İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik

DEMİRCİOĞLU, Aytekin

İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik

Aytekin DEMİRCİOĞLU (Sinop Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Sinop, Türkiye)

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi

83 4

Yıl: 2014 Cilt: 0 Sayı: 69 Sayfa Aralığı: 153 - 166 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik

Öz:

Şiilik ve Alevilik köken itibariyle peygamberin amcasının oğlu ve damadı olan Hz. Ali’ye duyulan sevgi ve bağlılıktan doğmuştur. Kelime anlamı itibariyle yandaş, yoldaş ve dost gibi karşılıkları olan Şia, Hz. Ali’ye ve onun oğullarına bağlı olanları nitelemek için kullanılan bir sözcüktür. Şiiliğin uzun bir zamana yayılan tarihi ve geniş coğrafyalara ulaşan etkileri olmuştur. Bu nedenle zaman ve mekân faktörünün değişmesine bağlı olarak Takrib, İmamiye, Zeydiye, İsmailiye, Alevilik, Nusayrilik gibi farklı adlar ile anılmıştır. İslam dünyasında Şiilik ve Alevilik ile ilgili tartışmalar takribi VII. yüzyılda başlamıştır ve günümüzde hala sıcaklığını korumaktadır. Bir XIV. yüzyıl düşünürü olan İbn Haldun da, kendi döneminde devam eden bu tartışmalara kayıtsız kalmamış ve Mukaddime isimli kitabında Şiilik ile ilgili meselelere değinmiştir. İbn Haldun, Şiilik ile ilgili konuları hafif eleştirel bir tarzda; ama daha çok betimleyici bir üslupla ele almıştır. Bu çalışmanın ana eksenini İbn Haldun’un Mukaddime’de Şiilik ile ilgili dile getirdiği görüşlerinin tanıtılması oluşturmaktadır. Bu bağlamda, çalışmamızda ana kaynak olarak Mukaddime adlı eser kullanılmış olup yeri geldiğince farklı yazarların görüşlerine de atıfta bulunulmuştur.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Shiism and Alawism in relation with muqaddimah of Ibn khaldun

Öz:

Shiism and Alawism originated from the love and loyalty felt for Hazrat Ali, the cousin and son-in-law of the Prophet. Having a meaning as a term of comrade, supporter and friend, Shia is a word used to define those having loyalty for Hazrat Ali and his sons. Shiism has a long story with a wide geographical feature. Therefore, depending on the factor of time and place, it was called as Taqrib, Imamiyah, Zaydiyah, Ismailiyah, Alawism, Nosayrism. Studies with regard to Shiism and Alawism in the Islamic world starting in almost 7th are still fresh in the current time. As a 14th century thinker, Ibn Khaldun could not remain indifferently for these debates going on and mentioned about the topics related to Shi- isms in his book, Muqaddimah. Ibn Khaldun discussed the issues concerning Shiism in slightly critical way but rather in a descriptive method. The basic aim of the current study comprised of the introduction of the views with regard to Shiism in Muqaddimah of Ibn Khaldun. In this context, Muqaddimah was used as the basic resource in the current study and the views of some other writers were referred when necessary.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ARPA, A. ve ERTAŞ, K. (2012). “Bâtıni Düşüncede Tevil ve Nusayrilik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 289 – 304
BRUNER, R. (2004). Shi’ite Doctrine III: Imamite – Sunnite Relations since the Late 19th Century. Web: http://www.iranicaonline.org/articles/shiite-doctrine-iii adresinden 25.10.2013’te alınmıştır.
CANATAN, K. (2012). “Türkiye’nin İsim Haritasının Temeli Olarak Ehl-i Beyt Sevgisi.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 213 – 236
ÇALIŞKAN, İ. (1993). “Caferi Mezhebinde İbadetler.” Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu. Sayfa: 481 – 497. İstanbul: İslami Araştırmalar Vakfı (İSAV) Yayınları
ER, P. (2010). “ Sözlü Gelenekten Derlemelerle Hatay Alevileri (Nusayriler) ve İnanç Esasları.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 54, Sayfa: 277 – 290
GÜNGÖR, Ö. ve AKSOY, E. (2012). “Sosyolojik Açıdan Alevi / Bektaşilerde Tenasüh İnancı.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 249 – 270
İBN HALDUN. (2009). Mukaddime. (6. Baskı). Hazırlayan: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları
İLHAN, A. (1992). “Bâtıniye” maddesi. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt: V, Sayfa: 190 – 194, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı
KARAMAN, H. (1993). Şia’da Fıkıh Usulü ve Şer’i Deliller. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu. Sayfa: 319 – 327. İstanbul: İslami Araştırmalar Vakfı (İSAV) Yayınları
TÜRK, H. (2010). Anadolu’nun Gizil İnancı Nusayrilik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikle- ri. İstanbul: Kaktüs Yayınları
TÜRK DİL KURUMU (TDK). (2013). Güncel Türkçe Sözlük. Web: http://www.tdk.gov.tr/in- dex.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.52692e6520ea35.47303904 adresinden 24.10.2013’te alınmıştır.
UYSAL, B. (2012). Alevi İnanç Sisteminde Adlar ve Dil – Kimlik İlişkisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 237 – 247
ZABUN, B. (2011). “Mukaddime’deki Bazı Kavram ve Olgular Çerçevesinde İbn Haldun’a Göre Türkler.” Türk Yurdu Dergisi, Sayı:289, Sayfa: 263 – 266

APA	DEMİRCİOĞLU A (2014). İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. , 153 - 166.
Chicago	DEMİRCİOĞLU Aytekin İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. (2014): 153 - 166.
MLA	DEMİRCİOĞLU Aytekin İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. , 2014, ss.153 - 166.
AMA	DEMİRCİOĞLU A İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. . 2014; 153 - 166.
Vancouver	DEMİRCİOĞLU A İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. . 2014; 153 - 166.
IEEE	DEMİRCİOĞLU A "İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik." , ss.153 - 166, 2014.
ISNAD	DEMİRCİOĞLU, Aytekin. "İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik". (2014), 153-166.

APA	DEMİRCİOĞLU A (2014). İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0(69), 153 - 166.
Chicago	DEMİRCİOĞLU Aytekin İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 0, no.69 (2014): 153 - 166.
MLA	DEMİRCİOĞLU Aytekin İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.0, no.69, 2014, ss.153 - 166.
AMA	DEMİRCİOĞLU A İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2014; 0(69): 153 - 166.
Vancouver	DEMİRCİOĞLU A İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2014; 0(69): 153 - 166.
IEEE	DEMİRCİOĞLU A "İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0, ss.153 - 166, 2014.
ISNAD	DEMİRCİOĞLU, Aytekin. "İbn Haldun’un Mukaddime’si bağlamında Şiilik ve Alevilik". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 69 (2014), 153-166.