Yıl: 2021 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 69 - 91 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087 İndeks Tarihi: 05-07-2023

İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı

Öz:
İslâm felsefenin klasik dönem çalışmalarının ardından, on ikinci yüzyıl sonrasında ortaya çıkan yeni yapılanma- nın resmini görmek ve sonraki süreci anlamak bakımından İbn Kemmûne (ö. 1284) dikkat çeken isimlerdendir. Bu makale onun daha önce akademik camiada tartışılmamış cisim teorisiyle ilgilidir. Bundan dolayı konu, mümkün bir mahiyet olarak cismin nasıl varlık kazandığı ve bu süreci yönlendiren ilkelerin tabiat alanına nasıl yansıdığı, cismin ne olduğu, kurucu unsurları, çeşitleri, nitelikleri ve eklentileri çerçevesinde tabiat felsefesi ve metafizikle bağlantılı olarak ele alınmıştır. Böylece İbn Kemmûne’ye göre ilk cismin ilk felek olduğu, daha sonrakilerin sudûr süreci içe- risinde meydana geldiği ve cismin sebebinin akıl olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca madde ve sûretten oluşan cismin; kesintisiz, kendisine işaret edilen ve aklen sonsuz bölünebilir bir cevher olduğu belirlenmiş, ancak cismin kurucu unsurlarından olan madde ve sûretin cevher kategorisi altında değerlendirilmediği görülmüştür. Diğer taraftan İbn Kemmûne’nin müstakil eserlerinde ve şerhlerinde Meşşâî ve İşrâkî geleneğin cisim hakkındaki temel iddialarına yaklaşımı gözden geçirilmiştir. Bu iddiaların detayında yapılan ispatlar ve akıl yürütmelerde, cismin tanımı ve tabiatı konusunda İbn Kemmûne’nin büyük oranda İbn Sînâ gibi, cismin nitelikleri ve eklentileri konusunda ise kısmen Sühreverdî gibi düşündüğü anlaşılmıştır. Çalışmada Sühreverdî’de dönüşüm geçiren İbn Sînâ’nın cisim teorisinin, İbn Kemmûne’de nasıl şekillendiği ve bu bağlamda özgün bir içeriğinin olup olmadığı araştırılmıştır. Böy- lece sistem kurucu olan her iki filozoftan sonra, İslâm düşüncesinde felsefî birikimin değişim, dönüşüm ve aktarım sürecini takip edebilmek açısından makalenin alana katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime:

The Understanding Of Body In Ibn Kammūna

Öz:
Ibn Kammūna (d. 1284) is one of the prominent names that present the new structuring that emerged after the classical period studies of Islamic philosophy following the twelfth century. This article deals with his theory of body which has not been discussed before in the academic community. The subject has been handled in connection with the philosophy of nature and metaphysics concerning questions such as how the body exists as a possible essence, how the principles guiding this process are reflected in the field of nature, what the body is, its constituent elements, types, qualities, and additions. Thus, it was determined that in Ibn Kammūna, the first body was the first sphere, the later ones occurred in the process of emanation, and the cause of the body was intellect. Besides, it was established that the body consisting of matter and form is continuous, pointed to itself, and is an infinitely divisible substance. However, it was observed that matter and form, which are constituent elements of the body, were not evaluated under the category of substance. On the other hand, Ibn Kammūna’s approach, which is included in his original works and commentaries, to the main claims of the Peripatetic and Illuminationist traditions about the body has been reviewed. Through the proofs and reasoning made in the details of these claims, it was understood that Ibn Kammûna thought mostly like Ibn Sīnā about the definition and the essence of the body. He occasionally agreed with Suhrawardī about the properties and additions of the body. In this study, it was investigated how the body theory of Ibn Sīnā, who was transformed in Suhrawardī, was shaped in Ibn Kammûna, and whether it has original content in this context. Thus, we aimed to contribute to the field to follow the change, transformation, and transfer process of philosophical accumulation in Islamic thought after these two philosophers, who were the founders of these schools.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alper, Ömer Mahir, Aklın Hazzı İbn Kemmûne’de Bilgi Teorisi, İstanbul: Ayışığı Yayınları, 2004.
  • Altaş, Eşref, “Fahreddin er-Râzî’nin el-Heyûlâ ve’s-Sûre Adlı Risalesi: Tahlil, Tahkik ve Tercüme”, Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi I/1(2014), 51-116.
  • Aristoteles, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
  • –––––––, Fizik, çev. Saffet Babür, İstanbul: YKY, 2012.
  • –––––––, Kategoriler, çev. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
  • Arslan, İshak. “Fiziksel Evrenin Bütünleştirilmesi İçin Erken Bir Teşebbüs: Sühreverdî’nin Miktar Kavramı”, Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi III/2, (2017), 47-69.
  • Baga, Mehmet Sami, “İbn Sînâ Sonrası İslâm Felsefesinde Cisim Teorisi: Hikmetü’l-‘Ayn ve Şerhleri Çerçeve- sinde”, doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
  • Cürcânî, Seyyid Şerîf, Şerhu’l-Mevâkıf: Mevâkıf Şerhi, çev. Ömer Türker, II, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Hasan Çelebi, Hâşiye alâ Şerhi’l-Mevâkıf (Cürcânî, Şerhu’l-Mevâkıf kenarında), II, İstanbul, 1292.
  • İbn Kemmûne, Şerhu’l-Usûl ve’l-cümel min mühimmâti’l-ilm ve’l-amel (Şerhu’l-İşârât), Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli 2516.
  • –––––––, Şerhu’t-Telvîhât: el-İlâhiyyât, Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa 854.
  • –––––––, el-Cedîd fi’l-hikme, thk. Hâmid Mer‘îd el-Kübeysî, Bağdat: Câmiatü Bağdâd, 1982.
  • –––––––, et-Tenkîhât fî şerhi’t-Telvîhât: et-Tabîiyyât, ed. Hossein Ziai ve Ahmed Alwishah, California: Mazda Publishers, 2003.
  • –––––––, “el-Kelimâtü’l-vecîze”, A Jewish Philosopher of Baghdad ‘Izz al-Dawla Ibn Kammūna (d. 683/1284) and His Writings, nşr. Reza Pourjavady ve Sabine Schmidtke, 139-185, Leiden: Brill, 2006.
  • –––––––, “Takrîbü’l-mehecce ve tehzîbü’l-hucce (Telhîsü’l-hikme)”, A Jewish Philosopher of Baghdad ‘Izz al-Dawla Ibn Kammūna (d. 683/1284) and His Writings, nşr. Reza Pourjavady ve Sabine Schmidtke, Leiden: Brill, 2006.
  • –––––––, Ta’lîkât ale’s-suâlâti’l-mevrûde ale’l-usûleyn min Kitâbi’l-Meâlim, ed. Sabine Schmidtke ve Reza Pour- javady, Tahran: Iranian Institute of Philosophy, 2007.
  • –––––––, el-Kâşif (el-Cedîd fi’l-hikme), thk. Hâmid Nâcî İsfahânî, Tahran: Müessese-i Pejûheş-i Hikmet ve Felsefe-i İran; Berlin: Institute of Islamic Studies Free University of Berlin, 2008.
  • –––––––, “Ecvibetü’l Mesâili İzziddîn Ebû Rızâ Sa‘d b. Mansûr b. Kemmûne”, Ecvibetü’l Mesâli’n-Nasîriyye (Felsefe Mektupları Tûsî ile Bazı Çağdaşları Arasında Felsefî Yazışmalar), çev. Murat Demirkol, 65-79, Ankara: Fecr Yayınları, 2015.
  • İbn Sînâ, Kitâbü’n-Necât, nşr. Mâcid Fahrî, Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1982.
  • –––––––, Fizik. çev. Muhittin Macit ve Ferruh Özpilavcı, İstanbul: Litera Yayınları, 2004, I.
  • –––––––, Metafizik. çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker, I-II, İstanbul: Litera Yayınları, 2004-2005.
  • –––––––, İşaretler ve Tembihler: el-İşârât ve’t-Tenbîhât, çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit ve Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayınları, 2005.
  • –––––––, en-Necât: Felsefenin Temel Konuları, çev. Kübra Şenel, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2013.
  • –––––––, Tanımlar Kitabı: Kitâbü’l-Hudûd, metin ve çev. Aygün Akyol ve İclal Arslan, Ankara: Elis Yayınları, 2013.
  • Karlığa, Bekir, “Cisim”, DİA, VIII, 28-31.
  • Langermann, Y. Tzvi, “Ibn Kammūna and the New Wisdom of the Thirteenth Century”, Arabic Sciences and Philosophy 15 (2005), 277-327.
  • Pattabanoğlu, Fatma Zehra, İbn Kemmûne ve Felsefesi, Ankara: Elis Yayınları, 2014.
  • –––––––, “Nûr Kavramı Bağlamında İbn Kemmûne’nin İşrâkî Gelenekteki Yeri”, Şeyhü’l-İşrâk’ın İzinde: İlk Dönem İşrâkî Şârihler, ed. M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt ve Kamuran Gökdağ, 181-211, Ankara: Divan Kitap Yayınları, 2015.
  • ––––––––, “İbn Kemmûne’nin Evren Tasavvuru”, Erdem 77/2 (2019), 61-86.
  • Sühreverdî, The Philosophy of İllumination, ed. John Walbridge ve Hossein Ziai, Provo: Brigham Young Uni- versity, 1999.
  • ––––––––, Kitâbü’t-Telvîhât: Hikmet Parıltıları, çeviri ve eleştirili metin Ahmet Kamil Cihan ve Salih Yalın, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
  • ––––––––, “et-Telvîhât: et-Tabiîyyât”, İbn Kemmûne, et-Tenkîhât fî şerhi’t-Telvîhât: et-Tabîiyyât, ed. Hossein Ziai ve Ahmed Alwishah, California: Mazda Publishers, 2003.
  • –––––––, İşrâk Felsefesi: Hikmetü’l-İşrâk, çev. Tahir Uluç, İstanbul: İz Yayınları, 2012.
  • eş-Şîrâzî, Kutbüddin, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, ed. Abdullah Nûrânî ve Mehdî Muhakkık, Tahran: Müessese-yi Çâb ve İntişârât-ı Hikmet, 2001.
  • et-Tûsî, Nasîrüddin, el-İşârât ve’t-tenbîhât maa Şerhi Nasîriddîn Tûsî, thk. Süleyman Dünyâ, II, Kahire: Dâ- ru’l-Maârif, 1960.
  • Uluç, Tahir, Sühreverdî’nin İbn Sînâ Eleştirisi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
  • Üçer, İbrahim Halil, İbn Sînâ Felsefesinde Sûret Cevher ve Varlık, İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
  • Ziai, Hossein, “The Illuminationist Tradition”, History of Islamic Philosophy, ed. Seyyed Hossein Nasr ve Oliver Leaman, 465-496, Londra: Routledge & Kegan Paul, 1996.
APA Pattabanoğlu F (2021). İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. , 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
Chicago Pattabanoğlu Fatma zehra İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. (2021): 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
MLA Pattabanoğlu Fatma zehra İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. , 2021, ss.69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
AMA Pattabanoğlu F İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. . 2021; 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
Vancouver Pattabanoğlu F İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. . 2021; 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
IEEE Pattabanoğlu F "İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı." , ss.69 - 91, 2021. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
ISNAD Pattabanoğlu, Fatma zehra. "İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı". (2021), 69-91. https://doi.org/10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
APA Pattabanoğlu F (2021). İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(1), 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
Chicago Pattabanoğlu Fatma zehra İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 7, no.1 (2021): 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
MLA Pattabanoğlu Fatma zehra İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, vol.7, no.1, 2021, ss.69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
AMA Pattabanoğlu F İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(1): 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
Vancouver Pattabanoğlu F İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2021; 7(1): 69 - 91. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
IEEE Pattabanoğlu F "İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı." NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7, ss.69 - 91, 2021. 10.12658/Nazariyat.7.1.M0087
ISNAD Pattabanoğlu, Fatma zehra. "İbn Kemmûne’nin Cisim Anlayışı". NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 7/1 (2021), 69-91. https://doi.org/10.12658/Nazariyat.7.1.M0087