers and Hegemons: Why Secondary States Support, Follow, or Challenge, Stanford University Press, Stanford 2012, pp. 65-80.
  • KANG, David C., “The Theoretical Roots of Hierarchy in International Relations”, Australian Journal of International Affairs, 58/3, 2004, pp. 337-352.
  • KANG, David C. vd., “War, Rebellion, and Intervention under Hierarchy: VietnamChina Relations, 1365 to 1841”, Journal of Conflict Resolution, 20/10, 2018, pp. 1-27.
  • KARPAT, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
  • KRASNER, Stephen D. “Rethinking the sovereign state model”, Review of International Studies, 27/5, 2001, pp.17-42.
  • KUNIHOLM, Bruce R., The Origins Of The Cold War In The Near East: Great Power Conflict And Diplomacy In Iran, Turkey, And Greece, Princeton University Press, Princeton New Jersey 1980.
  • LAI, Brian-Dan Reiter, “Democracy, Political Similarity, and International Allience,” 1816-1992”, Journal of Conflict Resolution, 44/2, 2000, pp. 203-227.
  • LAKE, David A., “Anarchy, Hierarchy, and the Variety of International Relations”, International Organization, 50/1, 1996, pp. 1-33.
  • LAKE, David A., “American Hegemony and the Future of East-West Relations”, International Studies Perspectives, 7, 2006a, pp. 23-30.
  • LAKE, David A., “Hierarchy in International Relations: Authority, Sovereignty, and the New Structure of World Politics”, Paper read at Annual Meeting of the American Political Science Association, September 2-5, Chicago 2006b.
  • LAKE, David A., Hirarachy in International Relations, Cornell University Press, Ithaca 2009.
  • LAKE, David A., “Legitimating Power: The Domestic Politics of U.S. International Hierarchy”, International Security, 38/2, 2013a, pp. 74-111.
  • LAKE, David A., Authority, Coercıon and Power ın Internatıonal Relatıons”, 2013b,https:// pdfs.semanticscholar.org/3df3/7b90b975ef6be41fef4a81da5ef967b4b1f2.pdf. (Erişim Tarihi: 19.11.2018).
  • LAKE, David A., “Domination, Authority, and the Forms of Chinese Power”, The Chinese Journal of International Politics”, 10/4, 2017, pp. 357-382.
  • LAKE, David A., “International Legitimacy Lost? Rule and Resistance When America Is First, Perspectives on Politics, 16/1, 2018, pp. 6-21.
  • MALICI, Akan, “Discord and Collaboration Between Allies: Managing External Threats and Internal Cohesion in Franco-British Relations During the 9/11 Era”, Journal of Conflict Resolution, 49/1, 2005, pp. 90-119.
  • MATTERN, Janice Bially-Ayşe Zarakol, “Hierarchies in World Politics”, International Organization, 70/3, 2016, pp. 623-654. MCCORMACK, Daniel, Great Powers and International Hierarchy, Springer Palgrave Macmillan, New York, 2019.
  • MCDONALD, Patrick J., “Great Powers, Hierarchy, and Endogenous Regimes: Rethinking the Domestic Causes of Peace,” International Organization, 69/3, 2015, pp. 557-588.
  • MILLER, Eric, To Balance or Not to Balance: Alignment Theory and Commonwealth of Independent States, Ashgate: Aldershot, UK 2006.
  • MORROW, James D., “Alliances and Asymmetry: An Alternative to the Capability Aggregation Model of Alliances”, American Journal of Political Science, 35, 1991, pp. 904-933.
  • Nieman, Mark David “The Return on Social Bonds: Social Hierarchy and International Conflict”, Journal of Peace Research, 53/5, 2016, pp. 665-679.
  • NEUMAN, Stephanie G., “Power, Influence, and Hierarchy: Defense Industries in a Unıpolar World”, Defence and Peace Economics, 21/1, 2010, pp. 105-134.
  • NEXON, Daniel H., “Discussion: American Empire and Civilizational Practice”, In Civilizational Identity: The Production and Reproduction of “Civilizations” in International Relations, Hall, Martin and Jackson, Patrick Thaddeus eds., Palgrave Macmillan, New York 2007, pp. 109-118.
  • ORAN, Baskın, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
  • ATABAY, Feyza Nur Öztürk, “Küçük Devlet Neden Süper Güç İttifakından Ayrılır? Soğuk Savaş Dönemi Irak, Mısır ve İran Örnekleri”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 7/2, ss. 61-97.
  • PAPAYOANOU, Paul A., “Economic Interdependence and the Balance of Power”, International Studies Quarterly, 41/1, 1997, pp. 113-140.
  • PUTNAM, Robert D., “Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of TwoLevel Games”, International Organization, 42/3, 1988, pp. 427-460.
  • ROSE, Gideon, “Review: Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, 51, 1998, pp. 144-172.
  • ROSECRANCE R.N., “Bipolarity, Multipolarity, and the Future”, Journal of Conflict Resolution, 10/3, 1966, pp. 314-327.
  • ROSENAU, James N., “Pre-Theories and Theories of Foreign Policy”, R. B. Farrel ed., Approaches to Comparative and International Politics, Northestern Univesrity Press, Evanston, 1966, pp. 27-92.
  • SCHOLVIN, Sören, Secondary Powers vis-à-vis South Africa: Hard Balancing, Soft Balancing, Rejection of Followership, and Disregard of Leadership, GIGA (German Institute of Global and Area Studies) Working Papers, No: 306, Hamburg, 2017.
  • SIVERSON, Randolph M. and Harvey Starr, “Regime Change and the Restructuring of Alliances”, American Journal of Political Science, 38/1, 1994, pp. 145-161.
  • SYNDER, Glenn, “The Security Dilemma in Allience Politics”, World Politics, 36, 1984, pp. 461-491.
  • TAŞ YETİM, Hüsna, Türkiye’nin Amerikan Hiyerarşik Düzeni ile Krizi (1964-75): Dış Politikada Otonomi Arayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
  • THOMPSON, William R. and David P. Rapkin, “Collaboration, Consensus, and Detente: The External Threat-Bloc Cohesion Hypothesis”, The Journal of Conflict Resolution, 25/4, 1981, pp. 615-637.
  • TOWNS, Ann E., “Norms and Social Hierarchies: Understanding International Policy Diffusion “from Below”, International Organization, 66/2, 2012, pp. 179-209. TÜRKMEN, Fisun, Kırılgan İttifaktan “Model Ortaklığa”: Türkiye-ABD İlişkileri, Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
  • USLU, Nasuh, Çatlak İttifak: 1947’den Günümüze Türk-Amerikan İlişkileri, Nobel Yayıncılık, Ankara 2016. WALT Stephen M. The Origins of Alliances, Ithaca, New York 1987. WALT Stephen M., “Why Alliences Endure or Collapse”, Survival, 39/1, 1997, pp. 156-179.
  • WALT, Stephen M., “Alliences in a Unipolar World”, World Politics, 61/1, 2009, pp. 87-120.
  • WENDT, Alexander and Daniel Friedheim, “Hierarchy under Anarchy: Informal Empire and the East German State”, International Organization, 49/4, 1995, pp. 689-721.
  • WHITAKER, Beth Elise, “Soft Balancing Among Weak States: Evidence From Africa”, International Affairs, 85/6, 2010, pp. 1109-1127.
  • YANIK, Lerna K., “Atlantik Paktı’ndan NATO’ya: Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Türkiye’nin Konumu ve Uluslararası Rolü Tartışmalarından Bir Kesit”, Uluslararası İlişkiler, 9/34, 2012, pp. 29-50.
  • ZENTNER, Joseph L., “The 1972 Turkish Opium Ban: Neddle in the Haystack Diplomacy”, World Affairs, 136, 1973, pp. 36-47.
APA taş yetim h, Balci A (2021). Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. , 195 - 220.
Chicago taş yetim hüsna,Balci Ali Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. (2021): 195 - 220.
MLA taş yetim hüsna,Balci Ali Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. , 2021, ss.195 - 220.
AMA taş yetim h,Balci A Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. . 2021; 195 - 220.
Vancouver taş yetim h,Balci A Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. . 2021; 195 - 220.
IEEE taş yetim h,Balci A "Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak." , ss.195 - 220, 2021.
ISNAD taş yetim, hüsna - Balci, Ali. "Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak". (2021), 195-220.
APA taş yetim h, Balci A (2021). Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. Gazi Akademik Bakış, 15(29), 195 - 220.
Chicago taş yetim hüsna,Balci Ali Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. Gazi Akademik Bakış 15, no.29 (2021): 195 - 220.
MLA taş yetim hüsna,Balci Ali Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. Gazi Akademik Bakış, vol.15, no.29, 2021, ss.195 - 220.
AMA taş yetim h,Balci A Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. Gazi Akademik Bakış. 2021; 15(29): 195 - 220.
Vancouver taş yetim h,Balci A Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak. Gazi Akademik Bakış. 2021; 15(29): 195 - 220.
IEEE taş yetim h,Balci A "Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak." Gazi Akademik Bakış, 15, ss.195 - 220, 2021.
ISNAD taş yetim, hüsna - Balci, Ali. "Tabi Devletler Neden Otonomi Arttırmaya Yönelir? 1964-1975 Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerindeki Krizi Açıklamak". Gazi Akademik Bakış 15/29 (2021), 195-220.