Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 5 Sayfa Aralığı: 1 - 175 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.51531/korkutataturkiyat.975331 İndeks Tarihi: 26-05-2022
Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi
Öz: “Bir şairin manzum bir eserine başka bir şair tarafından aynı vezin ve kafiyede yazılan şiir”
diye tanımlanan nazireler, zaman içerisinde nazire mecmualarında toplanmış ve özellikle
XVI. yüzyılda bu tür mecmuaların güzel örnekleri verilmiştir. Bu örneklerden biri de Berlin
Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 numarada kayıtlı şiir
mecmuasının içinde yer alan Mecmû’a-i Nazâ’ir’dir. Kim tarafından derlendiği tam olarak
bilinmeyen 328 varaklık mecmuanın yazımı 1002 (m.1594) yılında tamamlanmıştır.
Mecmuadaki şiirlerin kümelenme biçimine göre mecmuayı üç bölüme ayırmak mümkündür.
“Mecmû’a-i Nazâ’ir” başlıklı birinci bölümde zemin, nazire ve model şiir örneklerine yer
verilmiştir. Bu bölümde 2227 gazel yer almaktadır. İkinci bölümü oluşturan divan(çe)ler
kısmında sırasıyla Nev‘î, Ulvî, Misâlî, Mânî, Hâtemî, Sâ‘î, Tîgî’nin toplam 271 şiiri
bulunmaktadır. “Karışık şiirler” olarak adlandırılabilecek son bölüm ise 22 şiirden
oluşmaktadır. Mecmuada Bâkî, Nev‘î, Ulvî, Bağdatlı Rûhî, Gelibolulu Âlî, Azmî-zâde Hâletî
gibi tanınmış şairlere rastlanmakla birlikte henüz divanı yayınlanmamış Bezmî, Sâ‘î, Hâtemî
gibi şairlerin de neredeyse bir divançe teşkil edecek kadar çok sayıda şiiri vardır. Mecmuada
diğer nazire mecmualarından farklı olarak edebiyat tarihimizde üzerinde fazla durulmamış
veya bilinmeyen çok sayıda şairin daha önce yayınlanmamış şiirlerinin bulunması mecmuayı
değerli kılan bir diğer özelliğidir.
Bu çalışmada ilk olarak mecmuanın neşri sırasında karşılaştığımız sorunlara değinilmiş, daha
sonra müstensihten/mürettipten kaynaklanan ve mecmuanın tamamına yayılan çeşitli yazım
hataları örneklerle gösterilmiştir. Mecmuada yer alan mütekerrir şiirler tablo hâlinde verilmiş,
son olarak mecmuadaki tüm şiirler MESTAP’a göre tasnif edilmiştir.
Anahtar Kelime: Classification Of The Poetry Journal Registered With Number Ms. Or. Oct. 3652In The Berlin State Library (Staatsbibliothek Zu Berlin) According To Mestap
Öz: Nazires are defined as “poems written in the same meter and rhyme for a poetic work of a
poet by another poet.” They were collected in nazire journals. Especially in the 16th century,
great examples of such journals were given. One of examples is Mecmû’ai Nazâ’ir, which is
included in the poetry journal registered with number Ms. Or. Oct. 3652, in the Berlin State
Library (Staatsbibliothek Zu Berlin). The writing of the 328-leaf journal was completed in the
year 1002 (1594 A.D.). The person who complied it remains unknown. It is possible to divide
the journal into three sections according to how the poems in the journal are clustered. The
first section (aka. “Mecmû’ai Nazâ’ir”) gives examples of zemin (ground), nazire, and model
poems. The section includes 2.227 odes. The second section is comprised of divançes, and
includes a total of 271 poems from Nev’î, Ulvî, Misâlî, Mânî, Hâtemî, Sâ’î, and Tîgî,
respectively. The last section named as “Mixed Poems” consists of 13 poems. One encounters
well-known poets such as Bâkî, Nev’î, Ulvî, Bağdatlı Rûhî, Gelibolulu Âlî, and Azmî-zâde
Hâletî in the journal. However, there are also many poems, which would constitute a divançe,
by poets such as Bezmî, Sâ’î, and Hâtemî, the divans of whom were not published. Unlike
other nazire journals, the journal includes previously unpublished poems by many poets who
have not been studied much or who remain unknown in our literary history, which is another
characteristic making this journal valuable.
This study first mentions the problems we encountered during publication of the journal.
Afterwards, it illustrates various typos that are widespread throughout the journal and
originate from its copyist/typesetter with examples. The repetitive poems in the journal are
given in tables. Finally, all the poems in the journal were classified according to MESTAP (the
project of systematic classification of journals).
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ak, Coşkun (2001). Bağdatlı Rûhî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin. 1.-2. Cilt. Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
- Akkaya, Mehmet (1992). Şemsi Paşa Divânı (İnceleme-Edisyon Kritikli Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî, Divanlar, I. Divan, II. Vâridâtü’l-Enîka, III. Lâyıhâtü’l-Hakîka, IV. Divan. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 28.05.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-alidivanipdf.pdf?0.
- Akyüz, Kenan vd. (1958). Fuzûlî Türkçe Divan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Altınoluk, Mevlüt (2008). Rıfkî Divanı. Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Arslan, Ömer (2013). Ubeydî Dîvânı (Metin ve İnceleme). İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Bedastani, Ayşe (2018). XVI. Yüzyıl Şairi Ahdî-i Bağdâdî. İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Canpolat, Mustafa (1995). Ömer Bin Mezid Mecmû’atü’n-Nezâir (Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
- Çelik, Büşra ve Kılıç Muzaffer (2018). Derzi-zâde Ulvî Dîvân. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yay.
- Çetin, İsmail (1993). Derzi-zâde Ulvî (Hayatı Edebi Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni). Elazığ: Fırat Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Demirel, Şener (2017). 16. Yüzyıl Şairlerinden Mânî Dîvân ve Şehr-engîz-i Bursa. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 14.11.2020], https://i.tmgrup.com.tr/fikriyat/ebooks/dvn-imn-ve-sehr-engz-i-bursa1570115277751.pdf.
- Efe, Zahide (2019). 16. Yüzyıl Divan Şairi Hâtemî ve Dîvânçesi. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 8 (20), 114-150.
- Eskimen, Ayşe Derya (2008). Mecdî Mehmed Efendi’nin Gazelleri (Metin-İnceleme). Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Erdoğan, Mustafa (2008). Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İncelemeTenkitli Metin-Dizin). Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Erdoğan Taş, Mehtap ve Hakan Yekbaş (2018). Âsım’ın Nazire Mecmuası. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
- Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemal’in Camiü’n-Nezair’i: Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme. İzmir: Ege Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Gıynaş, Kamil Ali (2014). Pervâne Bey Mecmuası. 3.Cilt. İstanbul: Akademik Kitaplar.
- Gıynaş, Kamil Ali, (2019). Pervâne Bey Mecmuası. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 20.01.2021], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-beymecmuasi-pdf.pdf?0.
- Götz, Manfred (1968). Verzeichnis der Orientalischen Handshriften in Deutscland. Im Einvernehmen mit der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft Herausgebeben von Wolfrang Voit. Band XIII, 2. Türkische Handshriten. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
- Gültekin, Hasan (2010). Düzenleyeni Bilinmeyen Bir Nazire Mecmuası: Mecmûʿa-i Nezâyir. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 27(1), 107-122.
- Gündüz, Elif (2018). Meylî Dîvânı Tahlîli. Giresun: Giresun Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Harmancı, M. Esat (2017). Süheylî Ahmed Bin Hemdem Kethudâ Dîvân. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 28.05.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55750,suheyli-divanipdf.pdf?0.
- Kaplan, Yunus (2013). Hulkî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 10.03.2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hulki-mdbir.
- Kaplan, Yunus (2020). Kayıp Bir Dîvân’ın İzinde: Nakkaş Sâʽî ve Şiirleri. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD). 7 (17), 119-149.
- Karaca, Oktay Selim (1995). Hâşimî Divânı (Hayatı Sanatı, Eserleri ve Divanı’nın Karşılaştırmalı Metni). Kayseri: Erciyes Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kaya, Bayram Ali (2017). Azmizâde Hâletî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 30.08.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56159,azmizadehaleti-divanipdf.pdf?0.
- Köksal, M. Fatih (2001). Edirneli Nazmî Mecma’u’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Köksal, M. Fatih (2006). Nazîre (Türk Edebiyatı). İslâm Ansiklopedisi. 32. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 456-458.
- Köksal, M. Fatih (2017). Edirneli Nazmî Mecma’u’n-Nezâ’ir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ekitap, [Erişim Tarihi: 10.11.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirnelinazmipdf.pdf?0.
- Köksal, M. Fatih (2020), Berlin Devlet Kütüphanesi’nde XVI. Yüzyılda Derlenmiş Kıymetli Bir Mecmua: “Mecmû’a-i Nezâyir”. KÜLTÜRK, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (1), 49-71.
- Küçük, Sabahattin, Bâkî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 23.09.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0.
- Saraç, Mehmet A. Yekta. Emrî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 03.12.2020], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0.
- Selvi, Muhammed (2008). Ümîdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
- Tarlan, Ali Nihat (1945). Hayâli Bey Divânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
- Taş, Hakan (2010). Vusûlî Dîvân [İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin]. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, [Erişim Tarihi: 10.02.2021], https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10660,vusuli-divanipdf.pdf?0.
- Tığlı, Fatih (2006). Bursalı Rahmî Çelebi ve Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Tulum, Mertol ve M. Ali Tanyeri (1977). Nev‘î Divan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
- Yavuz, Kemal ve Orhan Yavuz (2016). Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri (İnceleme-Tenkitli Metin). 1.-2. Cilt. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
APA | KAPLAN O, Kıyçak Ö (2021). Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. , 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
Chicago | KAPLAN ORHAN,Kıyçak Özgür Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. (2021): 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
MLA | KAPLAN ORHAN,Kıyçak Özgür Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. , 2021, ss.1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
AMA | KAPLAN O,Kıyçak Ö Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. . 2021; 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
Vancouver | KAPLAN O,Kıyçak Ö Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. . 2021; 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
IEEE | KAPLAN O,Kıyçak Ö "Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi." , ss.1 - 175, 2021. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
ISNAD | KAPLAN, ORHAN - Kıyçak, Özgür. "Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi". (2021), 1-175. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
APA | KAPLAN O, Kıyçak Ö (2021). Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online), 0(5), 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
Chicago | KAPLAN ORHAN,Kıyçak Özgür Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online) 0, no.5 (2021): 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
MLA | KAPLAN ORHAN,Kıyçak Özgür Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online), vol.0, no.5, 2021, ss.1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
AMA | KAPLAN O,Kıyçak Ö Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online). 2021; 0(5): 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
Vancouver | KAPLAN O,Kıyçak Ö Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online). 2021; 0(5): 1 - 175. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
IEEE | KAPLAN O,Kıyçak Ö "Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi." Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online), 0, ss.1 - 175, 2021. 10.51531/korkutataturkiyat.975331 |
ISNAD | KAPLAN, ORHAN - Kıyçak, Özgür. "Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek Zu Berlin), Ms. Or. Oct. 3652 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi". Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online) 5 (2021), 1-175. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.975331 |