Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması
Proje Grubu: SBAG Sayfa Sayısı: 24 Proje No: 216S681 Proje Bitiş Tarihi: 15.09.2018 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 16-03-2020
Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması
Öz: Sigara bağımlılığının tedavisinde kullanılan ilaçların başarı oranları, davranış ve motivasyondan oluşan destek tedavisi olmadan kullanıldığında oldukça düşüktür. Bu tedavilerin başarısı; kişilerin sigarayı bırakma istekleri, kesin kararlı olma tutumları, bağımlılık derecesi, psikolojik duygu-durumları gibi faktörlere bağlı olarak geniş bir aralıkta değişmekte, bazı hasta gruplarında bırakma oranları çok düşük, bazı hastalarda ise yüksek olabilmektedir. Sigara bırakma tedavisinde kullanılan ilaçlar oldukça pahalıdır ve 300-600 TL arasında bir maliyeti vardır. Sigarayı bırakma konusunda yetersiz hazıroluşluluk ve karar düzeyine sahip olan hastalar ilaca rağmen sigarayı bırakamamaktadır. Bu durum, hem ilaç israfına, hem stokların erken tükenerek, gerçekten bırakabilecek olan kişilerin ilaca erişiminin kısıtlanmasına, hem de toplumda ilaca olan güvenin kaybolmasına sebep olmaktadır. Bırakma potansiyeli yüksek olan hastaların önceden tahmin edilmesi ile, kısıtlı ve sınırlı sağlık desteğinin bu hastalara yönlendirilmesi suretiyle hem daha çok hastanın sigarayı bırakması sağlanabilir, hem de ilaca ödenen maddi kaynak israfı azaltılabilir. Bununla birlikte, şu anda bireyin sigara bırakma başarısını tahmin edebilecek bir ölçüm yöntemi bulunmamaktadır. Bu projenin amacı, sigara bırakma başarısını tahmin edebilecek bir ölçek geliştirmektir. Çalışmaya sigara bırakma polikliniğine başvuran 148 birey dâhil edildi. Literatür taraması ve uzman görüşleri ile beşli likert tipte bir ölçek geliştirildi. Kapsam geçerliği analizi sonucunda uzmanların makalenin içeriği üzerinde mutabık kaldığı ve ölçeğin ölçülecek istenen alanı temsil ettiği tespit edildi. Yapı geçerliliği analizinde, değişkenler arasında anlamlı düzeyde yüksek ilişki bulundu. Ardından açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapıldı ve faktör yükü 0,5 altındaki değerlere sahip olan 5 madde çıkarıldı. Ölçek güvenilirliği ve test-tekrar test analizi anlamlı bulundu. Ölçeğin cronbach alfa katsayısı 0,782 olarak hesaplandı. Geliştirilen ölçeğin sigarayı bırakabilme potansiyeli yüksek kişileri öngörebilen hassasiyeti yüksek, geçerli, güvenilir ve yeterli psikometrik özelliklere sahip olduğu görüldü. Bu ölçekle sigarayı bırakacağı yüksek oranda öngörülen bireyler belirlenebilir. Bu sayede, bu gruba, ilaçların ve diğer destek tedaviler öncelikli uygulanabilir, daha fazla kaynak ve iş gücü aktarılabilir ve sigara bırakma başarısı arttırılabilir kanaatindeyiz.
Anahtar Kelime: Konular:
Erişim Türü: Erişime Açık
- AHRQ 2008. Treating tobacco use and dependence: 2008 update. Rockville (MD): U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service;2008.p.257. Erişim tarihi: 25.10.2018. Ulaşım linki: https://www.ahrq.gov/sites/default/files/wysiwyg/professionals/clinicians- providers/guidelines-recommendations/tobacco/clinicians/references/quickref/tobaqrg.pdf
- Alpar, R. 2012. Uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık, 2. Baskı, 494-498
- Alpar, R. 2017. Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık, 5. baskı.
- Argüder, E., Karalezli, A., Hezer, H., Kılıç, H., Er, M., Hasanoğlu, HC., Demir, P. 2013. ‘’Sigara Bırakma Başarısını Etkileyen Faktörler’’. Turk Toraks Derg; 14: 81-7
- Bozkurt, N., Bozkurt, Aİ. 2016. ‘’Nikotin bağımlılığını belirlemede Fagerström Nikotin Bağımlılık Testinin (FBNT) değerlendirilmesi ve nikotin bağımlılığı için yeni bir test oluşturulması’’. Pam Tıp Derg;9(1):45-51
- Byrne, B.M. 2010. Testing For The Factorial Validity of a Theoretical Construct. Structural equation modeling with AMOS: basic concepts, applications, and programming. 2nd ed. New York: Routledge, p.74-82.
- Demir, T., Tutluoğlu, B., Koç, N., Bilgin, L. 2004. ‘’Sigara Bırakma Polikliniğimizin Bir Yıllık İzlem Sonuçları’’. Tüberküloz ve Toraks Dergisi; 52(1): 63-68
- Eriksen M., Mackay J., Schluger N., Gomeshtapeh, F.I.,Drope, J. 2015. The Tobacco Atlas, Fifth Edition; Atlanta, GA: American Cancer Society, and New York, NY: World Lung Foundation Available at: http://www.tobaccoatlas.org/ .
- Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., Sanisoğlu, Y. 2013. ‘’Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Uyum İndeksleri’’. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi. 33(1),
- Fidan, F., Pala, E., Ünlü, M., Sezer, M., Kara, Z. 2005. ‘’Sigara Bırakmayı Etkileyen Faktörler ve Uygulanan Tedavilerin Başarı Oranları’’. Kocatepe Tıp Dergisi, 6: 27-34
- Hair, JF., Anderson, RE., Taham, RL., Black, WC. 2005. [Multivariate analysis of data]. 5th ed. Porto Alegre: Bookman; [Factorial analysis]; p. 89–127
- Hu, LT., Bentler, PM. 1999. ‘’Cutoff criteria for fit indexes in covariance structural analysis: Conventional criteria versus new alternatives’’. Structural Equation Modeling. 6(1),1-55.
- İlhan, F. 2007. ‘’Faktör Analizi ve Tarımsal Araştırmalarda Elde Edilen Verilere Uygulanması Üzerine Bir Çalışma’’. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Konya). Erişim tarihi: 25.10.2018 Ulaşım linki: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
- Kanatsız, B., Başlılar, Ş., Şaylan, B., Albay, A., Basat, SU. 2017. ‘’Sigara Bırakma Başarısını Etkileyen Faktörler ve Medikal Tedavilerin Değerlendirilmesi’’. Euras J Fam Med;6(2):65-71
- Kline, RB. 2011. ‘’Hypothesis Testing. Principles and Practice of Structural Equation Modeling’’. 3rd ed. New York: The Guilford Press. p.7,192-209,342.
- Lando, HA., McGovern, PG., Barrios, FX., Etringer, BD. 1990. ‘’Comparative evaluation of American Cancer Society and American Lung Association smoking cessation clinics’’. Am J Public Health; 80: 554-9
- Meydan, CH., Şeşen, H. 2011. “Yapısal Eşitlik Modellemesi (AMOS Uygulamaları)”, ISBN: 978-605-5437-01-5, Detay Yayıncılık, Ankara
- Özdamar, K. 2018. Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi. Ankara: Nisan Kitabevi, Cilt 2, 10. Baskı
- Sağlam, L. 2012. ‘’Investigation of the results of a smoking cessation clinic and the factors associated with success’’. Turk J Med Sci; 42 (3): 515-522
- Salepçi, B., Fidan, A., Oruç, Ö., Torun, E., Çağlayan, B., Kader, ŞN. 2005. ‘’Sigara bırakma polikliniğimizde başarı oranları ve başarıda etkili faktörler’’. Toraks Dergisi; 6(2):151-8
- SB. 2015. ‘’Küresel yetişkin tütün araştırması Türkiye 2012”. Sağlık Bakanlığı yayın no:948, Ankara: Anıl Matbaa, 2014;4-6
- Sippel, JM., Osborne, ML., Bjornson, W., Goldberg, B., Buist, AS. 1999. ‘’Smoking cessation in primary care clinics’’. J Gen Intern Med; 14: 670-6
- Şahbaz, S., Kılınç, O., Günay, T., Ceylan, E. 2007. ‘’Sigara içme ve Demografik Özelliklerin Sigara Bırakma Tedavilerinin Sonuçlarına Etkileri’’. Toraks Dergisi;8(2):110- 114
- Şencan, H. 2005. Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayınevi, 1.Baskı, 249-260.
- Tavşancıl, E. 2014. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayın. ISBN: 978-605-133-740-1. 4.
- Warner, KE., Mendez, D. 2010. ‘’Tobacco control policy in developed countries: yesterday, today, and tomorrow’’. Nicotine Tob Res; 12: 876-887.
- Yaşar, Z., Kurt, Ö., Talay, F., Kargı, A. 2014. ‘’Bir yıllık sigara bırakma poliklinik sonuçlarımız: sigara bırakmada etkili olan faktörler’’. Eurasian J Pulmonol;16:99-104.
- Yılmaz, A., Turan, A. 2015. ‘’Sigara bırakma tedavisindeki hastalarımızın genel özellikleri ve tedavi başarısını etkileyen faktörler’’. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi, Cilt XXIX Sayı 3,
APA | AYDEMİR Y, DOĞU Ö, DEDE C, Çınar N (2018). Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. , 1 - 24. |
Chicago | AYDEMİR Yusuf,DOĞU Özlem,DEDE Cemile,Çınar Nursan Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. (2018): 1 - 24. |
MLA | AYDEMİR Yusuf,DOĞU Özlem,DEDE Cemile,Çınar Nursan Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. , 2018, ss.1 - 24. |
AMA | AYDEMİR Y,DOĞU Ö,DEDE C,Çınar N Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. . 2018; 1 - 24. |
Vancouver | AYDEMİR Y,DOĞU Ö,DEDE C,Çınar N Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. . 2018; 1 - 24. |
IEEE | AYDEMİR Y,DOĞU Ö,DEDE C,Çınar N "Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması." , ss.1 - 24, 2018. |
ISNAD | AYDEMİR, Yusuf vd. "Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması". (2018), 1-24. |
APA | AYDEMİR Y, DOĞU Ö, DEDE C, Çınar N (2018). Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. , 1 - 24. |
Chicago | AYDEMİR Yusuf,DOĞU Özlem,DEDE Cemile,Çınar Nursan Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. (2018): 1 - 24. |
MLA | AYDEMİR Yusuf,DOĞU Özlem,DEDE Cemile,Çınar Nursan Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. , 2018, ss.1 - 24. |
AMA | AYDEMİR Y,DOĞU Ö,DEDE C,Çınar N Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. . 2018; 1 - 24. |
Vancouver | AYDEMİR Y,DOĞU Ö,DEDE C,Çınar N Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması. . 2018; 1 - 24. |
IEEE | AYDEMİR Y,DOĞU Ö,DEDE C,Çınar N "Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması." , ss.1 - 24, 2018. |
ISNAD | AYDEMİR, Yusuf vd. "Sigara Bırakma ilaçlarının Akılcı Kullanımını Sağlamak Amacıyla, Sigara Bırakma Başarısını Öngörü Ölçeği Geliştirme ve Doğrulama Çalışması". (2018), 1-24. |