Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar

Sutay YAVUZ, (Boş)
M. Murat YÜCEŞAHİN (Boş)
Sosyoloji Araştırmaları Dergisi
23 3
Yıl: 2012 Cilt: 15 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 76 - 118 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar

Öz:
Bu çalışma Türkiyede hanehalkı kompozisyonlarında zaman içinde meydana gelen değişimleri ve günümüzdeki kırsal-kentsel yerleşim yerleri ve İstatistik Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS-1) düzeyine göre olan mekânsal farklılıkları incelenmektedir. Hanehalkı kompozisyonlarına ilişkin güncel durum Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008 hanehalkı verisinin analizinden elde edilmiştir. Çalışmada hanehalkı kompozisyonları aile tiplerine dönüştürülerek sınıflandırılmıştır. Bulgular, tüm hanehalkı kompozisyonları arasında çekirdek aile tipi nin her zaman baskınlığını koruduğunu göstermektedir. Bununla birlikte geniş aile içeren hanehalkı kompozisyonlarından, çekirdek aile ve aile içermeyen hanehalkıkompoziyonlarına doğru gerçekleşen bir dönüşüm halen yaşanmaktadır. Bu süreç içinde özellikle çocuksuz evli çiftten oluşan çekirdek aile tipi ile tek başına yaşayanların oranında önemli artışların olduğu gözlenmiştir. Hanehalkı kompozisyonlarının dağılımlarında yerleşim yeri tipi ve bölgeye göre farklılıklar bulunmaktadır. Çekirdek aile ve dağılmış aile hanehalkı kompozisyonları çoğunlukla sosyo-ekonomik bakımdan gelişmiş güney ve batı bölgelerdedaha yaygın iken, geniş aile tipleri sosyo-ekonomik olarak daha az gelişmiş olan kuzey ve doğu bölgelerde daha yaygındır.
Anahtar Kelime:

Konular: Coğrafya Aile Çalışmaları

Changes in household compositions and regional variations in Turkey

Öz:
This study investigates changes in family and household compositions over time and current spatial differences with respect to rural-urban type of place of residence and NUTS- 1 regions in Turkey. Recent situation with regard to household compositions is derived from analysis of the 2008 Turkey Demographic and Health Survey. Household compositions are categorized into family types. Results show that the nuclear family type has always been the dominant family type in Turkey, yet also that the transition process from extended family households to nuclear and non-family households is an ongoing process. During this process, the proportions of nuclear families made up of a husband and wife with no children and single-person households have both increasedsubstantially. Nuclear families and non-family households are more common in the socioeconomically developed southern and western regions, as extended family households are more common in the less-developed northern and eastern regions.
Anahtar Kelime:

Konular: Coğrafya Aile Çalışmaları
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BAAK (Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu) 1998 Ekonomik Hesaplamalarda Bir Birim Olarak Aile, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayını, Genel Yayın No: 112, Ankara.
  • BASAGM (Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü) 2011 Tek Ebeveynli Aileler, T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını, Genel Yayın No: 148, Ankara.
  • BASAGM (Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü) 2010 Türkiye’de Aile Değerleri Araştırması, T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını, Genel Yayın No: 145, Ankara.
  • BASAGM(Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü) 2009 Boşanma Nedenleri Araştırması, T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
  • BASAGM (Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü) 2006 Aile Yapısı Araştırması 2006, T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını, Genel Yayın No: 146, Ankara.
  • BASAGM(Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü) 2005 Yaşlı ve Aile İlişkileri, Ankara Örneği, T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını, Genel Yayın No: 127, Ankara.
  • BAŞEL, Halis 2007 “Türkiye’de nüfus hareketlerinin ve iç göçün nedenleri”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Cilt. 53, s. 515-542.
  • BURCH, ThomasK. 1967 “The size and structure of families: a comparative analysis of census data”, American Sociological Review, Cilt. 32, No: 3, s. 347-363.
  • CALDWELL, John C. 2006 Demographic Transition Theory, Springer, Dordrecht.
  • CANATAN, Kadir 2009a “Tarihsel-toplumsal değişme ve aile içi ilişkiler”, iç. Aile Sosyolojisi, Açılımkitap yayınları, İstanbul, ss.119-147.
  • CANATAN, Kadir 2009b “Aile kavramının tanımı”, iç. Aile Sosyolojisi, Açılımkitap yayınları, İstanbul, ss.65-79.
  • CANPOLAT, Şebnem 2008 Population Aging in Turkey: Current and Prospective Co-Residence Pattern of Elderly, Basılmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
  • DAVIS, Kingsley 1945 “The world demographic transition”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Cilt.237, s. 1-11.
  • DAVIS, Kingsley 1963 “The theory of change and response in modern demographic history”, Population Index, Cilt.29, s. 345-366.
  • DUBEN, Alan 1985 “Nineteenth and twentieth century Ottoman-Turkish family and household structure”, iç. Family in Turkish Society Sociological and Legal Studies, (Editör: Türköz Erder), Turkish Social Science Association press, Ankara, ss. 105-126.
  • DUBEN, Alan ve CemBEHAR 1998 İstanbul Haneleri Evlilik, Aile ve Doğurganlık, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • GIDDENS, Anthony 1997 Sosyoloji: Eleştirel Bir Yaklaşım, (Çev. M.R. Esengün ve İ. Öğretir), Birey yayınları, İstanbul.
  • GÖKÇE, Birsen 2007 Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Toplumsal Kurumlar, Savaş Yayınevi, Ankara.
  • HANCIOĞLU, Attila 1985a “Family types and household size in Turkey”, Nüfusbilim Dergisi, Cilt.7, s. 61-76.
  • HANCIOĞLU, Attila 1985b 1978’de Türkiye’de Aile Biçimleri ve Aile Büyüklüğü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
  • HÜNEE (Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü) 2010 Türkiye’nin Demografik Dönüşümü: Doğurganlık, Aile Planlaması, Anne- Çocuk Sağlığı ve Beş yaş Altı Ölümlerdeki Değişimler: 1968-2008, HÜNEE, Ankara.
  • HÜNEE(Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü) 2009 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008,Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile PlanlamasıGenel Müdürlüğü, Ankara: Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK.
  • HÜNEE (Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü) 2008 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008: Görüşmeci El Kitabı, HÜNEE, Ankara.
  • IACOVOU, Maria, Alexandra SKEW J. 2011 “Household compositions across the New Europe: Where do the new member states fit in?”,Demographic Research, Cilt.25, Sayı.14, s.465-490.
  • KALAYCIOĞLU, Sibel, Helga RITTERSBERGER-TILIÇ 2000 “Intergenerational solidarity networks of instrumental and cultural transfers within migrant families in Turkey”, Aging and Society, Cilt.20, s. 523-542.
  • KANDİYOTİ, Deniz 1985 “Continuity and change in the family: a comparative approach”, iç. Family in Turkish Society Sociological and Legal Studies, (Editör: Türköz Erder), Turkish Social Science Association press, Ankara, ss.23-42.
  • KIRAY, Mübeccel 1985 “Metropolitan city and the changing family”, iç. Family in Turkish Society Sociological and Legal Studies, (Editör: Türköz Erder), Turkish Social Science Association press, Ankara, ss. 79-92.
  • KIRK, Dudley 1945 “Population trends in postwar Europe”, The Annals of the American Academy of Political and Social Sciences, Cilt.237, s. 45-46.
  • KOÇ, İsmet 1999 “Changing family patterns and living arrangements in Turkey (1978-1993)”, European Population Conference (European Populations: Unity and Diversity), 30 Ağustos-3 Eylül, The Hague.
  • KOÇ, İsmet 1997 “Female-headed households in Turkey and socio-demographic and economic characteristics of female households heads”, Nüfusbilim Dergisi, Cilt.19, s. 73-99
  • KOÇ, İsmet,Ayşe ÖZGÖREN, Hülya ŞİRİN 2010 “Türkiye’de yaşlıların yaşam kalitesi ve aile yapısının yaşlıların yaşam kalitesine etkisi”, iç.Türkiye’de Doğurganlık, Üreme Sağlığı ve Yaşlılık, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008 İleri Analiz Çalışması, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK, Ankara, ss. 231-283.
  • KREYENFELD, Michaela,Dirk KONİETZKA, Anne HORNUNG 2009 “Family diversity in France, Russian Federation, East and West Germany: an overview on living arrangements and living conditions”, iç. How Generations and Gender Shape Demographic Change: Towards Policies Based on Better Knowledge, Conference Proceedings, Geneva: United Nations, ss. 33-56.
  • KUNT, Güliz 1978 “Aile yapısı ve doğurganlık”, iç.Türkiye’de Nüfus Yapısı ve Nüfus Sorunları 1973 Araştırması, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, ss. 133-152.
  • LASLETT, Peter 1972 “Introduction”, iç. Household and Family in Past Time,(Editör: Peter Laslett), Cambridge University Press, Londra, ss. 1-86.
  • MICHELI, Giuseppe A. 2000 “Kinship, family and social network: the anthropological embedment of fertility change in Southern Europe”, Demographic Research, Cilt: 13, Sayı: 3, s. 1-34.
  • MORGAN, S. Philip ve Kiyosi HIROSIMA 1983 “The persistence of extended family residence in Japan: anachronismor alternative Strategy?”, American Sociological Review, Cilt. 48, Sayı. 2, s. 269-281.
  • NOTESTEIN, Frank W. 1953 “Economic problems of population change”, iç. Proceeding of the Eighth International Conference of Agricultural Economist, Oxford University Press, New York, ss. 13-31.
  • NOTESTEIN, Frank W. 1945 “Population: The long view”, iç. Schultz, T. (ed.), Food for the World, University of Chicago Press, Chicago, ss. 36-57.
  • ÖZBAY, Ferhunde 1985 “Transformation of the socio-economic structure and changing family functions in rural Turkey”, iç. Family in Turkish Society Sociological and Legal Studies, (Editör: Türköz Erder), Turkish Social Science Association press, Ankara, ss. 44-78.
  • PLANE, David A. ve Peter A.,ROGERSON 1994 The Geographical Analysis of Population with Applications to Planning and Business, John Wiley and Sons Inc., New York.
  • REHER, David Sven 2004 “The demographic transition revisited as a global process”, Population, Space and Place, Cilt.10, s. 19-41.
  • REHER, David Sven 1998 “Family ties in Western Europe: Persistent contrasts”, Population and Development Review, Cilt.24, s. 203-234.
  • REHER, David Sven, Alberto SANZ-GIMENO 2007 “Rethinking historical reproductive change: Insights from longitudinal data for a Spanish town”, Population and Development Review, Cilt.33, s. 703-727.
  • SEZAL, İhsan 2003 “Toplum ve aile”,iç.Sosyolojiye Giriş, (Editör: İhsan Sezal), Martı Kitap ve Yayıncılık, Ankara: ss. 135-165.
  • SÜLEYMANOV, Abulfez 2009 “Çağdaş Türk toplumlarında aile ve evlilik ilişkileri”, Aile ve Toplum Dergisi,Cilt. 5, Sayı. 17, s. 7-17.
  • SZOLTYSEK, Mikolaj, Siegfried GRUBER, Barbara ZUBER-GOLDSTEIN ve Rembrandt, SCHOLZ 2010 Living arrangements and household formation in the crucible of social change: 1867-1900, Max Planck Institute for Demographic Research (MPIDR) Working Paper WP 2010-036, Rostock, s. 1-42(http://www.demogr.mpg.de/papers/working/wp-2010-036. pdf,erişim 10.07. 2011).
  • TBA (Türkiye Bilimler Akademisi) 2003 Yaşlılar ve Yaşlı Yakınları Açısından Yaşam Biçimi Tercihleri, (Hazırlayanlar: Sibel Kalaycıoğlu, Uğraş Ulaş Tol, Önder Küçükural ve Kurtuluş Cengiz) Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara.
  • TİMUR, Serim 1972 Türkiye’de Aile Yapısı, Hacettepe Üniversitesi Yayını, Ankara.
  • TUNA, Muammer, Hasan ŞEN ve Zafer DURDU 2011 Modern Toplumun İnşası (Tarihsel ve Sosyolojik Bir Perspektif), Detay Yayıncılık, Ankara.
  • TURAN, Feryal 2011 “Aile ve değişme (10. Ünite)”, iç. Aile Sosyolojisi, (Editörler: Aytül Kasapoğlu ve Nadide Karkıner), Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir, ss. 237-253.
  • TNSA (Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması) 2008 Hanehalkı Verisi (elektronik ortamda), Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
  • UN (United Nations) 2008 Principles and Recommendations for Population and Housing Censuses. Revision 2, United Nations (Statistical Papers, Series M. No. 67/Rev.2). (http://unstats.un.org/ unsd/demographic/sources/census/docs/P&R_Rev2.pdf, erişim 10.08.2011).
  • UNPD (United Nations Population Division) 2011 World Population Prospects, the 2010 Revision,(http://esa.un.org/unpd/wpp/ unpp/panel_population.htm, erişim 10.07.2011). 116 Sosyoloji Araştırmaları Dergisi / Journal of Sociological Research - 2012 / 1
  • ÜNALAN, Turgay 2005 “Changing family structure in Turkey, 1968-1998”, iç. Population, Resources and Development, International Studies in Population, Riding The Age Waves, Volume 1, Part III, (Editörler: Shripad Tuljapurkar, IanPool, Vipan Prachuabmoh), Springer, The Netherlands: 181-201.
  • ÜNALAN, Turgay 1988 “Türkiye’de çekirdek aileler”, Nüfusbilim Dergisi, Cilt. 10, s. 51-62.
  • ÜNALAN, Turgay 1986 Some Social and economic characteristics of the Family Types in Turkey with Special Reference to Black Sea and Mediterranean Sea Regions, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
  • ÜNER, Sunday 1972 Nüfusbilim Sözlüğü, Hacettepe ÜniverisitesiYayını, Ankara.
  • VERGİN, Nur 1985 “Social change and the family in Turkey”, Current Anthropology, Cilt. 26, Sayı. 5, s. 571-576.
  • WEEKS, John.R. 2002 Population: An Introduction to Concepts and Issues, Wadsworth/Thompson Learning, Belmont.
  • YALÇINER, Eda 2010 Hanehalkı Projeksiyonları, Basılmamış Uzmanlık Tezi, Türkiye İstatistik Kurumu, Adana.
  • YAUKEY, David, Douglas L. ANDERTON ve Jennifer Hickes LUNDQUİST 2007 Demography: The Study of Human Population, Waveland Press, Inc., LongGrove.
  • YAVUZ, Sutay 2005 Family Formation and Household Types in Turkey, Paper presented at the workshop on “Transnational Vital Events”, Rostock, Almanya, 9-12 Mayıs 2005. (http:// www.demogr.mpg.de/Papers/workshops/050509paper09.pdf, erişim 4.12.2011).
  • YAVUZ, Sutay 2004 “Changing Household and Family Compositions in Turkey: A Demographic Evaluation for 1968-1998 Period”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar e-Dergisi, 17 Mayıs 2004. (http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/sutaymakale.htm, erişim 10.05.2011).
  • YAVUZ, Sutay 2002 Household Composition and Complexity in Turkey: Findings from the Turkish Demographic and Health Survey 1998, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
  • YILDIRIM, Ergun 2009a “Aile ve evlilik türleri”, iç. Aile Sosyolojisi, Açılımkitap yayınları, İstanbul, ss.81-101.
  • YILDIRIM, Ergun 2009b “Aile ve toplumsal değişme”, iç. Aile Sosyolojisi, Açılımkitap yayınları, İstanbul, ss.149-171.
  • YOUNT, Kathryn M. ve Emily M. AGREE 2004 “The power of older women and men in Egyptian and Tunisian families”, Journal of Marriage and Family, Cilt. 6, Sayı: 1, s. 126-146.
  • YÜCEŞAHİN, M. Murat 2011 “Küresel bir süreç olarak demografik dönüşüm: Mekânsal bir değerlendirme”, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt.9, Sayı: 1, s. 11-27.
  • YÜCEŞAHİN, M.Murat 2009 “Türkiye’nin demografik geçiş sürecine coğrafi bir yaklaşım”, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt.7, Sayı: 1, s. 1-25.
  • YÜCEŞAHİN, M.Murat veE. Murat ÖZGÜR 2008 “Regional fertility differences in Turkey: Persistent high fertility in the Southeast”, Population, Space and Place, Cilt. 14, Sayı: 2, s. 135-158.
APA YAVUZ S, YÜCEŞAHİN M (2012). Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. , 76 - 118.
Chicago YAVUZ SUTAY,YÜCEŞAHİN MUSTAFA MURAT Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. (2012): 76 - 118.
MLA YAVUZ SUTAY,YÜCEŞAHİN MUSTAFA MURAT Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. , 2012, ss.76 - 118.
AMA YAVUZ S,YÜCEŞAHİN M Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. . 2012; 76 - 118.
Vancouver YAVUZ S,YÜCEŞAHİN M Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. . 2012; 76 - 118.
IEEE YAVUZ S,YÜCEŞAHİN M "Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar." , ss.76 - 118, 2012.
ISNAD YAVUZ, SUTAY - YÜCEŞAHİN, MUSTAFA MURAT. "Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar". (2012), 76-118.
APA YAVUZ S, YÜCEŞAHİN M (2012). Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(1), 76 - 118.
Chicago YAVUZ SUTAY,YÜCEŞAHİN MUSTAFA MURAT Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 15, no.1 (2012): 76 - 118.
MLA YAVUZ SUTAY,YÜCEŞAHİN MUSTAFA MURAT Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, vol.15, no.1, 2012, ss.76 - 118.
AMA YAVUZ S,YÜCEŞAHİN M Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 2012; 15(1): 76 - 118.
Vancouver YAVUZ S,YÜCEŞAHİN M Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 2012; 15(1): 76 - 118.
IEEE YAVUZ S,YÜCEŞAHİN M "Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar." Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15, ss.76 - 118, 2012.
ISNAD YAVUZ, SUTAY - YÜCEŞAHİN, MUSTAFA MURAT. "Türkiye'de hanehalkı kompozisyonlarında değişimler ve bölgesel farklılaşmalar". Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 15/1 (2012), 76-118.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 20:47

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları