22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 57 Sayfa Aralığı: 37 - 60 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.21563/sutad.1285109 İndeks Tarihi: 30-05-2023
22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri
Öz: Bu çalışma Ekim-Kasım 1829 tarihli olarak tutulmuş olan 22 Numaralı Ayniyat Defteri ekseninde Anadolu Eyaleti’nin merkez-taşra ilişkilerini konu edinmektedir. XVIII. yüzyıldan itibaren sadrazam buyrulduları olarak Sadaret Mektubî Kalemi’nde tutulmaya başlanan Ayniyat defterleri tahrirat-ı samiye, şukka, kaime ve mektuplardan oluşmak sureti ile hazırlanmıştır. Bu defterlerin incelenmesi ile Anadolu eyaletine tabi olan vilayetler, nezaretler ve daireleri meşgul eden problemlerin neler olduğu ve yönetenler ile yönetilenlerin ilişkisinin nasıl yürütüldüğü gibi meseleler hakkında fikir sahibi olunabilmektedir. II. Mahmut döneminin Ekim-Kasım 1829 tarihinden bir aylık bir döneminin sunulduğu bu çalışmada merkez-taşra yazışmalarının fazlalığı dikkat çekmiştir. Deftere yansıyan meseleler konularına göre askerî, iktisadî, mülkî, adlî, sosyal meseleler ve İstanbul’un ihtiyaçları olmak üzere altı kategoride tasniflenmiştir. Askerî meselelere dair belge yoğunluğunun fazlalığı dikkat çekmiştir. Bağy suçu işleyerek devleti uzun süre meşgul eden Zeybek Atçalı Kel Mehmet meselesinin ise defterin en çarpıcı meselesi olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelime: Center-Province Relationships of Anatolia Eyalet According to the 22nd Anatolia Ayniyat Register
Öz: The aim of this study is determined to deal with the center-provincial relations of the Anatolian State in the axis of the 22nd Ayniyat Register, kept in October- November 1829. The Ayniyat Registers started to be held by Sadrazam Mektubi Kalemi have kept as the Grand Vizier’s orders, registers, letters, and other official documents after the 18th century. By examining these orders, it’s possible to have an idea about the problems that occupy the provinces, ministries, and departments of the Anatolia Eyalet and how the relationship between the rulers and the ruled is carried out. In this study, which presents a one-month period from October-November 1829 of the Mahmud the 2nd has been presented, the excess of center-province correspondence draws attention. The issues reflected in the book were examined in six categories that are military, economic, civil, judicial, social issues, and the needs of Istanbul.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- BOA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi),
- BEO (Başkanlık Evrak Ofisi), AYN.d. (Anadolu Ayniyat Defteri), No: 22.
- Akbulut, İ. (2003). İslam hukukunda suçlar ve cezalar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52, 167-181.
- Akın, F. (2019). Ayniyat defterleri ve “Hafaya Anadolu” tasviri. OTAM, 46, 1-14.
- Aksan, V. H. (2011). Kuşatılmış bir imparatorluk Osmanlı harpleri 1700-1870, (G. Çağalı Güven, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Akyıldız, A. (2006). Tanzimat dönemi Osmanlı merkez teşkilatında reform. İstanbul: Eren Yay.
- Akyılmaz, S. G. (2008). Osmanlı Devleti’nde yönetici sınıf açısından müsadere uygulaması. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (1-2), 389-420.
- Aydın, M. A. (2019). Türk hukuk tarihi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
- Aydın, M. A. (1996). Gasb. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 13, s. 387-392). Ankara: TDV Yayınları.
- Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 44, s. 463-66). Ankara: TDV Yayınları.
- Bardakoğlu, A. (1996). Had. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 14, s. 547-551). Ankara: TDV Yayınları,.
- Beydilli, K. (2000). İmamlık. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 22, s. 181-186). Ankara: TDV Yayınları.
- Bostan, İ. (2011). Tersane-i Amire. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 40, s. 513-516). Ankara: TDV Yayınları.
- Çağman, E. (2016). 18. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul’un iaşesinde Balkanlar ve Karadeniz’in önemi. Avrasya Etüdleri, 50 (2), 127-151.
- Durmuş, M. E. (2020). Osmanlı vakıf hukukunda mukâtaa (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Gökbunar, A. R. (2004). Atçalı Kel Mehmet ayaklanması: Vergiye bağlı bir başkaldırı örneği. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 27-34.
- Gökmen, E. (2018). Ayniyat defterlerinin sosyo-ekonomik tarihi için önemi, 1 numaralı Anadolu adı ayniyat defteri örneği. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 443-478.
- Göktepe, K. (2017). İstanbul'un iaşesinin temini meselesi ve İstanbul'un iaşesine katkı sağlayan bir merkez: Tekirdağ kazası (XVIII. XIX. Yüzyıllar). Belleten, 81(292), 857-915.
- Günay, N. (2012). Osmanlı'nın son döneminde Ahıska Türklerinin Anadolu'ya göç ve iskânı. Bilig, 61, 121-142.
- Güran, T. (1986). İstanbul’un iaşesinde devletin rolü (1793-1839). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 44 (1-4), 245-275.
- Findley C. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda bürokratik reform Babıâli, 1789-1922. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Genç, M. (2000). İltizam. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 22, s. 154 -158). Ankara: TDV Yayınları.
- Hobsbawm, E. (1997). Eşkıyalar. İstanbul: Avesta Yay.
- Imber, C. (2004), Şeriattan kanuna Ebusuud ve Osmanlı'da İslami hukuk. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- İbn Teymiyye. (1999). Siyaset es-siyasetü'ş-şeriyye. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- İpşirli, M. (1991). Bâbıâli. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 4, s. 378-386). Ankara: TDV Yayınları.
- İşbilir, Ö. (2013). Yük. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 44, s. 46-48). Ankara: TDV Yayınları,
- Karal, E. Z. (1988). Selim III’ün hatt-ı hümayunları Nizam-ı Cedit (1789-1807). Ankara: TTK Yayınları.
- Keleş, H. (2006). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye kânûnnâmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 227-240.
- Kurtaran, U. (2012). Osmanlı seferlerinde organizasyon ve lojistik. Turkish Studies, 7(4), 2269- 2286.
- Kütükoğlu, M. (2006). Mürur Tezkiresi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 32, s. 60- 61).Ankara: TDV Yayınları.
- Mutaf, A. (1996). Osmanlı arşivindeki ayniyat defterleri. OTAM, 7, 385-395.
- Öz, M. (2017). Modernleşme öncesinde Osmanlı toplumunda eşkıyalık hareketlerinin niteliği ve özellikleri. Osman Köse (Ed.), Osmanlı'dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör içinde (s. 33-40). Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür Yay.
- Özcan, A. (1991). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 3, s. 457-458). Ankara: TDV Yayınları.
- Özkaya, Y. (2020). 18. Yüzyılda Osmanlı toplumu. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yay.
- Öztel, M. (2013). Tanzimat devri ve sonrasında piyasalarda ihtikâr sorunu. History Studies, 5(2), 303-325.
- Öztel, M. (2019). Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında kolay para kazanmanın yolu: İhtikar/ vurgunculuk, Tarih ve Gelecek Dergisi, 5 (2), 360-374.
- Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C. I. İstanbul: MEB Yay.
- Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C. II. İstanbul: MEB Yay.
- Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C. III. İstanbul: MEB Yay.
- Poyraz, Ö. (2020). Abdülmecid dönemi hürriyet bağlayıcı ve kısıtlayıcı ceza uygulamalarına dair bir inceleme. SEFAD, 43, 497-518.
- Poyraz, Ö. & Öner, M. & Övünç, S. (2021). Gayrimüslimlere uygulanan ağır ceza türleri: 37 numaralı kalebent defteri örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 7 (1), 272-286.
- Sami, Ş. (1996). Kamus-i Türki. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Savla, R. Ş. (1940). Tanzimat devrinde istikrazlar. Tanzimat I, İstanbul: Maarif Matbaası.
- Saydam, A. (2015). Osmanlı medeniyeti tarihi. İstanbul: Kitabevi Yay.
- Sevinç, T. (2010). 1695 ve 1696 Avusturya seferlerinde organizasyon ve lojistik (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Seyidanlıoğlu, M. (2014). Yunan isyanı ve II. Mahmut'un politikaları. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 49-56.
- Sezer, H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu’nda seyahat izinleri (18- 19. Yüzyıl). Tarih Araştırmaları Dergisi, 22 (33), 105-124.
- Şensoy, F. (2014). Mukataalarda muhasebe kayıtları ve XVII. yüzyıl başında Bursa mukataası örneği. Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7, 200-247.
- Tabakoğlu, A. (2007). Resim. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 34, s. 582-584). Ankara: TDV Yayınları.
- Taşcan, A. (2020). XIX. yüzyıl sonlarında Edirne Vilayeti’nin idari, iktisadi ve sosyal tarihinden bir kesit (826 numaralı ayniyat defteri kayıtlarına göre). Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 10(1), 267-306.
- Telci, C. (2007). Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyılda muhallefat ve müsadere süresi. Tarih İncelemeleri Dergisi, 12 (2), 145-166.
- Turan, Ş. (1951). 1829 Edirne Antlaşması. DTCF Dergisi, 9 (1-2), 111-151.
- Turan, Ş. (2020). Mimarbaşı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 30, s. 90-91). Ankara: TDV Yayınları.
- Ünal, M. A. (2012). Tanzimattan önce Osmanlı Devleti'nde memur yargılaması. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri içinde (s. 276-304) İstanbul: On İki Levha Yay.
- Yıldız, G. (2008). Osmanlı kara ordusunda yeniden yapılanma ve sosyo-politik etkileri (1826-1839) (Basılmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Yiğit, Y. (2017). Mütareke günlerinde Balıkesir'de eşkıyalık faaliyetleri. Osman Köse (Ed.), Osmanlı'dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör içinde (s. 565-578) . Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür Yay.
- Yüksel, A. (2009). Osmanlı sefer organizasyonları taşradan bir bakış: sivas şehrinde sefer hazırlıkları (1787-1850). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
APA | POYRAZ Ö, DOĞAN C (2023). 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. , 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
Chicago | POYRAZ ÖZLEM,DOĞAN CUMA 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. (2023): 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
MLA | POYRAZ ÖZLEM,DOĞAN CUMA 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. , 2023, ss.37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
AMA | POYRAZ Ö,DOĞAN C 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. . 2023; 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
Vancouver | POYRAZ Ö,DOĞAN C 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. . 2023; 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
IEEE | POYRAZ Ö,DOĞAN C "22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri." , ss.37 - 60, 2023. 10.21563/sutad.1285109 |
ISNAD | POYRAZ, ÖZLEM - DOĞAN, CUMA. "22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri". (2023), 37-60. https://doi.org/10.21563/sutad.1285109 |
APA | POYRAZ Ö, DOĞAN C (2023). 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (57), 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
Chicago | POYRAZ ÖZLEM,DOĞAN CUMA 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , no.57 (2023): 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
MLA | POYRAZ ÖZLEM,DOĞAN CUMA 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol., no.57, 2023, ss.37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
AMA | POYRAZ Ö,DOĞAN C 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (57): 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
Vancouver | POYRAZ Ö,DOĞAN C 22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2023; (57): 37 - 60. 10.21563/sutad.1285109 |
IEEE | POYRAZ Ö,DOĞAN C "22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri." Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, , ss.37 - 60, 2023. 10.21563/sutad.1285109 |
ISNAD | POYRAZ, ÖZLEM - DOĞAN, CUMA. "22 Numaralı Anadolu Ayniyat Defterine Göre Anadolu Eyaletinin Merkez-Taşra İlişkileri". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 57 (2023), 37-60. https://doi.org/10.21563/sutad.1285109 |