Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü
Yıl: 2022 Cilt: 11 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 69 - 75 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.53424/balikesirsbd.976062 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü
Öz: Amaç: Bu çalışma, sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesinde öz bakım gücünün aracı rolünü belirlemeyi amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntem: Araştırma kesitsel tipte olup Ocak - Şubat 2019 tarihleri arasında Sakarya Eğitim ve Araştırma Hastanesi dahiliye ve kardiyoloji polikliniklerinden hizmet alan hastalar ile gerçekleştirilmiştir. Veriler, 300 bireyin katılımıyla elde edilmiştir. Veri toplama aracı olarak Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği, Özbakım Gücü Ölçeği ve Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılmıştır. Veriler SPSS 22.0 ve SPSS Macro programında çözümlenmiş regresyon ve moderator etki analizi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma sonucunda sağlık okuryazarlığı ile öz bakım (r=0.350), sağlık okuryazarlığı ile yaşam kalitesi (r=0.296) ve öz bakım ile yaşam kalitesi (r=0.498) arasında pozitif yönlü, orta seviyede ilişki bulunmaktadır (p<0.01). Ayrıca hem sağlık okuryazarlığı (β=0.181) hem de özbakım gücü (β=0.580) yaşam kalitesini olumlu olarak etkilemektedir. Son olarak, sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesine olan etkisinde özbakım gücü aracı rol oynamaktadır (β=0.205) ve sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesine olan olumlu etkisini güçlendirmektedir (β=0.386). Sonuç: Sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesi üzerinde doğrudan ve öz bakımın aracı rolüyle birlikte dolaylı etkisi bulunmaktadır. Bu bulgular sonucunda kronik hastalığı olan bireylerin sağlık okuryazarlığı ve öz-bakım gücünün yaşam kalitesi üzerindeki etkilerinin farkında olmaları ve gerçekleştireceği faaliyetlerde yaşam kalitesi ile ilişkili faktörleri göz önünde bulundurmaları önerilmektedir.
Anahtar Kelime: The Mediating Role Of Self-Care Ability In The Effect Of Quality Of Life On Health Literacy
Öz: Objective: This study aims to determine the mediating role of health literacy in the quality of life of self-care ability. Materials and Methods: The study is cross-sectional and was conducted with patients who received service from the internal medicine and cardiology outpatient clinics of Sakarya Training and Research Hospital between January and February 2019. Data were obtained with the participation of 300 individuals. Health Literacy Scale, Self-Care Strength Scale and Quality of Life Scale were used as data collection tools. The data were analyzed in SPSS 22.0 and SPSS Macro program, and regression and moderator effect analysis were used. Results: As a result of the research, there is a positive, moderate relationship between health literacy and self-care (r=0.350), health literacy and quality of life (r=0.296), and self-care and quality of life (r=0.498) (p<0.01). In addition, both health literacy (β=0.181) and self-care power (β=0.580) positively affect quality of life. Finally, self-care power plays a mediating role in the effect of health literacy on quality of life (β=0.205) and strengthens the positive effect of health literacy on quality of life (β=0.386). Conclusion: Health literacy has a direct effect on quality of life and an indirect effect with the mediator role of self-care. As a result of these findings, it is suggested that individuals with chronic diseases should be aware of the effects of health literacy and self-care power on their quality of life and consider the factors related to quality of life in their activities.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ağralı, H. & I. Akyar. (2018).Diyabetli erişkin hastalarda sağlık okuryazarlığı: ölçek geçerlik ve güvenirlik çalışması. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 9(3), 314-321. https://doi.org/10.31067/0.2018.31
- Akyol, A. D. & A. Karadakovan, A. (2002). Hemodiyalize giren hastaların yaşam kalitesi ve özbakım gücü ile bunlar üzerine etkili değişkenlerin incelenmesi, Ege Tıp Dergisi, 41, 97-102.
- Alemayehu, Y. H., K. Seylani, F. Sharifi & P. Asgari. (2021). Relationship between health literacy and quality of life among hemodialysis patients, Tehran, Iran, 2019. Human Antibodies, 29, 41-47. https://doi.org/10.3233/HAB-200423
- Alemdar, H. ve S. Ç. Pakyüz. (2015). Hemodiyaliz Hastalarında Özbakım Gücünün Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 2, 19-30.
- Altıparmak, S., Ç. Fadıloğlu, Ş. T. Gürsoy & O. Altıparmak. (2011). Kemoterapi tedadviai alan akciğer kanserli hastalarda öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. Ege Tıp Dergisi. 50(2), 95-102.
- Aras, Z. ve A. B. Temel. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeği ’nin türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Heşirelik Dergisi, 25 (2), 85-94.
- Arpacı, F. (2008). Ankara’da huzurevlerinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesinin incelenmesi.Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 1-13.
- Avdal, E. Ü. & S. Kızılcı. (2010). Diyabet ve özbakım eksikliği hemşirelik teorisinin kavram analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(3), 164-168.
- Bae, K. R., Y. S. Im, G. Ö. Noh, Y. Son & H. G. Seo. (2017). Relationships Among Hope, Self-Care agency and Quality of lfe of female oncology patients with lymphedema. Asian Oncology Nursing. 17(4), 213- 219. https://doi.org/10.5388/aon.2017.17.4.213
- Büyükkaya, D., Fesci, H., & Akdemir, N. (2006). Karaciğer Sirozu Olan Hastaların Öz-Bakım Güçlerinin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 13-24.
- Chua, R. R., J. Cleator, M. Campbell & B. Lim. (2018). The association between quality of life and self-care ın singaporeans living with psoriasis. Dermatological Nursing. 17(2), 18-26
- Dinçer, A. & Ş. Kurşun. (2017). Üniversite öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 26(1), 20-26.
- Ehmann, A. T., Groene, O., Rieger, M. A., & Siegel, A. (2020). The Relationship between Health Literacy, Quality of Life, and Subjective Health: Results of a Cross-Sectional Study in a Rural Region in Germany. International journal of environmental research and public health, 17(5), 1683. https://doi.org/10.3390/ijerph17051683
- Eriş, H. M. ve D. Anıl. (2016). Üniversite öğrencilerinin yaşam kalitesi düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 491-504. https://doi.org/10.16986/HUJE.2015014183
- Eser, E., T. Lağarlı, H. Baydur, V. Akkurt, H. Akkuş, E. Arslan, E. Cengiz, G. Çiftçioğlu, H. Işık, H. Karabacak, T. Özkapu, E. Özyıldırım, H. Soybaş & O. Vural. (2010). EUROHIS (WHOQOL-8.Tr) Türkçe sürümünün türk toplumundaki psikometrik özellikleri. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 8(3), 136- 152.
- Ilgaz, A. & S. Gözüm (2016). Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığın önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 67- 77.
- Jabeen, R., M. U. Rehman, S. Masood, H. Mahmood & S. F. Mashhadi. (2018). Assessment of functıonal health lıteracy among adolescents of model schools of ıslamabad. Pakistan Armed Forces Medical Journal. 68(3), 545-49. https://doi.org/10.21089/njhs.34.0118
- Jenabi, E., B. Gholamaliee & S. Khazaei. (2020). Correlation between health literacy and Quality of life in Iranian Menopausal Women, Journal of Menopausal Medicine, 26, 34-38. https://doi.org/10.6118/jmm.19018
- Kahya, Y. (2020). Gençlerin Yaşam Kalitesi Ve Beklentileri. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 950-968. https://doi.org/10.15295/bmij.v8i1.1398
- Kalender, N. & N. Tosun. (2013). Determination of the relationship between adequacy of dialysis and quality of life and self care agency. Journal of Clinical Nursing, 23, 820-828. https://doi.org/10.1111/jocn.12208
- Kurbun, H. & İ. M. Akten. (2018). Hemodiyaliz Hastalarında Öz-Bakım gücü ve Yaşam kalitesinin Değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 27(3), 277-287.
- Lee, E. H., Y. W. Lee & S. H. Moon. (2016).A structural equation model linking health literacy to selfefficacy, self-care activities, and health-related quality of life ın patients with type 2 diabetes. Asian Nursing Research, 10, 82-87. https://doi.org/10.1016/j.anr.2016.01.005
- Liu, Y. B., L. L. Xue, H. P. Xue ve P. Hou. (2018). Health Literacy, Self-Care Agency, Health Status and Social Support Among Elderly Chinese Nursing Home Residents. Health Education Journal, 77(3), 303- 311. https://doi.org/10.1177/0017896917739777
- Mahdizadeh, M. & M. Solhi. (2018). Relationship between selfcare behaviors and health literacy among elderly women in Iran, 2015. Electronic Physician, 10(3), 6462-6469.
- Mohamadian, H., Bazarghani, A., Latifi, S. M., & Moradgholi, A. (2019). Effect of motivational ınterviewing on hypertension, self-care and quality of life of rural aged people: application of health belief model. Journal of Education and Community Health, 6(2), 95-101.
- Osborn, C. Y., S. S. Bains & L. E. Egede. (2010). Health literacy, diabetes self-care and glycemic control in adults with type 2 diabetes. Diabetes Technology And Therapeutics.12(11) 913-919. https://doi.org/10.1089/dia.2010.0058
- Özdelikara, A., Taştan, A., & Atasayar, B. Ş. (2020). Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ve Uyumun Değerlendirilmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 42-49.
- Özkaraman, A., Uzgör, F., Düğüm, Ö., & Peker, Ş. Kanserde saglık okur-yazarlığının öz yeterlilik ve yasam kalitesine etkisi. March 2018 Conference: 7. Turk Tibbi Onkoloji Kongresi.
- Pehlivan, S., S. Ersoy., Y. Ugan & Ç. Fdıloğlu. (2015). Romatoid artritli hastalarda özbakım ve etkileyen faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31(1), 27-38. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.976062
- Sağlık Bakanlığı (2018). Ankara ili sincan ilçesi birinci basamak personelinde sağlık okuryazarlığı ile ilgili eğitim programı geliştirilmesi. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1085 Pasifik Tanıtım Medya.
- Sezer, A. & H. Kadıoğlu. (2014). Yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçeği’ nin geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 165-170.
- Shayan, N. A. (2018). Diyabetli olan ve olmayan hemodiyaliz hastalarının sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Yayınlamamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi,Ankara.
- Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z ve H. Brand. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of defi nitions and models. BMC Public Health, 12(80), 1-13. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80
- Sungur, M. A., & Gamsızkan, Z. (2020). Düzce üniversitesi’nde öğrenim gören öğrencilerin sağlık okur yazarlık düzeyi: Kesitsel bir çalışma. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 24(2), 117-125. https://doi.org/10.15511/tahd.20.00217
- Tsai, T., S. D. Lee., Y. Tsai & K. N. Kuo. (2010). Methodology and validation of health literacy scale development in taiwan. Journal Of Health Communication, 16(1), 50-61. https://doi.org/10.1080/10810730.2010.529488
- Tuğut, N., A. Yılmaz & B. Y. Çelik. (2021). Hemşirelik öğrencilerinde sağlık kuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 103-111. https://doi.org/10.51754/cusbed.911936
- Türkoğlu, Ç. (2016). Sağlık Okuryazarlığı ile Özbakım Gücü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Isparta İli Örneği.Yayınlamamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
- Yılmaz, F. & Ç. Çağlayan. (2016). Yaşlılarda sağlıklı yaşam tarzının yaşam kalitesi üzerine etkileri. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 20(4), 129-140. 10.15511/tahd.16.04129
- Yu, P. S., Y. C. Tsai, Y. W. Chiu, P. N. Hsiao, M. Y. Lin, T. H. Chen, S. L. Wang, L. F. Kung, S. M. Hsiao, S. J. Hwang & M. C. Kuo. (2021). The relationship between subtypes of health literacy and self-care behavior in chronic kidney disease. Journal of Personalized Medicine, 11(6), 1-11. https://doi.org/10.3390/jpm11060447
- Zaben, K. & A. Khalil. (2019). Health literacy, self-care behavior and quality of life ın acute coronary syndrome patients: an ıntegrative review. Open Journal of Nursing, 9, 383-395. https://doi.org/10.4236/ojn.2019.94035
- Zheng, M., H. Jin, N. Shi, C. Duan, D. Wang, X. Yu & X. Li. (2018). The relationship between health literacy and quality of life: a systematic review and metaanalysis. Health And Quality of Life Outcomes, 16(201), 1-10. https://doi.org/10.1186/s12955-018- 1031-7
- Van der Heide, I., Poureslami, I., Mitic, W., Shum, J., Rootman, I., & FitzGerald, J. M. (2018). Health literacy in chronic disease management: a matter of interaction. Journal of Clinical Epidemiology, 102, 134-138. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2018.05.010
| APA | Akbolat M, Doğanyiğit P, amarat m (2022). Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. , 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| Chicago | Akbolat Mahmut,Doğanyiğit Pelinsu Buket,amarat mustafa Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. (2022): 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| MLA | Akbolat Mahmut,Doğanyiğit Pelinsu Buket,amarat mustafa Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. , 2022, ss.69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| AMA | Akbolat M,Doğanyiğit P,amarat m Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. . 2022; 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| Vancouver | Akbolat M,Doğanyiğit P,amarat m Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. . 2022; 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| IEEE | Akbolat M,Doğanyiğit P,amarat m "Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü." , ss.69 - 75, 2022. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| ISNAD | Akbolat, Mahmut vd. "Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü". (2022), 69-75. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.976062 |
| APA | Akbolat M, Doğanyiğit P, amarat m (2022). Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD), 11(1), 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| Chicago | Akbolat Mahmut,Doğanyiğit Pelinsu Buket,amarat mustafa Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD) 11, no.1 (2022): 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| MLA | Akbolat Mahmut,Doğanyiğit Pelinsu Buket,amarat mustafa Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD), vol.11, no.1, 2022, ss.69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| AMA | Akbolat M,Doğanyiğit P,amarat m Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD). 2022; 11(1): 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| Vancouver | Akbolat M,Doğanyiğit P,amarat m Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD). 2022; 11(1): 69 - 75. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| IEEE | Akbolat M,Doğanyiğit P,amarat m "Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü." Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD), 11, ss.69 - 75, 2022. 10.53424/balikesirsbd.976062 |
| ISNAD | Akbolat, Mahmut vd. "Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü". Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi (BSBD) 11/1 (2022), 69-75. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.976062 |
