ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI

Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 21 Sayfa Aralığı: 745 - 770 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI

Öz:
Bu çalışmada Uludere Havzasının jeomorfolojik özellikleri ve bu özelliklerikazanmasında etkili olan faktörler morfometrik indisler kullanılarakbelirlenmiştir. Morfometrik analizler sahaya ait 1/25000 ölçeklitopoğrafya haritalarının sayısallaştırılması ile üretilen sayısal yükseklikmodelinden elde edilmiştir. Bu çalışmada profil, eğim, bakı, hipsografikanalizler, nisbi rölyef ve yükselti frekansı analizleri yapılmıştır. Tektonikhatlar eğim dağılışını belirlemiş, buna bağlı olarak havzanın batısındaeğim değerleri yükselmiştir. Aktif fayın havzayı KB-GD yönlü kesmesiyamaçlar arasında bakı farklılığına neden olmuştur. Tektonizma KKB-GGDyamaçların sahada geniş olanlar kaplamasına sebep olmuştur. Dikyamaçlardan akarsu havzasını besleyen çok sayıda küçük akarsu doğmuşve bu akarsular tektonik hareketlerden dolayı ötelenmiştir. Havzanıntektonik olarak çarpılması asimetrik bir şekil kazanmasını sağlamış, bunabağlı olarak doğudan akarsuyu besleyen alan genişlemiştir. Havzanınsularını drene eden Uludere tektonik hatlara yerleştiği için subsekantakarsu özelliği göstermektedir. Nispi rölyefin batıda 538 mye çıktığı,doğuda ise 100 mnin altına düştüğü havzada, yükselti frekansı analizinegöre en fazla tekrarlanan yükselti basamağının 2600-2700 m olduğu,bunun da genç tektonik hareketlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.Nisbi reliefin havzanın doğusunda azalması volkanik düzlüklerin genişalan kaplaması ile ilgilidir. Enine profil serilerinde göze çarpan yükseltifarkı ve asimetrilik havzanın şekillenmesinde tektonizma etkisinin belirginolduğunu ve havzanın gençlik döneminde olduğunu ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Jeoloji

THE USE OF MORPHOMETRIC ANALYSIS IN DETERMINING GEOMORPHOLOGICAL FEATURES OF ULUDERE BASIN

Öz:
In this study geomorphological features of Uludere Basin and the factorsthat are effective on gaining these features have been determined usingmorphometric indices. Morphometric analyses have been obtained fromdigital elevation model produced by the digitization of 1/25000 scalemaps. In this study profile, slope, aspect, hipsographic analyses, relativereliefs and elevation frequency analysis have been done. Tectonic lineshave determined the slope distribution, and the slope values in the westof the basin have increased accordingly. Active fault's cutting the basin inNW-SE direction has led to a difference in aspect between hillsides.Tectonism has caused the NNW-SSE hillsides to cover large areas in thefield. A large number of small streams feeding the river basins take theirsources from sharp hillsides and these streams have been offset due tothe tectonic movements. Basin s tectonically oriented has enabled it togain a shape, as a result of this the area feeding the stream from the easthas expanded. Uludere draining the basin s streams indicates the featureof a subsekant stream because it has settled on tectonic lines. Accordingto the elevation frequency analysis, in the basin, where relative relief goesup to 538 m in the west and falls below 100 m in the east, the mostrepeated elevation range is between 2600-2700 m and this is thought tobe caused by young tectonic movements. The decline in relative relief inthe east of the basin is related to the volcanic plains covering large areas.Noticeable elevation differences and asymmetry in transverse profilesindicate that the effect of tectonics is obvious on basin s taking a shapeand that the basin is in its early phase.
Anahtar Kelime:

Konular: Jeoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akyüz, H. S., Sançar, T. ve Zabcı, C. (2010). “Karlıova Üçlü Eklemi Civarında Göynük Fayı (Bingöl) ve Varto Fayının (Muş) Morfotektoniği, Fay Geometrisi ve Kayma Hızı.” TÜBİTAK Proje No: 109Y160.
  • Avci, V. (2014). Karlıova Havzası ve Çevresinin (Bingöl) Genel ve Uygulamalı Jeomorfolojisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
  • Bilgin, T. (2013). Genel kartoğrafya-II. İstanbul: Filiz Kitabevi.
  • Ekinci, D. (2004). Gülüç Çayı Havzası’nın Uygulamalı Jeomorfolojisi. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Ekinci, D. (2011). Safranbolu ve çevresinin jeomorfoloji özellikleri. İstanbul: Titiz Yayınevi.
  • Erginal, A. E. ve Cürebal, İ. (2007). “Soldere Havzası’nın Jeomorfolojik Özelliklerine Morfometrik Yaklaşım: Jeomorfik İndisler ile Bir Uygulama.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17: 203–210.
  • Erol, O. (1993). “Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi.” İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10: 19-37.
  • Herece, E. (2008). Doğu Anadolu Fayı Atlası. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü.
  • Keller, E. A. ve Pinter, N. (2002). Active tectonics: Earthquakes, uplift, and landscape. New Jersey: Prentice Hall.
  • Özdemir, H. (2007). Havran Çayı Havzasının (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Taşkın ve Heyelan Risk Analizi. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Özşahin, E. (2015). “Hoşköy Deresi Havzası’nın (Tekirdağ) Jeomorfometrik Özellikleri.” International Journal of Social Science, 33: 99-120
  • Pike, R. J. ve Wilson, S. E. (1971). “Elevatio-Relief Ratio Hypsometric Integral and Geomorphic Area-Altitude Analysis.” Geological Society American Bulletin, 82: 1079-1084.
  • Strahler, A. N. (1952). “Hypsometric (area-altitude curve) Analysis of Erosional Topography.” Geological Society of America Bulletin, 63: 1117-1141.
  • Tarhan, N. (1997). 1/100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Erzurum G 31 ve G 32 Paftaları. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi.
  • Uzun, M. (2014). “Lale Dere (Yalova) Havzası’nın Jeomorfolojik Özelliklerinin Jeomorfometrik Analizlerle İncelenmesi.” Route Educational and Social Science Journal, 1(3): 72-88.
  • Wilson, J. P. ve Gallant, J. C. (2000). Terrain analysis; principles and applications. USA: John Wiley&Sons Inc.
  • Yıldırım, A. ve Karadoğan, S. (2009). “Dicle Üniversitesi Kampüs Alanının Jeomorfolojik Özelliklerinin Belirlenmesinde Morfometrik Analizler.” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1: 48-69.
APA AVCİ V, GÜNEK H (2015). ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. , 745 - 770.
Chicago AVCİ Vedat,GÜNEK HALİL ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. (2015): 745 - 770.
MLA AVCİ Vedat,GÜNEK HALİL ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. , 2015, ss.745 - 770.
AMA AVCİ V,GÜNEK H ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. . 2015; 745 - 770.
Vancouver AVCİ V,GÜNEK H ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. . 2015; 745 - 770.
IEEE AVCİ V,GÜNEK H "ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI." , ss.745 - 770, 2015.
ISNAD AVCİ, Vedat - GÜNEK, HALİL. "ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI". (2015), 745-770.
APA AVCİ V, GÜNEK H (2015). ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 0(21), 745 - 770.
Chicago AVCİ Vedat,GÜNEK HALİL ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 0, no.21 (2015): 745 - 770.
MLA AVCİ Vedat,GÜNEK HALİL ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, vol.0, no.21, 2015, ss.745 - 770.
AMA AVCİ V,GÜNEK H ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi. 2015; 0(21): 745 - 770.
Vancouver AVCİ V,GÜNEK H ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi. 2015; 0(21): 745 - 770.
IEEE AVCİ V,GÜNEK H "ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI." Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 0, ss.745 - 770, 2015.
ISNAD AVCİ, Vedat - GÜNEK, HALİL. "ULUDERE HAVZASI'NIN (BİNGÖL) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİNDE MORFOMETRİK ANALİZLERİN KULLANIMI". Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 21 (2015), 745-770.