İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi

UĞUR ÜLGEN, Müslüm; YENİGÜN, KASIM

İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi

Kasım YENİGÜN, (Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Şanlıurfa, Türkiye)

Müslüm UĞUR ÜLGEN (Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Şanlıurfa, Türkiye)

Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi

9 1

Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 343 - 354 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi

Öz:

Barajlar değişik amaçlarla inşa edilen büyük mühendislik yapılarıdır. Barajların büyük boyutları büyük riskleri de beraberinde getirmektedir. Baraj hasarlarının büyük bir kısmı yetersiz temel ve dolusavak eksikliklerinden kaynaklanmakta özellikle dolusavak problemlerinin temel yetersizliklerine de neden olduğu bilinmektedir. Bu durum dolusavakların her aşamada üzerinde titizlikle durulması gereken elemanlar olduğunu göstermektedir. Dolusavak tasarımındaki temel zorluk maksimum taşkın verisinin kestirilmesindeki güçlüktür. Stokastik özellikler gösteren söz konusu parametre iklim değişikliği etkisi ile daha ekstrem değerler alabilmektedir. Bu durum risk analizlerinin önemini arttırmıştır. Bu çalışmada, iklim değişikliğinin maksimum akım verileri üzerindeki olası etkileri incelenmiş ve iklim değişikliğinin seçilmiş bazı barajlara ait akarsular üzerinde bir trend etkisi olup olmadığı araştırılmıştır. Daha sonra iklim değişikli etkisi altında seçilmiş barajların dolusavakları için risk analizleri gerçekleştirilerek barajların risk durumu ortaya konulmuştur. Ayrıca geçmişte yapılan bazı çalışmalar referans alınarak riskin zaman içindeki değişimi de incelenmiştir

Anahtar Kelime:

Trend analysis of maximum flows and its impact on spillway safety

Öz:

Dams are huge engineering structures for different aims. In this regard, dams also contain important risks. These risks can be seen as different types of failures. One of the major reason of dam failures is spillway inadequacy. So, the design, construct and operating of spillways are very important. The flood discharge capacity is used for spillway design as input parameter and it is sensitive under climate changeeffectsorotherfactors.So,itmustbeevaluated by the view of trend analysis of maximum flow data. In addition to observe the trends, risks of spillways must be evaluated by risk analysis using same observed maximum flow data. In this study, Mann-Kendall and Spearman's Rho tests are used for investigating the existence of trends for selected dams in Turkey. Then, the MFOSM (MeanValueFirstOrderSecondMoment)andAFOSM (Advanced First Order Second Moment) methods are used for analyzing the possible spillway risks that affected from changing maximum flows. Usingmaximumflowparameters,itisreported existence the trends and safety level of spillways for selected dams. That results show us, the process of observation of updated maximum flow data and its effect on risk level for dam safety using effective and modern methods is crucial

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Bouwer L. M. ,Bubeck P., Aerts J., (2010) Changes in future flood risk due to climate and development in a Dutch polder area, Global Environmental Change, Volume 20, Issue 3, August 2010, Pages 463-471.
Burn DH, Elnur MAH. (2002) Detection of hydrologic trends and variability. J. Hydrol. 255: 107-122.
Cigizoglu HK., Bayazit M. and Onoz B. , (2005) Trends in the maximum, mean and low flows of Turkish rivers. Journal of Hydrometeorology, 6, No. 3, 280-290.
Mann HB. (1945) Non-parametric test against trend. Econometrika 13:245-259.
MEF (Ministry of Environment and Forestry). (2007) First National Communication of Turkey on Climate Change. Ankara, Turkey.
Sen PK. (1968) Estimates of the regression co- efficient based on Kendall's tau. J. Am. Stat. Assoc. 39: 1379-1389.
Sen B., Topcu S., Türkes M, Sen B., Warner JF (2012) Projecting climate change, drought conditions and crop productivity in Turkey. Clim Res 52:175-191.
Silva VPR. (2004) On climate variability in Northeast of Brazil. J. Arid. Environ. 58(4): 575-596.
Turkman F (1990) Identification of risk and reliability of water structures. The Seminar of Water Engineering Problems, DSI TAKK, Ankara, Turkey (in Turkish)
Uzel T (1991) Barajların Güvenligi. Doğan Publ, Istanbul.
Vischer DL, Hager WH (1998) Dam hydraulics. John Wiley and Sons Pub, USA
WMO (World Meteorological Organization). (1988) Analyzing Long Time Series of Hydrological Data with Respect to Climate Variability. WMO, Geneva, Switzerland, WCAP-3, WMO/TD- No: 224, pp. 1-12.
Xu ZX, Takeuchi K, Ishidaira H. (2003) Monotonic trend and step changes in Japanese precipitation. J. Hydrol. 279: 144-150.
Yen BC, Tung YK (1993) Some recent progress in reliability analysis for hydraulic design, reliability and uncertainty analyses in hydraulic design. ASCE, New York, USA, p 35
Yenigün K., (2001) "Barajlarda Güvenilirlik ve Dolusavak Boyutlarının Risk Düzeyine Etkisi", , İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Su Mühendisliği (yayımlanmamış), İstanbul. (In Turkish) Doktora tezi
Yenigün, K., (2007), "Dolusavaklarda Taşkına Dayalı Güvenilirlik ve Baraj_risk Programıyla Risk Analizi Uygulaması", 1. Ulusal Baraj Güvenliği Sempozyumu, Mayıs 28-30, Ankara. (In Turkish)
Yenigün, K., Erkek, C., (2002a), "Mevcut Barajlarda Dolusavak Proje Boyutlarının Taşkın Riski İle Boyut Rehabilitasyonu-Güvenilirlik İlişkisi Üzerine Bazı İrdelemeler", Fifth International Congress on Advances in Civil Engineering, September 25-27, İstanbul. (In Turkish)
Yenigün, K., Erkek, C., (2002b), "Risk Mühendisliği Yaklaşımıyla Baraj Güvenliğinin İrdelenmesi", GAP IV. Mühendislik Kongresi, (Uluslararası Katılımlı), C:2, S:1116-1125, Şanlıurfa. (In Turkish)
Yenigün, K., Erkek, C., (2007), "Reliability in dams and the effects of spillway dimensions on risk levels", Water Resources Management, Vol. 21, Num. 4 / April, p. 747-760.
Yenigün, K., Ecer, R., (2013), "Climatic Change Impact on Water Resources by Overlay Mapping Technique", Meteorological Applications, 20: 427-438.
Yenigün, K., Gümüş, V., and Bulut, H., (2008), "Trends in Streamflow of Euphrates Basin, Turkey", ICE Water Management, Volume: 161, Issue: 4, p. 189-198, Thomas Telford.
Yue S, Pilon P, Cavadias G. (2002) Power of the Mann-Kendall and Spearman's rho tests for detecting monotonic trends in hydrological series. J. Hydrol. 259: 254-271.
Zhang Q., Gemmer M., Chen J., (2008) Climate changes and flood/drought risk in the Yangtze Delta, China, during the past millennium, Quaternary International, Volumes 176-177, January 2008, Pages 62-69.

APA	YENİGÜN K, UĞUR ÜLGEN M (2016). İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. , 343 - 354.
Chicago	YENİGÜN KASIM,UĞUR ÜLGEN Müslüm İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. (2016): 343 - 354.
MLA	YENİGÜN KASIM,UĞUR ÜLGEN Müslüm İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. , 2016, ss.343 - 354.
AMA	YENİGÜN K,UĞUR ÜLGEN M İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. . 2016; 343 - 354.
Vancouver	YENİGÜN K,UĞUR ÜLGEN M İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. . 2016; 343 - 354.
IEEE	YENİGÜN K,UĞUR ÜLGEN M "İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi." , ss.343 - 354, 2016.
ISNAD	YENİGÜN, KASIM - UĞUR ÜLGEN, Müslüm. "İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi". (2016), 343-354.

APA	YENİGÜN K, UĞUR ÜLGEN M (2016). İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 7(2), 343 - 354.
Chicago	YENİGÜN KASIM,UĞUR ÜLGEN Müslüm İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi 7, no.2 (2016): 343 - 354.
MLA	YENİGÜN KASIM,UĞUR ÜLGEN Müslüm İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, vol.7, no.2, 2016, ss.343 - 354.
AMA	YENİGÜN K,UĞUR ÜLGEN M İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi. 2016; 7(2): 343 - 354.
Vancouver	YENİGÜN K,UĞUR ÜLGEN M İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi. 2016; 7(2): 343 - 354.
IEEE	YENİGÜN K,UĞUR ÜLGEN M "İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi." Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 7, ss.343 - 354, 2016.
ISNAD	YENİGÜN, KASIM - UĞUR ÜLGEN, Müslüm. "İklim değişikliği ekseninde maksimum akım verilerindeki trendler ve baraj güvenliğine etkisinin izlenmesi". Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi 7/2 (2016), 343-354.