Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş
Yıl: 2022 Cilt: Sayı: 59 Sayfa Aralığı: 57 - 81 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 01-10-2022
Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş
Öz: Tarih boyunca sanat, iktidarların otoritesini görselleştirdiği temel bir araç olarak da kullanılmıştır. Sanat ve teknolojinin ayrılmaz yapısı nedeniyle devlet ve sermaye egemenlik alanlarını ve etkilerini görsel teknolojilerin gelişimine paralel olarak artırmış ve güçlendirmiştir. Ancak zaman içinde iktidarlar görünüşlerini gizlemek için farklı stratejiler de benimsemişlerdir. Özellikle bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi iktidarların uyguladıkları teknikleri çeşitlendirmiş ve gücün daha etkin kullanılmasına sebebiyet vermiştir. Görsel teknolojilerin bu stratejiler doğrultusunda kullanımı gözetim teknolojileri alanlarını da geliştirmiştir. Bir gözlem pratiği olan gözetim, fotoğraf ya da çekim tekniklerine referans olan optik yönleri vurgulayan metaforlarla bağlantılıdır. Fotografik bakış hesaplanarak çerçevesi çizilen bir bakış, kameradan bakılma biçimiyle ilgilidir. Bu bakış kameranın arkasındaki bakan göze bilgi sağlayarak toplumu, bireyleri, mekanları ve davranışları sınıflandırma, belgeleme ya da estetize etme aracı olmasının yanı sıra iktidarlar için psikolojik güç, disiplin ve kontrol mekanizmalarından biri haline de gelmiştir. Gözetim sistemlerinin denetim, kontrol ve disiplini sağlayan güç ve iktidar bağlamı olarak her yerde olması değişen paradigmalarla birlikte veri izleme ve veri toplama yöntemleri için tasarlanmış teknolojilerin mimarisine, ekonomik, politik ve kültürel süreçlere dayanmaktadır. Bu süreç doğal olarak iktidarların görünmez gücünü görünür kılmak ve toplumsal bir direnç oluşturmak için estetik bir karşı dil de inşa etmiştir. Bu çalışmada görsel teknolojilerin gelişimi ve iktidara hizmet etmesiyle kurulan ilişkiler ve bu ilişkilerin kökenleri üzerinde durulacaktır. Görsel dilin iktidar tarafından denetim yöntemi olarak kullanılmasının pratikleri ve bu pratiklerin zaman içinde nasıl geliştiği tarihsel bir bakış açısıyla değerlendirmeye çalışılacaktır. Ayrıca bu konu, internetin sivil hayatta kullanılmaya başlaması ve toplumun sayısal sistemlere entegre olmasıyla devam eden süreçte, gözetlenen yaşamın karşısında gözetim yöntemlerini ifşa ve temsil edecek estetik bir direniş alanını ortaya çıkaran sanatçıların eserleri üzerinden analiz edilecektir.
Anahtar Kelime: Aesthetic Resistance from Photographic Surveillance to Data Surveillance
Öz: Art has been used throughout history as a fundamental means of visualization of authority in politics. Because of the indissociable structure of art and technology, the state and its corporate partners enhanced and reinforced their dominion and impact. But during the modern age, political powers used a variety of strategies to be able to secrete their image. Especially the development in information and communication technologies ensured that the power is not only invisible but also abstract. The usage of visual technologies in line with these strategies intensified in the surveillance areas as well. As an observation practice, surveillance is related with metaphors that highlight optical aspects which functions as a reference to photography or shooting techniques. Photographic seeing is related to a look through the camera with a sight that is already calculated and framed. This seeing not only functions as a means of classification, documentation, and aestheticization of society, individuals, and spaces by providing information to the observer behind the camera but became a mechanism of psychological power, discipline, and control. Furthermore, the ubiquity of surveillance systems as a context of power and political power that provides surveillance, control, and discipline is based on the architecture of technologies, economic, political, and cultural processes designed for data monitoring and data collection methods with changing paradigms. This process innately constructed an aesthetic counter-discourse to be able to make visible the invisible dominance of political power and to build up resistance. In this study, the origins of visual technology in the service of dominance and political power and how the use of visual language as a control mechanism has developed over time will be evaluated from a historical perspective. The potential of counter-surveillance methods to create an aesthetic resistance space that will reveal and represent the invisibility of power will be analyzed through the works of selected artists in the ongoing process with the internet being used in civilian life and the integration of society with digital systems, and in today's network society whose fabric of life and infrastructure is woven with surveillance technologies.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık
- Arns, I. (2011) “Transparent World: Minoritarian Tactics in the Age of Transparency”, Andersen, C. ve S. Pold (ed.), Interface Criticism: Esthetics Beyond Buttonsiçinde, Aarhus: Aarhus University Press, 253-276.
- Augé, M. (2016) Yok-yerler, Üstmodernliğin Antropolojisine Giriş, çev. T Ilgaz, İstanbul: Daimon.
- Bauman, Z. ve D. Lyon (2013) Akışkan Gözetim, çev. E. Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Benjamin, W. (2002) Pasajlar, çev. A. Cemal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Božovič, M. (2010) “Introduction: ‘An Utterly Dark Spot”, Božovič, M. (ed.), The Panopticon Writingsiçinde, London: Verso Books, 1-28.
- Brighenti, A. M. B (2010). “Artveillance: At the Crossroad of Art and Surveillance”, Surveillance & Society, 7(2): 137-148.
- Brin, D. (1998) The Transparent Society: Will Technology Force Us to Choose Between Privacy and Freedom? https://www.researchgate.net/publication/238123438_The_transparent_society_Will_technology_force_us_to_choose_between_privacy_and_freedom, erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- Burgin, V. (2013) “Fotoğrafa Bakmak” (çev. A. Ünal), Kaya, H. ve H. Yılmaz (ed.), Fotoğrafı Düşünmek, içinde, İstanbul: Espas Sanat Kuram Yayınları, 153-163.
- Clark, R. (1987) Information Technology and Dataveillance. http://www.rogerclarke.com/DV/VVS.html, erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- Crandall, J. (2006) Precision + Guided + Seeing, http://www.virose.pt/vector/x_05/crandall.html#_edn35, erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- Crary J. (2004) Gözlemcinin Teknikleri, On Dokuzuncu Yüzyılda Görme ve Modernite, çev. E. Daldeniz, İstanbul: Metis Yayınları.
- Crary, J. (1998) “Modernizing Vision”, Foster, H. (ed.), Vision and Visuality içinde, Seattle: Bay Press, 29-44.
- Deleuze, G. (1992) Denetim Toplumları Konusunda Bir Ek, çev. U. Baker, https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-142-143- subat-mart-2001/2334/denetim-toplumlari-konusunda-bir-ek/4382, erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- Foucault, M. (1992) Hapishanenin Doğuşu, çev. M. A. Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
- Foucault, M. (2007) İktidarın Gözü, çev. I. Ergüden ve F. Keskin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Galič, M., T. Timan, ve B. J. Koops (2017) “Bentham, Deleuze and Beyond: An Overview of Surveillance Theories from the Panopticon to Participation”, Philosophy & Technology, 30(9): 9-37.
- Ginzburg, C. (1990) “Clues: Roots of an Evidential Paradigm”, Myths, Emblems,Clues içinde, London: Hutchinson Radius, 96–125.
- Haggerty, K. ve R. V. Ericson (2000) “The Surveillant Assemblage”, British Journal of Sociology, 51(4): 605-622.
- Harcourt, B. (2014) Digital Security in the Expository Society: Spectacle, Surveillance, and Exhibition in the Neoliberal Age of Big Data, https://scholarship.law.columbia.edu/faculty_scholarship/1865/, erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
- Jäger J. (2001) “Photography: A means of surveillance? Judicial Photography, 1850–1900”, Crime, History & Societies, 5(1): 27–51.
- Jay, M. (1998) “Scopic Regimes of Modernity”, Foster, H. (ed.), Vision and Visuality içinde, Seattle: Bay Press, 3-23.
- Kafer, G. (2016) “Reimagining Resistance: Performing Transparency and Anonymity in Surveillance Art”, Surveillance & Society, 14(2): 227-239.
- Kuryel, A, Fırat, B. (2015) “Yaşasın Avangard!”, Kuryel, A. ve B. Ö. Fırat (ed.), Küresel Ayaklanmalar Çağında Direniş ve Estetik içinde, İstanbul: İletişim Yayınları 19-29.
- Lyon, D. (2001) Surveillance Society: Monitoring Everyday Life, Milton Keyes: Open University Press.
- Lyon, D. (2013) Gözetim Çalışmaları: Genel Bir Bakış, çev. A. Toprak, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
- Manovich, L. (2020) Computer Vision, Human Senses, and Language of Art, https://www.researchgate.net/publication/346535871_Computer_vision_human_senses_and_language_of_art, erişim tarihi: 12 Ekim 2021.
- Mansel R. (1991) “Kodakers Lying in Wait: Amateur Photography and The Right of Privacy in New York, 1885-1915”, American Quarterly, 43(1): 24–44.
- Marx, G. T. (2002) “What’s New About the New Surveillance Classifying for Change and Continuity”, Surveillance & Society, 1(1): 9-29.
- Marx, G. T. (2018) “Ayakkabıdaki Çivi: Yeni Gözetime Direnme ve Onu Etkisizleştirme” (çev. T. E. Kalaycı), Çoban, B ve B. Ataman (ed.), Panoptikon 2.0, Alternatif Medya ve Karşı-Gözetim içinde, İstanbul: Kafka, Epsilon Yayınevi, 7-16.
- Monahan, T. (2018) “Gizlenme Hakkı mı? Gözetim Karşıtı Kamuflaj ve Direnişin Estetize Edilmesi” (çev. T. E. Kalaycı), Çoban, B. ve B. Ataman (ed.), Panoptikon 2.0 Alternatif Medya ve Karşı-Gözetim içinde, İstanbul: Kafka, Epsilon Yayınevi, 17-46.
- Orr, J. (1997) Sinema ve Modernlik, çev. A. Bahçıvan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Panofsky, E. (2013) Perspektif: Simgesel Bir Biçim, çev. Y. Tükel, İstanbul: Metis Yayınları.
- Pepperell, R. ve Punt, M. (2000) The Postdigital Membrane, https://www.researchgate.net/publication/268444828_The_Postdigital_Membrane, erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
- Sekula, A. (1986) The Body and The Archive, 39: 3-64, https://www.jstor.org/stable/778312?origin=JSTOR-pdf, erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- Shabbar, A. (2018) “Queer-Alt-Delete: Glitch Art as Protest Against the Surveillance Cis-tem”, WSQ Women’s Studies Quarterly, 46(3- 4): 195-211.
- Sontag, S. (2011) Fotoğraf Üzerine, çev. O. Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Spina, M. (2016) “Norm and Normality, Starting from Merleau Ponty”, Phenomenology and Mind, (3): 36-44.
- Tagg, J. (1988) The Burden of Representation, Essays on Photographies and Histories, New York: Palgrave Macmillan.
- Tagg, J. (1999) “Evidence, Truth and Order and A Means of Surveillance”, Evans, J. ve S. Hall (ed.), Visual Culture içinde, London: Sage Publications, 244-273.
- Thompson, N. (2018) İktidarı Görmek: 21. Yüzyılda Sanat ve Aktivizm, çev. E. Kosova, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
- Weber, M. (2008) Sosyoloji Yazıları, çev. T. Parla, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Whitaker, R. (1999) The End of Privacy: How Total Surveillance is Becoming a Reality, New York: The New Press.
- Zuboff, S. (2021) Gözetleme Kapitalizmi Çağı, çev. T. Uzunçelebi, İstanbul: Okuyan Us Yayınevi.
- Zwerger, I. ve Medosch A. (2007) “Goodbye Privacy! Hello Publicity?”, G. Stocker ve C. Schöpf (ed.), Ars Electronica 2007: Goodbye Privacy-Welcome to the Brave New World içinde, Berlin: Hatje Cant, 16-20.
- https://www.merriam-webster.com/dictionary/surveillance#h1
- https://web.media.mit.edu/~nicholas/Wired/WIRED6-12.html
- https://cvdazzle.com
- https://zachblas.info/works/facial-weaponization-suite/
- http://sheldon-brown.net/vwc/index2.html
- http://www.trackingtransience.net
- https://deweyhagborg.com/projects/stranger-visions
- http://www.notbored.org/the-scp.html
- http://juliakimsmith.com/projects/why
- https://actipedia.org/project/weiweicam
- https://monoskop.org/Postmedia
- https://mulksuzlestirme.org
- Görsel-1 Hammond, J. N. (1981) The Carnera Obscura: A Chronicle. Bristol:Adam Hilger, 133.
- Görsel-2 http://www.all-art.org/history658_photography13-8.html
- Görsel-3 http://denisbeaubois.com/Amnesia/In%20the%20event%20of%20Amnesia%20copy%202.html
- Görsel-4 https://ahprojects.com/cvdazzle
- Görsel-5 https://zachblas.info/works/facial-weaponization-suite/
- Görsel-6 https://contemporaryartreview.la/on-making-photographs-in-a-surveillance-state/
- Görsel-7 https://contemporaryartreview.la/on-making-photographs-in-a-surveillance-state/
- Görsel-8 https://www.semanticscholar.org/paper/Queer-Alt-Delete%3A-Glitch-Art-as-Protest-Against-the-Shabbar/12e4744942- 29667-ca83e5bcd690542fa28d1ef43
- Görsel-9 https://www.semanticscholar.org/paper/Queer-Alt-Delete%3A-Glitch-Art-as-Protest-Against-the-Shabbar/12e474494- 229667ca83e5bcd690542fa28d1ef43
- Görsel-10https://www.featureshoot.com/2015/08/photographer-gets-investigated-for-terrorism-responds-in-best-possibleway/
- Görsel-11https://www.featureshoot.com/2015/08/photographer-gets-investigated-for-terrorism-responds-in-best-possibleway/
- Görsel-12 https://deweyhagborg.com/projects/stranger-visions
- Görsel-13 https://deweyhagborg.com/projects/stranger-visions
- Görsel-14 https://juliakimsmith.com/projects/why
- Görsel-15 https://graphcommons.com/hubs/mulksuzlestirme
- Görsel-16 https://graphcommons.com/hubs/mulksuzlestirme
| APA | DEMIRCAN O (2022). Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. , 57 - 81. |
| Chicago | DEMIRCAN OZLEM Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. (2022): 57 - 81. |
| MLA | DEMIRCAN OZLEM Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. , 2022, ss.57 - 81. |
| AMA | DEMIRCAN O Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. . 2022; 57 - 81. |
| Vancouver | DEMIRCAN O Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. . 2022; 57 - 81. |
| IEEE | DEMIRCAN O "Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş." , ss.57 - 81, 2022. |
| ISNAD | DEMIRCAN, OZLEM. "Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş". (2022), 57-81. |
| APA | DEMIRCAN O (2022). Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. Praksis, (59), 57 - 81. |
| Chicago | DEMIRCAN OZLEM Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. Praksis , no.59 (2022): 57 - 81. |
| MLA | DEMIRCAN OZLEM Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. Praksis, vol., no.59, 2022, ss.57 - 81. |
| AMA | DEMIRCAN O Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. Praksis. 2022; (59): 57 - 81. |
| Vancouver | DEMIRCAN O Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş. Praksis. 2022; (59): 57 - 81. |
| IEEE | DEMIRCAN O "Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş." Praksis, , ss.57 - 81, 2022. |
| ISNAD | DEMIRCAN, OZLEM. "Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş". Praksis 59 (2022), 57-81. |
