Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama
Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi
(Amicus Curiae Usulü) ve
Uygulama Örnekleri

Özdemir, Ali

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri

Ali ÖZDEMİR (Sakarya Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, İnsan Hakları Hukuku Anabilim Dalı, Sakarya, Türkiye)

Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

21 0

Yıl: 2021 Cilt: 9 Sayı: 18 Sayfa Aralığı: 385 - 405 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-05-2022

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri

Öz:

İnsan haklarına ilişkin uluslararası yargı organları, adaletin tecellisi ve tüm devletlere insan hakları bakımından yol göstericilik misyonlarını tam anlamıyla yerine getirmek amacıyla çeşitli yargılama usulleri benimsemektedir. Amicus curiae usulü, uluslararası yargı organlarında ilgili çıkar ve görüşlerin daha eksiksiz olarak ele alınması veya uygun bir adalet yönetimi sağlamak için bir araç olarak tasvir edilmiştir. Bu nedenle amicus curiae usulü, uluslararası yargı organlarının karar üretme süreçlerinde etkili bir rol oynamaktadır. Amicus curiae usulü bağlamında üçüncü taraflar (Hükümet Dışı Örgütler, Devletler veya kişiler gibi) yargılamaya katılabildiğinden; sözü edilen usul, uluslararası toplumun ortak çıkarları olarak kabul ettiği konular dahilinde oldukça gelişmiş bir usuldür. Bu çalışma, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde üçüncü tarafların katılım uygulamasını incelemek ve uluslararası insan hakları yargısının etkinliği ve meşruiyeti üzerinde etkisini ele almaktır. Bu çalışmada aynı zamanda, Hükümet Dışı Örgütler ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi arasındaki etkileşimi ve bu katılımın insan haklarının uygulanması ve geliştirilmesinde oynadığı rolü/etkileşimi incelenmiştir.

Anahtar Kelime:

Third Party Intervention in Jurisdiction Law of the European Court of Human Rights (Amicus Curiae Procedure) and Examples of Implementation

Öz:

International judicial bodies on human rights adopt various judicial procedures to fully fulfill their mission of guiding justice and guiding all states in terms of human rights. The amicus curiae procedure has been portrayed in international judicial bodies to address relevant interests and opinions more fully or to ensure an appropriate administration of justice. For this reason, the amicus curiae procedure plays an effective role in the decision-making processes of international judicial bodies. Whereas third parties (such as Non-Governmental Organizations, States, or individuals) may participate in the proceedings in the context of the amicus curiae procedure; the following procedure is a highly developed procedure within the context of issues that the international community considers to be of common interest. This study examines the participation practice of third parties in the European Court of Human Rights and its impact on the effectiveness and legitimacy of international human rights justice. This study also examines the interaction between NGOs and ECtHR and the role/interaction of this participation in the implementation and promotion of human rights.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

1 Cichowski, Rachel A.: “The European Court of Human Rights, Amicus Curiae, and Violence against Women”, Law & Society Review, 50/4, 2016, s.890.
2 Kavramsal tartışmalar için bkz., Eroğul, Cem: “Sivil Toplum Örgütlerinin Demokratikleşme Süreçlerine Katkıları”, AÜSBF İnsan Hakları Merkezi Dergisi, C.: III, Sa.: 4, 1995, s.3-9.
3 Bu çalışmada, genel değerlendirmelerin yapıldığı kimi durumlarda sözü edilen mekanizmaların tümünü kapsayacak şekilde “uluslararası yargı organı” ifadesi kullanılmıştır,
4 Gemalmaz, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş Cilt 2, 8. Bası, İstanbul 2012, s.591. 5 Mayer, Lloyd Hitoshi: “NGO Standing and Influence in Regional Human Rights Courts and Commissions”, Brooklyn Journal of International Law, 36, 2011, s.916.
6 Shelton, Dinah: “The Participation of Non-governmental Organizations in International Judicial Proceedings”, American Journal of International Law, 88/4, 1994, s.611.
7 Gemalmaz, Mehmet Semih: Türk Kıyafet Hukuku ve Türban (Tarihçe-İdeoloji-Mevzuat-İçtihatSiyaset) AİHK ve AİHM Kararları ve Değerlendirilmesi, İstanbul 2005, s.1277.
8 Pastor, Eaugenia Relaño: “Christian Faith-Based Organizations as Third-Party Interveners at the European Court of Human Rights”, Brigham Young University Law Review, 46/5, 2021, s.1330. 9 Bryden, Philip L.: “Public Interest Intervention in the Courts”, Canadian Bar Review, 66/3, 1987, s.490.
10 Barkhuysen, Tom/van Emmerik, Michiel: “Legitimacy of European Court of Human Rights Judgments: Procedural Aspects” (Eds. N. Huls, M. Adams, J.A. Bomhoff), The Legitimacy of Highest Courts’ Rulings, Hague 2009, s.443.
11 Gerards, Janneke: “Judicial Deliberations in the European Court of Human Rights”, (Eds. N. Huls, M. Adams, J.A. Bomhoff), The Legitimacy of Highest Courts’ Rulings, Hague 2009, s.435. 12 Crema, Luigi: “Testing Amici Curiae in International Law”, Italian Yearbook of International Law, 22, 2013, s.96-97.
13 Gemalmaz, Cilt 2, s.591.
14 Gemalmaz, Cilt 2, s.594. 15 Mangouras v. İspanya, Başvuru No: 12050/04, 28 Eylül 2010, para.11.
16 Hatton ve Diğerleri v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 36022/97, 8 Temmuz 2003, prg.115.
17 Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye, Başvuru No: 30471/08, 1 Mart 2010, prg.69-71.
18 Cichowski, “The European Court of Human Rights”, s.892.
19 de Mesgnien Meninski, François: Complementum Thesauri Lingurum Orientalium, Seu Onomasticum Latino-Turnicco-Arabico-Persicum, Viennae 1687, s.56-58.
20 Mohan, S. Chandra: “The Amicus Curiae: Friends No More?”, Singapore Journal of Legal Studies, 2, 2010, s.353-357.
21 Garner, Bryan A.: Black’s Law Dictionary, Minnesota 1999, s.3; Crema, “Testing Amici Curiae”, s.91.
22 A Dictionary of Law, (Ed. Elizabeth A. Martin), New York 2003, s.25.
23 Bouvier, John/Rawle, Francis: Bouvier’s Law Dictionary, Minnesota 1914, s.188.
24 Dolidze, Anna: “Making International Property Law: The Role of Amici Curiae in International Judicial Decision-Making”, Syracuse Journal of International Law and Commerce, 40/1, 2012, s.135.
25 Kent, Avidan/Trinidad, Jamie: “International Law Scholars as Amici Curiae: An Emerging Dialogue (of the Deaf)?”, Leiden Journal of International Law, 29/4, 2016, s.1083.
26 Oxford Dictionary of Law, (Ed. J.Law), 2015, s.35.
27 Krislov, Samuel: “The Amicus Curiae Brief from Friendship to Advocacy”, Yale Law Journal, 72/4, 1963, s.694.
28 Oxford Dictionary of Law, (Ed. J.Law), 2015, s.35.
29 Kent/Trinidad, “An Emerging Dialogue”, s.1083.
30 Shelton, “The Participation”, s.615.
31 Krislov, “The Amicus Curiae Brief” s.694.
32 Mohan, “The Amicus Curiae”, s.353.
33 Crema, “Testing Amici Curiae”, s.93-94.
34 Suez, Sociedad General de Aguas de Barcelona S.A. and Interagua Servicios Integrales de Agua S.A. v. Argentina, ICSID Case No. ARB/03/17, Order in Response to a Petition for Participation as Amicus Curiae of 17 March 2006, prg.13.
35 Mohan, “The Amicus Curiae”, s.365-372.
36 Pastor, “Christian Faith-Based Organizations”, s.1334.
37 Gemalmaz, Cilt 2, s.581.
38 Gemalmaz, Cilt 2, s.582.
39 O’Cinneide, Clom/Arshi, Mona: “Third-Party Interventions: The Public Interest Reaffirmed”, Public Law, 2004, s.69.
40 van den Eynde, Laura: “An Empirical Look at the Amicus Curiae Practice of Human Rights NGO’s Before the European Court of Human Rights”, Netherlands Qouarterly of Human Rights, 31/3, 2013, s.275.
41 Santivasa, Saratoon: “The NGOs’ Participation in the Proceedings of the International Court of Justice”, Journal of East Asia & International Law, 5/2, 2012, s.379.
42 Sheffield and Horsham v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 31-32/1997/815-816/1018-1019, 30 Temmuz 1998, prg.57.
43 Eckersley, Robyn: “A Green Public Sphere in the WTO? The Amicus Curiae Interventions in the Transatlantic Biotech Dispute”, European Journal of International Relations, 13/3, 2007, s.329.
44 Popovska, Dorjana Bojanovska: “The Battle for the Essence of Article 9: A Study of ThirdParty Interventions in Selected Cases”, Iustinianus Primus L. Rev., 1 Special Issue, 2020, s.3.
45 Dolidze, “Making International Property Law”, s.151.
46 van den Eynde, “An Empirical Look”, s.271.
47 Shelton, “The Participation”, s.611.
48 Tyrer v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 5856/72, 25 Nisan 1978.
49 Winterwerp v. Hollonda, Başvuru No: 6301/73, 24 Ekim 1979.
50 Popovska, “The Battle for the Essence of Article 9”, s.4.
51 van den Eynde, “An Empirical Look”, s.275.
52 Popovska, “The Battle for the Essence of Article 9”, s.4.
53 Elbette, başvuranın aynı davada iki devlete dava açması açıktır ve bunlardan birinin vatandaşı olduğu devlet olması halinde zaten ilgili devlet davaya taraf olduğu için müdahil etmesine gerek yoktur. Rantsev v. Kıbrıs ve Rusya, Başvuru No: 25965/04, 10 Mayıs 2010; M.S.S. v. Belçika ve Yunanistan, Başvuru No: 30696/09, 21 Ocak 2011.
54 Ancak devletler, kendi vatandaşlarının dahil olduğu davalara sistematik olarak müdahale etmemektedir. Bkz., I. v. İsveç, Başvuru No: 61204/09, 5 Eylül 2013, prg.42; Krombach v. Fransa, Başvuru No: 29731/96, 13 Mayıs 2001, prg.7.
55 Sejdovic v. İtalya, Başvuru No: 56581/00, 1 Mart 2006, prg.8.
56 Saadi v. İtalya, Başvuru No: 37201/06, 28 Şubat 2008, prg.7.
57 Saadi v. İtalya, Başvuru No: 37201/06, 28 Şubat 2008, prg.120.
58 Schabas, William A.: The European Convention on Human Rights: A Commentary, UK 2015, s.793.
59 Feldek v. Slovakya, 29032/95, 12 Eylül 2001, prg.7.
60 Kent/Trinidad, “An Emerging Dialogue”, s.1081.
61 Z. v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 29392/95, 10 Mayıs 2001, prg.7.
62 Husayn (Abu Zubaydah) v. Polonya, Başvuru No: 7511/13, 16 Şubat 2015, prg.8.
63 Schabas, A Commentary, s.794.
64 AİHM İç Tüzüğü, 44/2.
65 Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu v. Romanya, Başvuru No: 47848/08, 17 Temmuz 2014, prg.5-6.
66 Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu v. Romanya, Başvuru No: 47848/08, 17 Temmuz 2014, prg.92-93.
67 Schabas, A Commentary, s.794.
68 Kavala v. Türkiye, Başvuru No: 28749/18, 11 Mayıs 2020, prg.20.
69 Bkz., Yatama v. Nikaragua, 23 Hazian 2005, Seria C, No 127; Ticona Estrada v Bolivya, 27 Kasım 2008, Seria C, No 193.
70 Laffranque, Julia: “The Ombudsman in the Eyes of the European Court of Human Rights”, Juridica International, 29, 2020, s.100.
71 Fallon, Richard H.: “Legitimacy and the Constitution”, Harvard Law Review, 118/6, 2005, s.1794.
72 Fallon, “Legitimacy”, s.1795.
73 Fallon, “Legitimacy”, s.1796.
74 Kent, Avidan/Trinidad, Jamie: “The Management of Third-party Amicus Participation before International Criminal Tribunals: Juggling Efficiency and Legitimacy”, International Criminal Law Review, 17/4, 2017, s.731.
75 Crema, “Testing Amici Curiae”, s.95.
76 Aguas Argentina S.A. ve Diğerleri v. Arjantin, ICSID Case No: ARB/03/19, Petition for Transparency and Participation as Amicus Curiae of 19 Mayıs 2005, prg.22.
77 S.A.S. v. Fransa, Başvuru No: 43835/11, 1 Temmuz 2014, prg.149.
78 Brannigan and McBride v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 14553/89; 14554/89, 25 Mayıs 1993, Yargıç Martens’in Mutabık Görüşü, prg.1.
79 Dzehtsiarou, Kanstantsin: “Does Consensus Matter? Legitimacy of European Consensus in the Case Law of the European Court of Human Rights”, Public Law, 2011, s.539.
80 Carozza, Paolo G: “Uses and Misuses of Comparative Law in International Human Rights: Some Reflections on the Jurisprudence of the European Court of Human Rights”, Notre Dame Law Review, 73/5, 1998, s.1225.
81 Letsas, George: “The Truth in Autonomous Concepts: How to Interpret the ECHR”, EJIL, 15/2, 2004, s.305.
82 Lauitsi ve Diğerleri v. İtalya, Başvuru No: 30814/06, 18 Mart 2011, prg.50.
83 Lauitsi ve Diğerleri v. İtalya, Başvuru No: 30814/06, 18 Mart 2011, prg.55.
84 I. v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 25680/94, 11 Temmuz 2002, prg.40.
85 I. v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 25680/94, 11 Temmuz 2002, prg.40.
86 Soering v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 14038/88, 7 Temmuz 1989.
87 Soering v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 14038/88, 7 Temmuz 1989, prg.101.
88 Soering v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 14038/88, 7 Temmuz 1989, prg.102.
89 Shelton, “The Participation”, s.636.
90 Cossey v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 10843/84, 27 Eylül 1990, prg.35.

APA	Özdemir A (2021). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. , 385 - 405.
Chicago	Özdemir Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. (2021): 385 - 405.
MLA	Özdemir Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. , 2021, ss.385 - 405.
AMA	Özdemir A Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. . 2021; 385 - 405.
Vancouver	Özdemir A Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. . 2021; 385 - 405.
IEEE	Özdemir A "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri." , ss.385 - 405, 2021.
ISNAD	Özdemir, Ali. "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri". (2021), 385-405.

APA	Özdemir A (2021). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(18), 385 - 405.
Chicago	Özdemir Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no.18 (2021): 385 - 405.
MLA	Özdemir Ali Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.9, no.18, 2021, ss.385 - 405.
AMA	Özdemir A Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2021; 9(18): 385 - 405.
Vancouver	Özdemir A Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2021; 9(18): 385 - 405.
IEEE	Özdemir A "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri." Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9, ss.385 - 405, 2021.
ISNAD	Özdemir, Ali. "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılama Hukukunda Üçüncü Tarafın Müdahalesi (Amicus Curiae Usulü) ve Uygulama Örnekleri". Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9/18 (2021), 385-405.