BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ

Yıl: 2022 Cilt: 9 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 95 - 123 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17822/omad.2022.206 İndeks Tarihi: 30-06-2022

BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ

Öz:
Araştırmanın konusu, Bilecik ili, Gölpazarı ilçesinde bulunan Kâsımlar Köyü Camii’nin kalem işi bezemeleredir. Yapı, 2019 yılında Bursa Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından tamamlanan restorasyon sayesinde koruma altına alınmıştır. Kim tarafından yaptırıldığı bilinmeyen camiin kuzey cephesinde bulunan kitabesinde, “Maşallah” yazısı ile H 1190 / M 1776 inşa tarihi okunur. Dış cephede galeri katında, harimde mihrapta, minberde, alt ve üstteki pencere üstlerinde, duvar aralarında, revzen çevresinde, kadınlar mahfilindeki tavan ve kemer araları ile ahşap göbekli tavanda yer alan kalem işleri, 18. yüzyıl özellikleri yansıtır. Kıble duvarındaki Mekke, kent ve camii tasvirleri minyatür üslubunda yapılmıştır. Kalem işlerinde genellikle, kırmızı, mavi, yeşil ve kızıl kahve renkli kök boyalarla yapılan ve ibrikten çıkan çiçek demetlerinin, ağaç tasvirlerinin, yuvarlak madalyonlar içinde dört halife ve Allah, Muhammed hatlarının, palmet-rumi ve natüralist üslupta yapılan lale, gül sümbül buketlerinin, kandil motiflerinin yanı sıra barok üslupta sıklıkla kullanılan C ve S kıvrımlarıyla oluşturulan madalyonların betimlendiği görülmektedir. Cami, 18. asırda Batı etkisiyle giren motiflerin yanı sıra, duvarlarında görülen minyatür tekniğinde yapılmış tasvirleriyle, İstanbul’da uygulanan bezeme programının taşrada da sevilerek tekrarlandığını kanıtlar.
Anahtar Kelime:

A Structure with Hand-Drawn Ornaments in Ottoman Westernization Period Architecture:Kâsımlar Village Mosque, Bilecik

Öz:
The subject of the research is hand-drawn ornaments of Kasımlar Village Mosque in The District of Gölpazari, Bilecik Province. The building was taken under preservation after the restoration completed by Bursa Foundations Regional Directorate in 2019. Along with the writing of Mashallah, it reads H 1190 / M 1776, the date of the building, in the inscription on the northern facade of the mosque which is not known by whom it was ordered. The hand-drawn ornaments on the gallery floor on the exterior, in the altar, in the pulpit, on the lower and upper windows, between the walls, around the revzen, between the ceilings and arches of the women's mahfil, and on the wooden-bellied ceiling reflect the 18th-century features. On the Qibla wall, paintings of Mecca, city views, and a mosque were made in miniature style. In hand-drawn ornaments, it is often seen that flower bundles in ewers painted with red, blue, green and redwood colored root dyes, tree paintings, four caliphs and Allah Muhammad calligraphy in round medallions, bouquets of tulips, roses and hyacinths made in palmet-rumi and naturalist style, motifs of lanterns, as well as medallions created with C and S folds which are frequently used in Baroque style, are painted. With the motifs that entered with western influence in the 18th century in addition to the paintings seen on the walls and made in miniature technique, the Mosque of Kasımlar Village in Bilecik proves that the decoration program applied in the capital Istanbul was loved and repeated in the provinces.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, İstanbul: İş Bankası Yay., 1975.
  • Atak, Erkan. “Kalem İşi Süslemeleriyle Bir Lale Devri Eseri: Mudanya Tahir Paşa Konağı” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 59, (2018): 413-447, erişim tarihi: 24.12.2021, https://www.sosyalarastirmalar.com/
  • Atak, Erkan. “Erzurum’da Bir Lale Devri Eseri: Bakırcı Camii, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD) 4, (2015): 75-97, erişim tarihi: 24.12.2021, http://www.osmanlimirasi.net/
  • Bağcı, Serpil. “Osmanlı Mimarisinde Boyalı Nakışlar”. Osmanlı Uygarlığı II içinde, 736-759. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 2004.
  • Cantay, Tanju. “Asma Kandil”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (3), 497-498. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1991.
  • Çal, Halit. “Şeyh Nasreddin (Nusret) Türbesi” Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, 2-6 Temmuz 1986, 427-462, Ankara: Gelişim Matbaası. 1987.
  • Çelik, Tahsin, Gülcan Gülşen ve Deniz Ongun. Bilecik Kültür Envanteri. Bilecik, 2006.
  • Demiriz, Yıldız. “Osmanlı Kalem İşleri”. Osmanlı Ansiklopedisi (11), 297-304. Ankara: Yeni Türkiye Yay., 1999
  • Doğanay, Aziz. “Tezyinat”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (41), 79-83. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2012.
  • Duymaz, A. Şevki ve Doğan Demirci, “Antalya Kalemiçi Hanımağa Konağı Kalem İşi Süslemeleri Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. 9/10 (2014): 503-530, erişim tarihi: 24.12.2021, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6894
  • Erken, Sabih. Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Balıkesir-Bilecik-Bingöl-Bitlis-BoluBurdur. C. 2, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay., 1977.
  • Emecen, Feridun. “Bilecik”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (6), 154-156. 79-83. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1992.
  • Esiner Özen, Mine. Yazma Kitap Sanatları Sözlüğü. İstanbul, 1985.
  • Tanman, Baha. “Atik Vâlide Sultan Külliyesi”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (4), 68- 73. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1991.
  • Gündüz, Filiz. “Sinan Paşa Külliyesi”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (37), 232-234. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2009.
  • Hasol, Doğan. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: YEM Yayın, 1993.
  • İrepoğlu, Gül. “Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesi’ndeki Batılı Kaynaklar Üzerine Düşünceler”. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık-1, 56-72. İstanbul, 1986.
  • İrteş, Semih. “Kalem İşlerimizin Bugünü ve Yarını” Türkiye’de Sanatın Bugünü ve Yarını. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi I. Ulusal Sanat Sempozyumu, Tebliğler, 425-432, Ankara, 1985.
  • Nemlioğlu, Candan, “15, 16 ve 17. Yüzyıl Osmanlı Mimarisinde Kalem İşleri” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1989.
  • Orman, İsmail. “Şehzade Külliyesi”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (38), 483-485. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2010.
  • Ödekan, Ayla. “Kalemkâri”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (2), 933-934. İstanbul: YEM Yayın, 1997.
  • Özönder, Hasan. Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Sözlüğü, Konya: Sebat, 2003.
  • Öztürk, Said. Tanzîmât Döneminde Bir Anadolu Şehri Bilecik. İstanbul: Kitabevi, 1996.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, (2), İstanbul: MEB Yay., 1993.
  • Renda, Günsel. Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı (1700-1850), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay., 1977.
  • Tali, Şerife. “Giresun Yağlıdere Tekke Köyü Camii Kalem İşi Bezemeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 31, (2014): 489-497, erişim tarihi: 27 Aralık 2021, https://www.sosyalarastirmalar.com/
  • Top, Mehmet ve Gülcan Özbek. “Osmanlı Batılılaşma Dönemine Ait Ödemiş’te Bulunan Duvar Resimli İki Camii”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, (2019): 227-260. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/914214.
  • Topaloğlu, Bekir. “Ağaç”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 1, (İstanbul 1988), 457- 59.
  • Tupal Yeke, Saliha. “Bilecik Kâsımlar Köyü Camii Restorasyon Projesi” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2010.
  • Yirmisekiz Mehmed Çelebi. Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi, (Sadeleştiren: Şevket Rado). İstanbul, 1970.
APA TEZCAN KAYA G (2022). BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. , 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
Chicago TEZCAN KAYA GÜLSEN BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. (2022): 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
MLA TEZCAN KAYA GÜLSEN BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. , 2022, ss.95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
AMA TEZCAN KAYA G BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. . 2022; 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
Vancouver TEZCAN KAYA G BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. . 2022; 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
IEEE TEZCAN KAYA G "BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ." , ss.95 - 123, 2022. 10.17822/omad.2022.206
ISNAD TEZCAN KAYA, GÜLSEN. "BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ". (2022), 95-123. https://doi.org/10.17822/omad.2022.206
APA TEZCAN KAYA G (2022). BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 9(23), 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
Chicago TEZCAN KAYA GÜLSEN BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 9, no.23 (2022): 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
MLA TEZCAN KAYA GÜLSEN BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, vol.9, no.23, 2022, ss.95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
AMA TEZCAN KAYA G BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi. 2022; 9(23): 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
Vancouver TEZCAN KAYA G BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi. 2022; 9(23): 95 - 123. 10.17822/omad.2022.206
IEEE TEZCAN KAYA G "BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ." Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 9, ss.95 - 123, 2022. 10.17822/omad.2022.206
ISNAD TEZCAN KAYA, GÜLSEN. "BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI MİMARİSİNDE KALEM İŞİ BEZEMELİ BİR YAPI: BİLECİK KÂSIMLAR KÖYÜ CAMİSİ". Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 9/23 (2022), 95-123. https://doi.org/10.17822/omad.2022.206