Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası
Yıl: 2011 Cilt: 6 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 691 - 713 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası
Öz: Osmanlı Devleti‟nin yıkılmasıyla birlikte yerine pek çok devlet kuruldu. Osmanlı‟nın devamı olan Türkiye ile Osmanlı‟nın mirasçılarından Suriye aynı coğrafyada uzun süreden beri komşuluk yapıyorlardı. Fakat Türkiye ile Suriye ilişkileri hiçbir zaman sağlıklı bir temel üzerine inşa edilmemiş, uzun süreli bir dostluk düzeyine ulaşmamıştı. Söz konusu ilişkilerde sürekli gerginlik, çatışma ve karşılıklı güvensizlik hâkim oldu. Türkiye I. Dünya Savaşı sonrası, verdiği ulusal mücadele ile bağımsızlığını kazanırken Suriye uzun bir süre Fransız Mandası altında kaldı. Suriyeliler bir yandan bağımsızlıkları için çaba gösterirken diğer taraftan toprak bütünlüğü için büyük bir gayret içine girdiler. I. Dünya Savaşı‟nda Arapların İngilizlerle işbirliği yapmasını Türkiye, 1939‟da Hatay‟ın Türkiye‟ye katılmasını ise Suriye kabullenemedi. Bu olaylar Türkiye ile Suriye ilişkilerinde ki güvensizlik ortamının zeminini oluşturdu. II. Dünya Savaşı sonrası uluslararası gelişmeler, Türkiye ile Suriye‟yi tekrar karşı karşıya getirdi. Türkiye ABD‟nin öncülüğünü yaptığı Batı dünyasıyla ilişkiler kurarak bunları geliştirirken, Suriye Sovyetler Birliği‟ne yakın politikalar izledi. Türkiye Bağdat Paktı‟na öncülük ederek Ortadoğu‟da bir ittifak kurmaya çalışırken, Suriye Mısır‟ın öncülüğünde alternatif bir ittifak oluşturma gayretine girdi. Türkiye ve Suriye ilişkileri o kadar bozuldu ki 1957‟de her iki ülke savaşın eşiğine kadar geldi. Türkiye‟nin Kıbrıs meselesinde, uluslararası platformda Batılı müttefiklerince yalnız bırakılması, Türkiye‟yi dış politikada yeni arayışlara itti. Bunun sonucu olarak 1967 ve 1973 Arap-İsrail Savaşları‟nda Türkiye Arapların tarafında yer aldı. Bu durum Türkiye – Suriye İlişkilerini geliştirse de uzun süreli ve kalıcı bir barış ortamı sağlanamadı. Zira Suriye‟de Hafız Esad Yönetimi‟nin Arap milliyetçiliğini ön planda tutan politikaları iki ülke ilişkilerinde barışın umutlarının yeşermesine engel oldu. 1980‟li yıllarla birlikte Türkiye-Suriye arasında su ve terör sorunu ortaya çıktı. Bu kavga 1998‟e kadar devam etti. Neticede Suriye‟nin bir şekilde terörü desteklemekten vazgeçmesi ve Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad‟ın yerine Beşar Esad‟ın geçmesi iki ülke ilişkilerinde yeni bir sayfa açtı. Bugün Türkiye ve Suriye, dostluk ilişkilerini karşılıklı jestlerle tarihte görülmemiş bir seviyeye getirdiler.
Anahtar Kelime: The Middle East and Syria policy of Turkey from Past to Present
Öz: With the collapse of the Ottoman Empire, many states were established. Turkey, the continuation of Ottoman, and Syria, the heirs of the Ottoman Empire had long been the neighborhood in the same geographical area. However, the relations between Turkey and Syria had never been built on a healthy foundation and had not reached the level of long-term friendship. The constant tension in the relations had been dominated by conflict and mutual distrust. Whereas Turkey won its independence with the national struggle after World War II, Syria remained under the French Mandate for a long time. On the one hand, Syrians strove for independence, and on the other hand, they made a great effort for the territorial integrity. Turkey could not accept the British co-operation of the Arabs in World War II and Syria could also not accept that Hatay joined in Turkey in 1939. These events created the ground for insecurity in the relations between Turkey and Syria. The international developments in post-World War II brought Syria and Turkey confronted again. While Turkey established relationships with the Western world led by the United States and developed these, Syrian followed policies close to the Soviet Union. Whereas Turkey tried to form an alliance in the Middle East by leading to Baghdad Pact, Syria made effort to create an alternative alliance under the leadership of Egypt. Those relations with Turkey and Syria broke down so much that both countries came to the brink of war in 1957. That Turkey was left alone in the Cyprus issue by its Western allies in the international platform led Turkey to new searches in its foreign policy. As a result, in 1967 and 1973 Arab-Israeli wars, Turkey sided with the Arabs. Although this case developed Turkey - Syria Relations, it could not be made the long-term and lasting peace. Because, the policies of Hafez al-Assad Authority which gave priority to Arab nationalism in Syria hampered the hopes of peace in the relations between the two countries. In 1980s, the terrorist and water problem appeared between Turkey and Syria. The feud continued until 1998. A new page in the relations between the two countries opened as a result of fact that Syria gave up supporting terrorism and Bashar al-Assad supplanted the Syrian President Hafez Assad. Today, Turkey and Syria brought their friendship relations to an unprecedented level in history by the mutual gestures.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- A.Süreli Yayınlar
- Ayın Tarihi Cumhuriyet
- B. Eserler
- AHMAD Feroz - AHMAD Bedia Turgay, Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, İstanbul 1976
- AHMAD Feroz, Modern Türkiye'nin Oluşumu, İstanbul 1995
- AKDEVELİOĞLU Atay -KÜRKÇÜOĞLU Ömer, “1919-1923 Ortadoğu’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, I, İstanbul 2001, s.194-212
- AKDEVELİOĞLU Atay -KÜRKÇÜOĞLU Ömer, “Ortadoğu ile İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, II, İstanbul 2001, s.124-157
- AKDOĞAN Lütfi, "Ortadoğu", Sabah, 19 Aralık 2001
- ARMAOĞLU Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarih 1914-1980, c.I, Ankara 1992
- ARMAOĞLU Fahir, 1948-1988 Filistin Meselesi ve Arap İsrail Savaşları, Ankara 1994
- ATATÜRK M. Kemal, Söylev ve Demeçler, c.I Ankara 1982
- AVCIOĞLU Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi, c. IV, İstanbul 1979
- AYDEMİR Şevket Süreyya, Menderesin Dramı ?, İstanbul 1984
- BAYAR Celal, "Bayar Yazıyor", Günaydın, 08.07.1974-07.09.1974, s. 6
- BİLGE A. Suat, "Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Türk-Sovyet İlişkileri", Olaylarla Türk Dışpolitikası (1919-1995), Ankara 1996, s. 335-427
- BİRAND Mehmet Ali- DÜNDAR Can- ÇAPLI, Bülent, Demirkırat, İstanbul 1999
- BİRGİ M.Nuri, "Dışpolitika ve Bayar", 100. Yaşında Celal Bayar'a Armağan, Haz. M.Sarol - İ. Bozdağ, İstanbul 1982, s. 48-51
- CANATAN Yaşar, Türk-Irak Münasebetleri (1926-1958), Ankara 1996
- CEYLAN Pınar, Türk Basınında Hatay Devleti’nin Kurulması Meselesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010
- CUMHURİYETİN 75 YILI, I, Yay. Yön. Feridun Aksın, İstanbul 1998
- DAVULCU Mehmet, Faysal Döneminde Türkiye-Suriye İlişkileri (1918-1920), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007
- DAWN C. Ernest, Osmanlıcılıktan Arapçılığa, çev. Aydın-T. Temiz, İstanbul 1998
- DURSUN Davut, “Türkiye İslam Dünyasını Neresinde?”, Yeni Türkiye, S. 23-24, c. II, s. 1405-1411Düstur 3. tertip c. VII, XX, XXXVI
- RALP T. Nejat, ,"İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Boğazlar Sorunu İngiliz ve Amerikan Basınındaki Akisler", Beşinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri I, Ankara 1996, s.101-109
- ERHAN Çağrı, "1945-1960 ABD ve NATO'yla İlişkiler", Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, I, İstanbul 2001, s. 681-715
- ERKİN Ferudin Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara 1968
- ESMER A. Şükrü-, SANDER, Oral, "İkinci Dünya Savaşında Türk Dışpolitikası", Olaylarla Türk Dışpolitikası (1919-1995), Ankara 1996, s.135-185
- FIRAT Melek – KÜRKÇÜOĞLU Ömer, "1960-1980 Ortadoğu’yla ilişkiler” Türk Dış
- Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.I, İstanbul 2001 ,s 784-808
- FIRAT Melek – KÜRKÇÜOĞLU Ömer, "1945-1960 Ortadoğu’yla ilişkiler” Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.I, İstanbul 2001 ,s 615-635
- FIRAT Melek – KÜRKÇÜOĞLU Ömer, “Sancak (Hatay) Sorunu, "1960-1980 Ortadoğu’yla ilişkiler” Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.I, İstanbul 2001 ,s. 279-292
- FIRAT Melek – KÜRKÇÜOĞLU Ömer, “1980-1990, Ortadoğu ile İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.II, İstanbul 2001, s.551-586
- GAYTANCIOĞLU Kaan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye-Suriye İlişkilerinin Ortadoğu Politikasına Etkisi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslar arası İlişkiler Anabilim Dalı, Edirne 2008
- GERGER Haluk, "Türk Dış politikası (1946-1980)" CDTA, c.II, İstanbul 1983, s.537-549
- GEVGİLİ Ali, Yükseliş ve Düşüş, İstanbul 1987 GOLOĞLU Mahmut, Demokrasiye Geçiş 1946-1950, İstanbul 1982
- GÖNLÜBOL Mehmet-ÜLMAN Haluk, "İkinci Dünya Savaşından Sonra Türk Dış Politikası", Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Ankara 1996, s.190-334
- GÖNLÜBOL Mehmet – KÜRKÇÜOĞLU Ömer, “1965-1973 Dönemi Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), Ankara 1974, s.533-587
- GÖNLÜBOL Mehmet - SAR Cem, “1919-1938 Yılları Arasında Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), Ankara 1974, s.3-144
- GÜL Mustafa, "İkinci Dünya Savaşı Sırasında Müttefikler Arasında Yapılan Önemli Toplantılarda Türkiye", Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri, c.II, Ankara 1999, s. 33-44
- GÜLTAŞLI Selçuk, “Ortadoğu’da Türkiye”, Yeni Türkiye, s. 23-24, c. II, s.1435-1440
- GÜREN Kamuran, Savaşan Dünya ve Türkiye, Ankara 1986
- GÜREN Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Ankara 1991
- İNÖNÜ İsmet, İsmet İnönü'nün Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde ki Konuşmaları 1920-1973, c.II, Ankara 1973
- KAMEL Ayhan, "İkinci Dünya Savaşının Bitiminden Günümüze Kadar Türk - Sovyet İlişkileri", Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Yay.haz. İsmail Soysal, Ankara 1999, s .409-420
- KARPAT Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul 1996
- KESKİN Funda, “Suriye ve Irak ile Su Sorunu”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Yay.haz. İsmail Soysal, Ankara 1999,s. 515-523
- KILINÇKAYA Mehmet Derviş, Arap Milliyetçiliği ve Milli Mücadele’de Türkiye-Suriye İlişkileri, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1992
- KOCAOĞLU A. Mehmet, “Küresel Ölçek İçinde ve Bölgesel Sorunlar Çerçevesinde Türkiye’nin İç ve Dış Güvenliği’ İçin Birlik ve Bütünlük Şarttır”, Yeni Türkiye, s.23-24, c. II, Ankara 1998, s.1502-1516
- KOÇAK Cemil, “Siyasi Tarih 1923-1950”, Türkiye Tarih 4 Çağdaş Türkiye 1908-1995, edt. S.Akşin, İstanbul 1995 KONGAR Emre, 21. Yüzyılda Türkiye, İstanbul 1998
- KOYUNCU Ahmet Ayhan, Ortadoğu’da Milliyetçilik: Hafız Esad Dönemi Suriye Örneği, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Afyon 2008
- KURAT Yuluğ Tekin, "Elli Yıllık Cumhuriyetin Dış Politikası 1923-1973", Belleten, XXXIX/154, Nisan 1975, s. 265-308
- KÜRKÇÜOĞLI Ömer, Türkiye’nin Arap Orta Doğusuna Karşı Politikası (1945-1970), Ankara 1972
- KÜRKÇÜOĞLI Ömer, Osmanlı Devletine Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1918), Ankara 1982
- MANSFİELD Peter, Osmanlı Sonrası Türkiye ve Arap Dünyası, Çev. S.Yurdakul, İstanbul 2000
- MELEK Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu, İstanbul 1999
- MENDERES Adnan, Başbakan Adnan Menderes'in Meclis Konuşmaları, Haz. Faruk Sükün, Ankara 1991
- NASIRCemal Abdul, Arap Devriminin Yöntemleri, İstanbul 1970
- OPRUKLU Hüseyin, Türkiye Suriye İlişkileri 1923-1938, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2006
- ORAN Baskın, “1919-1923 Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.I, İstanbul 2001, s.97-109
- ORAN Baskın, Mondros Silah Bırakışması ve Sevres Barış Anlaşması”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.I, İstanbul 2001, s.113-138
- ÖZDEMİR Hikmet, Türkiye Cumhuriyeti, İstanbul 1995
- ÖZGİRAY Ahmet, "Atatürk ve Dışpolitika", Üçüncü Uluslararası Atatürk Sempozyumu, c.I, Ankara 1998, s. 220–235
- PEHLİVANLI Hamit – SARINAY Yusuf – YILDIRIM, Hüsamettin, Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939), Ankara 2001
- SAĞLAM Zafer, Jeopolitik, Jeoekonomik ve Jeostratejik Konumları İtibariyle Türkiye-Suriye İlişkilerinin İncelenmesi, Harp Akademileri Komutanlığı, Uluslar arası İlişkiler Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006
- SANDER, Oral, "Türkiye'nin Dış Politikasında Sürekliliğin Nedenleri", Türkiye'nin Dış Politikası, Der. Melek Fırat, Ankara 2000, s. 71-97
- SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1990, Ankara 1993
- SAVCI Nergis, Hatay Cumhuriyeti: Kuruluşu ve Anavatana Katılışı, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul 2007
- SEVER Ayşegül, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu 1945-1958, İstanbul 1997
- SEZER Duygu Bazoğlu, "Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye'nin İttifaklar Politikası", Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Yay.haz. İsmail Soysal, Ankara 1999, s. 441-464
- SOYSAL İsmail, "Türk-Arap İlişkileri (1918-1997)", Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Yay.haz. İsmail Soysal, Ankara 1999, s.515-523
- TELLAL E. Türk, “1945-1960 Sovyetlerle İlişkiler”, Olaylarla Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar, Edt. Baskın Oran, c.I, İstanbul 2001, s 499-522
- TİMUR Taner, Çok Partili Hayata Geçiş, İstanbul 1991 TOKER Metin, Tek Partiden Çok Partiye, İstanbul 1970
- TÜZÜN Süleyman, İki Büyük Savaş Arası Dönemde Hatay Tarihi (1918-1939), Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 1989
- UÇAROL Rıfat, Siyasi Tarih, İstanbul 1982
- US Asım, 1930-1950 Hatıra Notları, İstanbul 1966
- USLU Nasuh, Türk-Amerikan İlişkileri, Ankara 2000
- UYAR Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, İstanbul 1998
- UZUN Turgay, “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geşiç Sürecinde Türk Dış Politikası ve Geleceğe Etkileri”, Yeni Türkiye, yay.yön. G. Eren, 23-24/II, Ankara 1998
- ÜNAL Oğuz, Türkiye'de Demokrasinin Doğuşu, İstanbul 1994
- YALMAN Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, c.II, Haz. E.Ş. Erdinç, İstanbul 1997
- YAZGAN Özkan, Türkiye-Suriye İlişkilerinde 50 Yıl (1939–1989), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, Ankara 2007
- YEŞİL Ahmet, Türkiye'de Çokpartili Hayata Geçiş, Ankara 1988
- YURDUSEV Esin "1945-1989 Döneminde Türkiye ve Balkanlar", Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Yay.haz. İsmail Soysal, Ankara 1999
- ZAİF Oktay "İkinci Dünya Savaşı Öncesinde Türk Dış Politikasında Meydana Gelen Siyasi Olaylar (1923-1939)", Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri, c.I, Ankara 1998, s. 381-392
- ZÜRCHER Erik Jan, Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İstanbul 1996
| APA | DEMİR Ş (2011). Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. , 691 - 713. |
| Chicago | DEMİR ŞERİF Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. (2011): 691 - 713. |
| MLA | DEMİR ŞERİF Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. , 2011, ss.691 - 713. |
| AMA | DEMİR Ş Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. . 2011; 691 - 713. |
| Vancouver | DEMİR Ş Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. . 2011; 691 - 713. |
| IEEE | DEMİR Ş "Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası." , ss.691 - 713, 2011. |
| ISNAD | DEMİR, ŞERİF. "Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası". (2011), 691-713. |
| APA | DEMİR Ş (2011). Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. Turkish Studies (Elektronik), 6(3), 691 - 713. |
| Chicago | DEMİR ŞERİF Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. Turkish Studies (Elektronik) 6, no.3 (2011): 691 - 713. |
| MLA | DEMİR ŞERİF Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. Turkish Studies (Elektronik), vol.6, no.3, 2011, ss.691 - 713. |
| AMA | DEMİR Ş Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. Turkish Studies (Elektronik). 2011; 6(3): 691 - 713. |
| Vancouver | DEMİR Ş Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası. Turkish Studies (Elektronik). 2011; 6(3): 691 - 713. |
| IEEE | DEMİR Ş "Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası." Turkish Studies (Elektronik), 6, ss.691 - 713, 2011. |
| ISNAD | DEMİR, ŞERİF. "Dünden bugüne Türkiye’nin Suriye ve Ortadoğu politikası". Turkish Studies (Elektronik) 6/3 (2011), 691-713. |
