TY  - JOUR
TI  - Attic-type dionysiac sarcophagus from peige
AB  - Pamphylia'nm önemli kentlerinden olan ve ilk yerleşimin bulunduğu akropolisten Hellenistik Dönem'de güneydoğudaki ovaya doğru genişleyen Perge'de üç nekropolis vardır. Akropolis eteklerindeki nekropoliste mezarların Arkaik Dönem'den Hellenistik Dönem'e kadar yoğun olarak kullanıldığı, fakat Roma İmparatorluk Dönemi'nde de devam ettiği saptanmıştır. Kentin doğu ve batı surları dışında Roma İmparatorluk Dönemi'ne ta-rihlenen iki nekropolis bulunur. Perge'nin doğu ve batı nekropolislerinde yerel kireçtaşı, traverten ve ithal mermerden yapılmış çok sayıda lahit açığa çıkarılmıştır. Söz konusu lahitler, malzemesine göre ithal ve yerel olarak iki gruba ayrılır. Yerel lahitler dikdörtgen prizma biçimli, genelde bezemesiz teknelere sahiptirler. Teknelerinin caddeye bakan yüzlerinde çerçeve içine alınmış (tabula ya da çoğunlukla tabula ansata) veya çerçevesiz olarak kazınmış eski Yunanca yazıtlar mevcuttur. Tekneler, alçak ya da yüksek beşik çatı biçimli akroterli kapaklara sahiptir. Perge lahit tipleri için ikinci grubu ithal mermerden yapılan lahitler oluşturur. Kentin ithal lahitleri antik çağın önemli atölyelerinden Dokimeion (=Afyon, İscehisar), Prokonnesos (=Marmara adası) ve Attika'dan yarı işli ya da tamamlanmış biçimde ithal ediliyordu. Perge nekropolislenndeki ithal lahitler Roma İmparatorluk Dönemi'ne tarihlenen girlandlı (yarı ve tam işli), figürlü frizli, madalyonlu, köşe sütun ya da pilasterli (Torre Nova) ve sütunlu tipleri yansıtır.Makalenin konusunu oluşturan Dionysiak lahit, 2003 yılı kazılarında, Perge batı nek-ropolisinde batı şehir kapısının kuzeybatısında (169 numaralı parsel) M.9 kodu verilen mezar yapısının ikinci katında in situ bulunmuştur. Eser, bugün Antalya Müzesi'nde (env. no. 2003/172A) sergilenmektedir. Lahit, Yunanistan'daki Attika bölgesinde Pentelikon dağından çıkarılan mermerden yapılmış olup; Attika atölyesinin üretimi figürlü frizli tiptedir ve üzerinde mezar sahiplerinin betimlendiği kline biçimli bir kapakla örtülmüştür. Mezar yapısı için tasarlanan lahdin, dört yüzünde Dionysiak nitelikli 46 figür yer alır.Perge lahdinin ön yüzünde solda yer alan figürün (7) çizmeleri dışında çıplak olması ve özellikle elindeki çifte baltasını savurması Thrakia'lı Edonis'lerin kralı Lykourgos'un ikonografisine uymakta ve sahnenin Lykourgos mitosuyla ilişkilendirilebilmesini sağlamaktadır. Lykourgos'un etrafından ona engel olmaya çalışan Satyr ve Mainad'lar görülmektedir. Sahnenin merkezinde belden aşağısını örten mantosu dışında çıplak, göbekli, hafif şişkin göğüslü, thrysos tutan, sakallı Papposilenos (12) yer alır. Lykourgos ve Papposilenos'un ayaklarının altında bir kadın ve bir çocuktan oluşan ikili gruplar tasvir edilmiştir (15-18). Figür 15 ve 16, Lykourgos'un hemen altında yere uzanmışken, benzer durumdaki figürler (17-18) ise Papposilenos'un altında diğer grubun aksine cansız yatmaktadır. Mitosa göre Lykourgos, oğlu Dryas'ı öldürmüştür. Dryas betimlerde çoğunlukla genç bir delikanlı, nadiren de çocuk olarak betimlenmiştir. Perge lahdindeki çocuğun, bir kadın ile gösterilmesi standart ikonografisine uygun değildir. Papposilenos'un solunda, sağdaki sahneye sırtını dönmüş, boynuna asılı, üzümlerle doldurduğu nebrisi karşındaki figüre uzatan bir Satyros betimlenmiştir (20). Satyrosun karşısında yer alan kadın, kuğu üzerinde oturması, saç tipi, başındaki tacı, etrafında Erosların bulunması ve kuğunun altında bir tavşanın bulunması dolayısıyla, Aphrodite (21) olarak tanımlanır. Sağ köşe figürü ise (28) kadınsı ifadesi, saç biçimi, göğüslerinin hafif şişkinliği, beline sardığı nebrisi, çizmeleri ve önünde duran panteri ile Dionysos olmalıdır. Bu iki önemli figürün etrafında üzüm toplayan Satyros ve Mainadlar betimlenmiştir. Perge lahdinin kısa yüzlerinde bağ bozumu, arka yüzünde ise ekstasis sahnesi görülmektedir.Perge lahdinin ön ve yan yüzlerindeki figürler yüksek kabartma olup, çeşitli derinlik planlarında ve iç içe geçmiş biçimde verilerek kalabalık bir sahne yaratılmıştır. Buna karşılık, arka yüz figürleri alçak kabartmadır ve sahneye yayılmış biçimde aralarında boşluklarla işlenmiştir. Ön yüzde perspektif ve solda hareketli kompozisyondan, sağda daha durağana geçiş başarıyla yansıtılmıştır. Böylelikle ön yüz hem tek hem de iki ayrı sahne gibi algılanır. Kompozisyonda tekdüzelik yoktur. Sahnenin, durağan bir kompozisyona dönüşmesi, figürlerin ani dönüş ve hareketleriyle engellenmiştir.Tüm figürlerde natüralizm egemendir. Figürlerin dönüşleri, buna göre vücutlarının aldığı şekiller, elbise kıvrımlarının harekete uygunluğu gerçekçidir. Aynı özellik, vücut uzuvlarının oranlan, başların gövdeyle uyumu ve kas işçiliğinde de gözlemlenir. Harekete göre oluşan kas ayrıntılarındaki doğallık açısından Lykourgos'un çifte baltasını kaldırırken oluşan kas gerilmeleri, oturan ya da eğilen figürlerin karın çizgileri hareketi hissettirmektedir. Arka yüzde ise erkek figürlerinin özellikle karın kasları abartılıdır. Figürlerin hepsinde ifade yoğundur. Mutluluk, acı, hüzün, şaşkınlık gibi duygular bir aradadır. Lahitte detaycı-lık söz konusudur. Figürlerin avuç içlerinde oluşan çizgilerden, en geri plandaki figürlerin ayrıntılarından, asma dallarından birine küçük bir kuşun konmasına kadar bu detaycılık izlenebilir. Üzüm taneleri ile dolu sepetlerde bile farklı geometrik motiflere rastlanmaktadır. Bir hayli detaylı işlenen asma dalları, arka fonu oluşturur.Perge lahdinin analojisi, İ.S. 3. yy.'a tarihlenen bugün Selanik Arkeoloji Müzesi'nde bulunan kline kapaklı, figürlü frizli Attika tipi bir lahit ile yapılabilir. Selanik lahdinin ön yüz ve kısa yüzlerinde bağ bozumu sahnesi, arka yüzünde Kentauros-Grifon savaşı konu edilmiştir. İki lahit konu itibariyle biraz farklı ancak kompozisyon açısından bir hayli benzerdir. İki lahitte bire bir karşılaştırılacak figürler de bulunur. Perge lahdinde 21 numara ile gösterilen Aphrodite, Selanik lahdindeki kadın figürü ile duruş açısından bir hayli benzer. Yine Perge lahdinin sol kısa yüzündeki köşe figürü Papposilenos (1), Selanik lahd
AU  - Turak, Özgür
PY  - 2012
JO  - Adalya
VL  - 0
IS  - 15
SN  - 1301-2746
SP  - 223
EP  - 245
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/132722
ER  -