BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ  ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK  TESTİNDEN BULGULAR

ILTAS, YÜKSEL; OZDEMIR, KEMAL; kaderli, yusuf

doi:10.18070/erciyesiibd.1260516

BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR

KEMAL OZDEMIR, (Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Aydın, Türkiye)

YÜKSEL İLTAŞ, (Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Kırşehir, Türkiye)

YUSUF KADERLİ (Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Aydın, Türkiye)

Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi

7 0

Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 64 Sayfa Aralığı: 63 - 71 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18070/erciyesiibd.1260516 İndeks Tarihi: 31-05-2023

BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR

Öz:

Bu çalışmanın amacı, 02.01.2015 – 31.12.2021 dönemi için günlük frekanslı veriler kullanılarak BİST Sınai, BİST Banka, BİST Bilişim, BİST Gıda ve İçecek, BİST Holding ve Yatırım, BİST Orman, Kâğıt ve Basım, BİST Kimya, Petrol ve Plastik, BİST Metal Ana, BİST Metal Eşya Makina, BİST Taş ve Toprak, BİST Ticaret, BİST Tekstil ve Deri, BİST Turizm, BİST Ulaştırma, BİST Mali ve BİST Teknoloji endeks değerleri ile endeks hacimleri arasındaki ilişkiyi frekansta nedensellik testi ile ortaya koymaktır. Breitung ve Candelon (2006) frekansta nedensellik testi sonuçlarına göre, lnXUSIN, lnXBLSM, lnXGIDA, lnXHOLD, lnXKAGT, lnXKMYA, lnXMANA, lnXMESY, lnXTAST, lnXTEKS, lnXTRZM, lnXULAS, lnXUMAL ve lnXUTEK endeksleri için endeks fiyatlarından endeks işlem hacmine doğru bütün dönemlerde tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. lnXTCRT Endeksi için fiyat ve işlem hacmi arasında ise hiçbir frekansta nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir. Breitung ve Candelon (2006) frekans alanı nedensellik testi sonuçlarına göre işlem hacminden fiyatlara doğru nedensellik ilişkisi uzun ve orta dönemde lnXBANK endeksinde tespit edilmiştir.

Anahtar Kelime: Fiyat-Hacim İlişkisi BİST Sektör Endeksleri Frekans Alanı Nedensellik Testi RALS-LM Birim Kök Testi.

THE RELATIONSHIP BETWEEN PRICE AND TRADING VOLUME IN BIST SECTOR INDEXES: FINDINGS FROM FREQUENCY DOMAIN CAUSALITY TEST

Öz:

This paper aims to investigate the relationship between price and trading volume in BIST Industrial, BIST Banks, BIST Information Technology, BIST Food, Beverage, BIST Hold and Investment, BIST Wood, Paper, Printing, BIST Chemistry, Petrol, Plastic, BIST Basic Metal, BIST Metal Products, Machine, BIST Non-Metal Min. Product, BIST Textile, Leather, BIST Tourism, BIST Transportation, BIST Financials, and BIST Technology indices using daily data for the period 02.01.2015-31.12.2021 with frequency domain causality test. According to Breitung and Candelon (2006) frequency causality test results, it has been found that there was a unidirectional causality relationship at all frequencies from the index prices to the index trade volume for lnXUSIN, lnXBLSM, lnXGIDA, lnXHOLD, lnXKAGT, lnXKMYA, lnXMANA, lnXMESY, lnXTAST, lnXTEKS, lnXTRZM, lnXULAS, lnXUMAL and lnXUTEK. For the lnXTCRT indice, no causality relationship was found from price to trade volume in any term. According to Breitung and Candelon (2006) frequency domain causality test, the causality relationship from trade volume to price has been determined in the LNXBANK indice at long-term frequencies.

Anahtar Kelime: Price-Volume Relationship BIST Sector Indexes Frequency Domain Causality Test RALS-LM Unit Root Test

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

[1] Adkins, L. C., & Hill, R. C. (2011). Using stata for principles of econometrics. In John Wiley & Sons, Inc USA (Fourth Edi, Vol. 53, Issue 9). John Wiley and Sons, Inc.
[2] Akar, C, (2008). Hisse Senedi Fiyatlarıyla Yabancı İşlem Hacmi Arasındaki Nedensellik: TodaYamamato Yaklaşımı. Muhasebe ve Finans Dergisi, 37, 185-191.
[3] Aydın, M. (2020). Enerji Tüketimi-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin Frekans Alanında Nedensellik Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 56, 83–96.
[4] Badhani, K. N. and Suyal, J. (2005). Stock Price-Volume Causality at Index Level. http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=874914
[5] Bayrakdaroğlu, A., Nazlıoğlu, Ş. (2009). Hisse Senedi Fiyat-Hacim İlişkisi: İMKB’de İşlem Gören Bankalar İçin Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Granger Nedensellik Analizi. İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 24, 85-109.
[6] Black, F. (1986). Noise. The Journal of Finance, XLI(3), 528–543.
[7] Boyacıoğlu, M. A., Güvenek, B. ve Alptekin, V. (2010). Getiri Volatilitisi İle İşlem Hacmi Arasındaki İlişki: İMKB’de Ampirik Bir Çalışma. Journal of Accounting & Finance, 48, 200-215.
[8] Breitung, J., & Candelon, B. (2006). Testing for short- and long-run causality: A frequency-domain approach. Journal of Econometrics, 132(2), 363–378. https://doi. org/10.1016/j.jeconom.2005.02.004
[9] Büberkökü, Ö. (2017). İşlem Hacmi İle Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Banka Hisselerine Dayalı Bir Analiz. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 457–482. https://doi.org/10.20875/ makusobed.324146
[10] Chen, G-M., Firth, M. and Rui, O. M. (2001). The Dynamic Relation between Stock Returns, Trading Volume and Volatility. Financial Review, 36(3), 153-174.
[11] Çil, N. (2018). Finansal Ekonometri. İstanbul: DER Kitabevi ve Dağıtım.
[12] Çukur, S., Gümrah, Ü. ve Gümrah, M.Ü. (2012). İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında Hisse Senedi Getirileri ve İşlem Hacmi İlişkisi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1), 20-35.
[13] De Long, J. B., Shleifer, A., Summers, H. L., & Waldmann, R. J. (1990). Noise Trader Risk in Financial Markets. Journal of Political Economy, 98(4), 703–738.
[14] Darrat, A. F., Rahman, S. and Zhong, M. (2003). Intraday Trading Volume and Return Volatility of the DJIA Stocks: A Note. Journal of Banking & Finance, 27(10), 2035- 2043
[15] Elmas, B. ve Yıldırım, M. (2010). Kriz Dönemlerinde Hisse Senedi Fiyatı ile İşlem Hacmi İlişkisi: İMKB’DE İşlem Gören Bankacılık Sektör Hisseleri Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 37-46.
[16] Epps, T. and Epps M. (1976). The Stochastic Dependence of Security Price Changes and Transaction Volumes: Implications for the Mixture-of-Distributions Hypothesis. Econometrica, 44, 305-321.
[17] Eyüboğlu, S., & Eyüboğlu, K. (2018). Borsa İstanbul Sektör Endekslerinde Fiyat ile İşlem Hacmi İlişkisi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3), 981–998. https://doi.org/10.18657/yonveek.421488
[18] Fama, E. F. (1970). Efficient Capital Markets: A Review of Theory and Emprical Work. The Journal of Finance, 25(2), 383–417.
[19] Fama, E. F. (1976). Efficient Capital Markets: Reply. The Journal of Finance, 31(1), 143–145. https://doi.org/10.1111/jofi.13000
[20] Gaygusuz, F. (2008). Hisse Senedi Piyasalarında İşlem Hacmi-Volatilite İlişkisi ve İMKB’ye Ait Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 12(1), 34-35.
[21] Geweke, J. (1982). Measurement of Linear Dependence and Feedback between Multiple Time Series. Journal of the American Statistical Association, 77(378), 304– 313.
[22] Gökçe, A. (2002). İMKB’de Fiyat-Hacim İlişkisi: Granger Nedensellik Testi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(3), 43-48.
[23] Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424–438.
[24] Gündüz, L. and Hatemi-J, A. (2005). Stock Price and Volume Relation in Emerging Markets. Emerging Markets Finance and Trade, 41(1), 29-44.
[25] Hepsağ, A. (2022). Ekonometrik Zaman Serileri Analizlerinde Güncel Yöntemler (WinRATS Uygulamalı). İstanbul: DER Kitabevi ve Dağıtıım.
[26] Hosoya, Y. (1991). The decomposition and measurement of the interdependency between second-order stationary processes. Probability Theory and Related Fields, 88, 429–444. https://doi.org/10.1007/BF01192551
[27] Im, K. S., Lee, J., & Tieslau, M. (2014). More Powerful Unit Root Tests with Non- Normal Errors. In Festschrift in Honor of Peter Schmidt (pp. 315–342). Springer. https://doi.org/10.2139/ssrn.1523243
[28] Karan, B. M. (2004). Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi (1. Basım). Ankara: Gazi Kitabevi.
[29] Karpoff, J. M. (1987). The Relation Between Price Changes and Trading Volume: A Survey. The Journal of Financial and Quantitative Analysis, 22(1), 109–126. https:// doi.org/10.2307/2330874
[30] Kıyılar, M., & Akkaya, M. (2020). Davranışsal Finans (2. Basım). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
[31] Meng, M., Im, K. S., Lee, J., & Tieslau, M. A. (2014). More Powerful LM Unit Root Tests with Non-normal Errors. In R. C. Sickles & W. C. Horrace (Eds.), Festschrift in Honor of Peter Schmidt (pp. 343–357). https://doi.org/10.1007/978-1-4899-8008-3_11
[32] Meng, M., Lee, J., & Payne, J. E. (2016). RALS-LM Unit Root Test With Trend Breaks And Non-Normal Errors: Application To The Prebisch-Singer Hypothesis. Studies in Nonlinear Dynamics and Econometrics, 21(1), 31–45. https://doi.org/10.1515/snde- 2016-0050.
[33] Nalın, H. T. and Güler, S. (2013). İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda İşlem Hacmi İle Getiri İlişkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 135-148.
[34] Ong, M. A. (2015). An Information Theoretic Analysis of Stock Returns, Volatility and Trading Volumes. Applied Economics, 47(36), 1-15.
[35] Pathirawasam, C. (2011). The Relationship between Trading Volume and stock Returns. Journal of Competitiveness, 3, 41-49.
[36] Saatcioglu, K. and Starks, L. T. (1998). The Stock Price–Volume Relationship in Emerging Stock Markets: The Case of Latin America. International Journal of Forecasting, 14(2), 215-225.
[37] Sarıoğlu, E. S. (2007). Hisse Senedi Fiyatları İle İşlem Hacmi Arasındaki İlişki: İMKB Üzerine Bir Çalışma. 11. Ulusal Finans Sempozyumu, 10-13 Ekim, 325-336.
[38] Schmidt, P., & Phillips, P. C. B. (1992). Lm Tests for a Unit Root in the Presence of Deterministic Trends. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 54(3), 257–287. https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.1992.tb00002.x
[39] Taş, O., Tokmakçıoğlu, K. ve Çevikcan, G. (2016). Borsa İstanbul’da Pay Senedi Getirileri İle İşlem Hacmi Arasındaki İlişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 11-30.
[40] Umutlu, G. (2008). İşlem Hacmi ve Fiyat Değişimleri Arasındaki Nedensellik ve Dinamik İlişkiler: İMKB’de Bir Ampirik İnceleme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-16.
[41] Yılancı, V., & Bozoklu, Ş. (2014). Türk Sermaye Piyasasında Fiyat ve İşlem Hacmi İlişkisi: Zamanla Değişen Asimetrik Nedensellik Analizi. Ege Akademik Bakis (Ege Academic Review), 14(2), 211–220. https://doi.org/10.21121/eab.2014218052
[42] Yörük, N., Erdem, C., Erdem ve M. S. (2006), Testing for Linear and Nonlinear Granger Causality in the Stock Price-Volume Relation: Turkish Banking Firms’ Evidence. Applied Financial Economics Letters, 2(2), 165-171.
[43] Zor, İ., Bozkurt, İ. ve Öksüz, Ö. G. S. (2016). Asimetrik Bilgi Düzeyinin Fiyat-Hacim İlişkisi Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 119-135.

APA	OZDEMIR K, ILTAS Y, kaderli y (2023). BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. , 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
Chicago	OZDEMIR KEMAL,ILTAS YÜKSEL,kaderli yusuf BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. (2023): 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
MLA	OZDEMIR KEMAL,ILTAS YÜKSEL,kaderli yusuf BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. , 2023, ss.63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
AMA	OZDEMIR K,ILTAS Y,kaderli y BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. . 2023; 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
Vancouver	OZDEMIR K,ILTAS Y,kaderli y BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. . 2023; 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
IEEE	OZDEMIR K,ILTAS Y,kaderli y "BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR." , ss.63 - 71, 2023. 10.18070/erciyesiibd.1260516
ISNAD	OZDEMIR, KEMAL vd. "BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR". (2023), 63-71. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1260516

APA	OZDEMIR K, ILTAS Y, kaderli y (2023). BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (64), 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
Chicago	OZDEMIR KEMAL,ILTAS YÜKSEL,kaderli yusuf BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , no.64 (2023): 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
MLA	OZDEMIR KEMAL,ILTAS YÜKSEL,kaderli yusuf BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol., no.64, 2023, ss.63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
AMA	OZDEMIR K,ILTAS Y,kaderli y BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2023; (64): 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
Vancouver	OZDEMIR K,ILTAS Y,kaderli y BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2023; (64): 63 - 71. 10.18070/erciyesiibd.1260516
IEEE	OZDEMIR K,ILTAS Y,kaderli y "BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR." Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, , ss.63 - 71, 2023. 10.18070/erciyesiibd.1260516
ISNAD	OZDEMIR, KEMAL vd. "BİST SEKTÖR ENDEKSLERİNDE FİYAT VE İŞLEM HACMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: FREKANS ALANI NEDENSELLİK TESTİNDEN BULGULAR". Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 64 (2023), 63-71. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1260516