Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 70 Sayfa Aralığı: 5 - 24 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz

Öz:
Levent, Osmanlı dönemi deniz askerleri için kullanılan bir isimdir. Leventler sosyal statüleri, giyim kuşamları, hâl ve hareketleriyle toplumu bazen olumlu bazen de olumsuz yönden etkilemişlerdir. Türk halkı askerlik mesleğine çok değer verdiği için leventler, kültürümüzde genellikle olumlu yönleri ile yer almışlardır. Adalar başta olmak üzere, özellikle sahilde yaşayanların giyinme, konuşma, saç şekli, yürüyüş gibi hâl ve hareketlerinde leventlerin etkisi söz konusudur. Bu etki yaygınlaşarak halk arasında bir tarzın oluşmasını sağlamıştır. Bu tarz zamanla edebiyatta da kendini göstermiştir. Klasik Türk edebiyatı yaygın olarak bilinenin aksine, sosyal hayattan beslenmiş ve onun aynası olmuştur. Halkın içinde giyimden saç stiline, yürüyüşten konuşma tarzına kadar değişik alanlarda varlığından söz ettiren bu tarz, şiir alanında da kendini göstermiştir. Divan şairleri, deniz askerlerinin rol modeli olduğu toplumda, sevgili ve âşık gibi şiir kahramanlarıyla leventler arasında ilgi kurmuşlar ve bu tarzda yazdıkları şiirlere "levendâne şiir", "levendâne kaside", "levendâne gazel" gibi isimler vermişlerdir. Bu makalede, deniz kenarında yaşayan insanların sıkça gördükleri deniz askerlerinden etkilenerek oluşturdukları bir tarz incelenmiştir. Levendâne diye adlandırılan bu tarzın nasıl oluştuğu, hayatın hangi alanlarında nasıl görüldüğü ve şiire yansıması değişik şairlerden alıntılanan beyitlerle değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime:

Levent Style in Classical Turkish Literature

Öz:
Levent is a designation about marine soldiers in the Ottoman period. The levents have sometimes positive and sometimes negative effects on the society with their social status, clothing and behavior. Since Turkish people give much value to military profession, levents usually take place with positive sides in our culture. The levents have effects on clothing, speaking, hairstyles, walking and other behaviours of the people primarily living on the islands, especially on the beach. This impact has spread and led to the formation of a style in public. This style showed itself also in literature over the time. Contrary to general belief, the classical Turkish literature is fed by the social life and has become a mirror of it. The levent style, which shows itself in different spheres among people from clothing to hairstyle, is also visible in poetry. The Divan poets make relation between heros of poem as beloved, lover and levents in a society which marine soldiers are role models, and addressed these poems as "levent style poem", "levent style ode", "levent style gazelle". In this article, the formation of levent style under the influence of sea life, and the receptionof it is examined. Besides the reflection of levent style in poetry is discussed by sample couplets.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acar, Serper (2009). "Necati Bey Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Söz- lük)", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
  • Açıkgöz, Namık (1991). "Klasik Şairlerin Yenilik Arayışları", Dergâh 21, s.11.
  • Admış, Aysel (2007). "Âkif Dîvânı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin)", yayımlanma- mış yüksek lisans tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
  • Akkuş, Yasemin (2010). "Benderli Cesârî'nin (Ölüm: 1829) Dîvânı ve Dîvânçesi (İnceleme-Tenkitli Metin)", yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
  • Akyol, İbrahim (2005). "Hanyalı Kâmî ve Divanı", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • Arslan, Fatma Şennur (2010). "Âsım Ârif-zâde Divançesi (İnceleme-Metin-Dizin- Sözlük)", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
  • Atıcı, Fatma (2007). "Usûlî Dîvânı'nda Cemiyet, İnsan ve Tabiat", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
  • Aydemir, Yaşar (2009). Ravzî Divanı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (E-kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Aydın, Abdullah (2015). Hanyalı Nûrî ve Dîvânı (3 Cilt), Berlin: Türkiye Âlim Ki- tapları Yayınevi.
  • Aynur, Hatice (1999). Çâkerî Divanı, İstanbul: Yenilik Basımevi.
  • Babacan, İsrafil (2012). Klasik Türk Şiirinin Son Baharı-Sebk-i Hindî (Hint Üslûbu), Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Bektaş, Ekrem (2007). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı, Malatya: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (E-kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Bıyık Yapa, Melek (2007). "Aşkî Mustafa Dîvânı", yayımlanmamış doktora tezi, İstan- bul: Marmara Üniversitesi.
  • Cengiz, Halil Erdoğan ve Gönül Hatay Eren (1996). Rahmî-i Harputî Divanı, Anka- ra: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Ceylan, Ömür ve Ozan Yılmaz (2005). Hazâna Sürgün Bahâr Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, İstanbul: Kitap Sarayı Yayınları.
  • Çelebioğlu, Âmil (1994). Kanûnî Sultân Süleymân Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Çelepi, Mehmet Surur (2005). "Âşık Ömer Divânı'nın Tahlîli", yayımlanmamış yük- sek lisans tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
  • Çukurlu, Azime (2012). "Şûhî Bengîzâde Dîvânı ve Tahlîli", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
  • Devellioğlu, Ferit (2000). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kita- bevi Yayınları.
  • Dönmez Parlak, Betül (2006). "Eğirdirli Şeyhî Mehmed Efendi'nin Divanı'nın İn- celenmesi", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
  • Erdoğan, Alev (2009). "Nedîm Divânı'nda Uçarı Aşk Anlayışı ve Anlam Çerçevesi", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • Erdoğan, Mehtap (2007). Fatîn Dîvânı, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Güfta, Hüseyin (2000). Erzurumlu Şair Hâzık, İstanbul: Erzurum Kitaplığı Yayınları.
  • Gürbüz, Mehmet (2012). Safiye Sultanzâde Mehmed Rezmî-Divan, Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Kaplan, Mahmut (2012). "Diyarbakırlı Emîrî ve Nasihat-nâmesi", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 22, s.72-84.
  • Kaplan, Yunus (2009). "Sâbit Divanı'nda Mahallîleşme ve 17. Yüzyıl Sosyal Hayat Unsurları", Turkish Studies 4/5, s.209-248.
  • Kavruk, Hasan (2001). Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Ya- yınları.
  • Kılıç, Filiz (t.y.). Şefkat-Tezkîre-i Şu'arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî-B, Ankara: Kültür ve Tu- rizm Bakanlığı. (E-kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Kılıç, Filiz (1998). XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Koncu, Hanife (2010). "Bir Kelimenin İzinde: Klasik Türk Şiirinde Levend Üzerine Bazı Düşünceler", Turkish Studies 5/3, s.421-446.
  • Kurnaz, Cemâl (1996). Hayâlî Bey Divânı'nın Tahlîli, İstanbul: Millî Eğitim Bakan- lığı Yayınları.
  • Kurtoğlu, Orhan (2012). Lebîb Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (E-kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Kutlar, Fatma Sabiha (2003). "Sa'dî ve Dîvânçesi", Türkoloji Dergisi 16/2, s.193-219.
  • Kuvan, Hatice (2009). "Âşık Ömer Divânı'nda Sosyal Hayat", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Fatih Üniversitesi.
  • Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Levend, Agâh Sırrı (1984). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Ya- yınları.
  • Öztoprak, Nihat (2010). "Divan Şiirinde Giyim Kuşam Üzerine Bir Deneme", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 4, s.103-154.
  • Sarı, Şeyma (2009). "Hâtif Ali Efendi: Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni (132b-203a) ve Nesre Çevirisi", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İs- tanbul: Marmara Üniversitesi.
  • Selçuk, Engin (2007). "Hasmi Divanı (İnceleme-Metin)", yayımlanmamış doktora tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
  • Selvi, Muhammed (2008). "Ümîdî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı", yayım- lanmamış yüksek lisans tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
  • Şengün, Necdet (2006). "Nazîr İbrahîm ve Dîvânı (Metin-Muhtevâ-Tahlîl)", yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Şentürk, Ahmet Atilla (2004). Osmanlı Şiir Antolojisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Tarlan, Ali Nihat (1997). Necati Beg Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Taş, Hakan (2010). Vusûlî [ö.1000/1592] Dîvân [İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar- Dizin], Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (E-kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Tolasa, Harun (2002). 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Tuman, Mehmed Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Haz. Cemâl Kurnaz ve Mustafa Tatcı, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
  • Üstüner, Kaplan (2010). Enderunlu Hasan Yâver-Divan (İnceleme-Metin-Çeviri-Di- zin), Ankara: Birleşik Yayınevi.
  • Üzgör, Tahir (1991). Fehîm-i Kadîm: Hayatı, Sanatı, Dîvânı ve Metnin Bugünkü Türk- çesi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • Yazıcı, Gülgün Erişen (1998?). Edirneli Kâmî ve Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (E-kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Yenikale, Ahmet (2012). Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, Kahramanmaraş: Kültür ve Tu- rizm Bakanlığı. (E-Kitap, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016).
  • Yerdemir, Fatih (2007). "Rehâyî Divanı: İnceleme-Metin-Dizin", yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • Yorulmaz, Hüseyin (1996). Divan Edebiyatında Nâbî Ekolü -Eski Şiirde Hikemiyât-, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • Zavotçu, Gencay (2009). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Tezkiresi, Kocaeli: Kültür ve Turizm Bakanlığı. (E-Kitap, Eri- şim tarihi: 30 Mayıs 2016).
APA aydın a (2016). Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. , 5 - 24.
Chicago aydın abdullah Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. (2016): 5 - 24.
MLA aydın abdullah Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. , 2016, ss.5 - 24.
AMA aydın a Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. . 2016; 5 - 24.
Vancouver aydın a Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. . 2016; 5 - 24.
IEEE aydın a "Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz." , ss.5 - 24, 2016.
ISNAD aydın, abdullah. "Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz". (2016), 5-24.
APA aydın a (2016). Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. Erdem, 0(70), 5 - 24.
Chicago aydın abdullah Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. Erdem 0, no.70 (2016): 5 - 24.
MLA aydın abdullah Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. Erdem, vol.0, no.70, 2016, ss.5 - 24.
AMA aydın a Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. Erdem. 2016; 0(70): 5 - 24.
Vancouver aydın a Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz. Erdem. 2016; 0(70): 5 - 24.
IEEE aydın a "Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz." Erdem, 0, ss.5 - 24, 2016.
ISNAD aydın, abdullah. "Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz". Erdem 70 (2016), 5-24.