Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme
Yıl: 2014 Cilt: 0 Sayı: Özel Sayı Sayfa Aralığı: 147 - 154 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme
Öz: Bu çalışmada Türkçede tümce başında (T-başı) yer alan ve nesne olarak yan tümce seçen 22 adet biliş ve duygu eylemi ile bunların yapı ve işlev özellikleri incelenmiştir. Türkçe üzerine yapılan dilbilim araştırmalarında bildiğimiz kadarıyla T-başı eylemler daha önce ele alınmadığı için, bu çalışma bu konudaki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın verisini oluşturan ve çekimli eylemle başlayan tümceler, ODTÜ Türkçe derleminden (Bkz. Say, vd. 2002) otomatik olarak seçilmiş ve daha sonra kapsam dışı veriler elenmiştir. Çalışmanın kapsamı içinde yer alan veriler, betimsel istatistiklere dökülmüş ve her eylemin dilsel özellikleri incelenmiştir. Bulgularımız, T-başı eylemlerin çoğunlukla birinci ve ikinci kişi ekleri ve geniş ve şimdiki zaman ekleriyle kullanıldığını göstermiştir. Bunun nedeni de T-başı eylemlerin konuşmada şimdiki zamanla ilintili, konuşucunun duygu, düşünce ve yan tümce önermesine ilişkin kesinlik derecesini belirttiği kiplik gibi davranması ve bu nedenle öznellik içermesi ya da dinleyicinin dikkatini çekme, onu yan tümcedeki içeriğe yönlendirme görevi üstlenmesidir. Dolayısıyla, verimizde yer alan T-başı eylemler, öznellik ve kişilerarası iletişimde konuşma yönlendiricileri olarak görülebilir
Anahtar Kelime: Sentence-Initial Verbs: A Corpus-Based Study
Öz: This study investigates sentence-initial verbs that subcategorize for subordinate clauses. We particularly focus on 22 verbs, half of which are cognitive and the other half emotive verbs. Those in the cognitive category are: öğren- (learn), san- (suppose), zannet- (suppose), tinuous tense / aspect morphemes. Results also show that these sentence-initial verbs are used to mark either the speaker’s desire, wishes or varying degrees of commitment to the truth of the state of affairs or proposition in the complement clause, and the speaker’s surprise of an unexpected event in the proposition of the complement clause. In other words, some verbs in our data such as düşünmek (think) and anlamak (understand) can also be used as markers of mirativity. Our data show that sentence-initial verbs are either speaker-oriented or hearer-oriented. In the first case, they appear to be subjectivity markers. When they are hearer-oriented, they seem to be devices for preparing the hearer for an unexpected or incredible proposition expressed in the complement clause, directing the hearer’s attention on what is coming next, leading them to retrieve old information, as well as warning or convincing the hearer. As a result, it appears that sentence-initial verbs in our data appear to mark speaker-oriented subjectivity or hearer-oriented inter-subjectivity and as conversation management devices. That is why the sentence-initial verbs contain first and second person morphemes and present tense / aspect morphemes, subjectivity and inter-subjectivity are anchored to the speaker and the hearer and to the present
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aikhenvald, A. Y. (2012). The Essence of Mirativity. Linguistic Typology, 16, 435-485.
- Chafe, W. L. (1976). Givenness, Contrastiveness, Definiteness, Subjects, Topics, and Point of View. Charles N. Li (ed.). In Subject and Topic, (Pp: 25-55). New York: Academic.
- De Lancey, S. (1997). Mirativity: The Grammatical Marking of Unexpected Information. Linguistic Typology, 1, 33-52.
- Demircan, Ö. (2009). Devrik Tümce ve Odaklama. İstanbul: Der.
- Erguvanlı, E. E. (1984). The Function of Word Order in Turkish Grammar. University of California Publications in Linguistics, Vol. 106. Los Angeles: University of California.
- Erkü, F. (1983). Discourse Pragmatics and Word Order in Turkish. (unpublished Ph.D. dissertation), University of Minnesota.
- İşsever, S. (2000). Türkçede Bilgi Yapısı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- İşsever, S. (2002). Konu: Tanımlanışı, Bilgi Yapısı ve Kimi Sorunlar. [The Definition of Topic, Information Structure and Some Problems] L. Uzun & E. Huber (eds.), Türkçede Bilgi Yapısı ve Bilimsel Metinler (içinde). (s.37-54). Essen: Balue Eule.
- İşsever, S. (2003). Information Structure In Turkish: The Word Order-Prosody Interface. Lingua, 113 (11), 1025-1053.
- Kuno, S. (1987). Functional syntax: Anaphora, Discourse and Empathy. Chicago, IL: University of Chicago.
- Lambrecht, K. (1994). Information Structure and Sentence Form: Topic, Focus and the Mental Representations of Discourse Referents. Cambridge: CUP. Lyons J. (1977). Semantics. Cambridge: Cambridge University.
- Mathesius V., (1975 ). A Functional Analysis of PresentDay English on a General Linguistic Basis. Prague: Academia.
- Nuyts, J., (2001). Epistemic Modality, Language, and Conceptualization: A Cognitive-Pragmatic Perspective. (Human Cognitive Processing 5). Amsterdam: John Benjamins.
- Onodera, N. (2004). Japanese Discourse Markers: Synchronic and Diachronic Discourse Analysis. Amsterdam: John Benjamins.
- Prince, E F. (1981). Topicalization, Focus-Movement, and Yiddish-Movement: A Pragmatic Differentiation Proceedings of the Seventh Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, 249-264.
- Rizzi, L. (2004). The Structure of CP and IP: The Cartography of Syntactic Structures. Oxford: OUP.
- Say, B., Zeyrek, D., Oflazer, K., Özge, U. (2002). Development of a Corpus and a Tree Bank for PresentDay Written Turkish. Proceedings of the Eleventh International Conference of Turkish Linguistics, Eastern Mediterranean University, Cyprus.
- Traugott, E. C. (2007). (Inter)subjectification and Unidirectionality. Journal of Historical Pragmatics, 8 (2), 295–309.
- Turan, Ü. D. (2001). The Properties of Null Objects in Turkish. Anadolu University Journal of Social Sciences, 1 (2), 131-144.
| APA | Turan Ü, Aslan Ö, CORGA E (2014). Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. , 147 - 154. |
| Chicago | Turan Ümit Deniz,Aslan Özkan,CORGA Ezgi Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. (2014): 147 - 154. |
| MLA | Turan Ümit Deniz,Aslan Özkan,CORGA Ezgi Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. , 2014, ss.147 - 154. |
| AMA | Turan Ü,Aslan Ö,CORGA E Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. . 2014; 147 - 154. |
| Vancouver | Turan Ü,Aslan Ö,CORGA E Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. . 2014; 147 - 154. |
| IEEE | Turan Ü,Aslan Ö,CORGA E "Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme." , ss.147 - 154, 2014. |
| ISNAD | Turan, Ümit Deniz vd. "Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme". (2014), 147-154. |
| APA | Turan Ü, Aslan Ö, CORGA E (2014). Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(Özel Sayı), 147 - 154. |
| Chicago | Turan Ümit Deniz,Aslan Özkan,CORGA Ezgi Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.Özel Sayı (2014): 147 - 154. |
| MLA | Turan Ümit Deniz,Aslan Özkan,CORGA Ezgi Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.Özel Sayı, 2014, ss.147 - 154. |
| AMA | Turan Ü,Aslan Ö,CORGA E Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014; 0(Özel Sayı): 147 - 154. |
| Vancouver | Turan Ü,Aslan Ö,CORGA E Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014; 0(Özel Sayı): 147 - 154. |
| IEEE | Turan Ü,Aslan Ö,CORGA E "Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.147 - 154, 2014. |
| ISNAD | Turan, Ümit Deniz vd. "Tümce-Başında Kullanılan Eylemler: Derlem Tabanlı Bir Çözümleme". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Özel Sayı (2014), 147-154. |
