Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi
Yıl: 2017 Cilt: 28 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 27 - 41 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 02-04-2019
Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi
Öz: XVI. yüzyıl Osmanlı düşünürlerinden olan Taşköprîzâde Ahmet Efendi (1495-1561) kelâm,fıkıh, tefsir, ahlâk, mantık, biyografi, ilimler tarihi, Arap dili ve edebiyatı, tıp gibi pek çok alandaeserler kaleme almıştır. Osmanlı âlimlerini tanıttığı eş-Şekâikun-numâniyye eseriyle meşhur olmuştur. Miftâhu’s-saâde ve misbâhu’s-siyâde adlı eserinde İslâm düşünürlerinin ilimler tasnifigeleneğini sürdürmektedir. Mezkûr eserde din ve felsefenin konumlarını göstermekte, diğer ilimlerle olan münasebetlerine dair ipuçları da vermektedir. Düşünce dünyasında akıl ve vahyin birbiriyle olan münasebeti yüzyıllardır tartışılagelmiştir. Nitekim burada akıl felsefeyi, vahiy de dinîtemsil etmektedir. Zira felsefî ilimlerde kaynak akıl iken, dinî ilimlerde vahiydir. Din ve felsefenin temel olarak konusu ve amaçları aynı olsa da kaynaklarının farklı olmasından dolayı pek çokdüşünür tarafından farklı görüşlerle değerlendirilmişlerdir. İslâm felsefesinde Kindî ile başlayanİbn Rüşd ile önemli bir aşama kaydeden din-felsefe ilişkileri Osmanlı düşünürleri tarafından daele alınmıştır. Taşköprîzâde Ahmed Efendi de bunlardan birisidir. O Miftâhu’s-saâde adlı eserindezahir ilimleri dinî (şer’î) ve aklî (felsefî) ilimler olarak ele alır. İlimleri teorik ve pratik olmalarınagöre de taksim eden düşünür, felsefe yani hikmet ilimlerinin kaynağı olarak İdris peygamberi görür. Ona göre İdris peygambere şeriat ilminin yanında, nazarî hikmet ve yıldızlar ilmi de verilmiştir. O halde peygamberdeki din ve felsefe bu açıdan bakıldığında birbiriyle çelişmez gözükmektedir. Bu çalışmada Taşköprîzâde’nin ilimler taksimi göz önüne alınarak, din ve felsefeye dairgörüşleri ele alınacak, Osmanlı düşüncesine katkıları değerlendirilecektir.
Anahtar Kelime: Konular:
Taşköprîzâde’s Religion-Philosophy Relation
Öz: Taşköprîzâde Ahmet Efendi (1495-1561), who is one of Ottoman philosophers in 17th century, has many works on kalam, Islamic law, logic, biography, history of sciences, Arabic language and literature and medicine. With his work named eş-Şekâikun-numâniyye, which introduces Ottoman scholars, he became popular. He continues the tradition of science classification of Islamic philosophers with his work Miftâhu’s-saâde ve misbâhu’s-siyâde. In this work he shows where the religion and philosophy stand, and gives clues about their relationship with other sciences. The relation between mind and revelation has been a discussion for many centuries. Here mind represents the philosophy and revelation represents the religion, because the source of philosophical sciences is mind, and it’s revelation for religious sciences. Since the sources of religion and philosophy is different even if their goals and subject are the same, many philosopher have been evaluated them with different opinions. The religion – philosophy relations, which had made a significant progress that started with Kindi and had been continued with Ibn Rusd, also handled by Ottoman philosophers, and Taşköprîzâde Ahmed Efendi is one of them. He divides the religious sciences to religious (spiritual) and mental (philosophical) in his work Miftâhu’ssaâde. The philosopher, who splits the sciences according to being theoretical and practical, sees Prophet Idris as the source of philosophical sciences. According to him, Prophet Idris has been granted with the knowledge of astrology besides the spiritual science. In this regard, the religion and philosophy of this prophet has no conflict in each other. In this study Taşköprîzâde’s division of sciences will be observed, his opinions on religion and philosophy will be handled, and his contributions to Ottoman philosophy will be evaluated.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alper, Ömer Mahir, Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi, Ayışığı Kitapları, İstanbul, 2000.
- Arslan, Ahmet, İbn Haldun, İ. Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
- Aydın, Hasan, “Sicistânî ve Harîrî’nin Eleştirileri Işığında İhvân es-Safâ’da Din-Felsefe İlişkisi”, Kelam Araştırmaları, 7/1, 2009.
- Bıçak, Ayhan, Türk Düşüncesi Kaygılar, Dergâh Yayınları, c. I, İstanbul, 2009.
- Cürcânî, Ta’rifât, Mektebeti Lübnan, Beyrut, 1983.
- Çetinkaya, Bayram Ali, “İbn Rüşd’ün Projesi: Felsefe-Din Uzlaşımı”, Diyanet İlmi Dergi, c. LXVIII, Sayı: 3, 2012.
- Demir, Remzi, Osmanlı İmparatorlu Döneminde Türk Felsefesi, c. I, Lotus Yayınları, Ankara, 2005.
- Fârâbî, Tahsîlü’s-Saâda, Thk.: Cafer Ali Yasin, Dârü’l-Endülüs, Beyrut, 1983.
- Kitâbu’l-Hurûf, Çev.: Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2008.
- Gazzâlî, el-Munkız Mine’d-Dalâl, MEB Yayınları, İstanbul, 1990.
- Tehâfütü’l-Felâsife, Çev.: Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu, Klasik Yayınları, İstanbul, 2009.
- Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul,1990
- Griffel, Frank, Gazâlî’nin Felsefî Kelâmı, Çev.: Halil İbrahim Üçer, Muhammed Fatih Kılıç, Klasik Yayınları, İstanbul, 2012.
- İbn Haldun, Mukaddime, Zakir Kadiri Ugan, MEB. Yayınları, İstanbul, 1988.
- İbn Rüşd, Faslu’l-Makâl, Çev. Bekir Karlığa, İşaret Yayınları, İstanbul, 1992.
- İbn Sînâ, Fî Aksâmi’l-Ulûmi’l-Aklîyye, Tis’u Resâil içinde, Matbaatü’l-Cevaib, Kostantiniye, 1298.
- en-Necât mine’l-Gark fî Bahri’dDelâlât, Thk. ve Dibâce Muhammed Takî Dânişpejûh, Danişgah-ı Tahran, Tahran, 1863.
- İhvân-I Safâ, Resâ’ilu İhvâni’s-Safâ ve Hullâni’lVefâ (İhvân-ı Safâ Risaleleri), Çev.: Ali Durusoy-Bayram Ali Çetinkaya-vd., ed. Abdullah Kahraman, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2012, c. I.
- Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zünûn an Esâmi’lKütübi’l-Fünûn, Haz.: Şerafeddin Yaltkaya-Rifat Bilge, c. I, İstanbul, 1941.
- Mizanü’l-Hak fi İhtiyari’l-Ahak, Haz.: Orhan Şaik Gökyay, İstanbul, 1993.
- Kindî, “Tarifler Üzerine”, Felsefî Risâleler, Çev.: Mahmut Kaya, İz Yayıncılık, İstanbul, 1994.
- Korlaelçi, Murtaza, “Din-Felsefe Etkileşimi”, AÜİF Dergisi, c.XXXIX, Sayı:1, Ankara, 1999.
- Kutluer, İlhan, “İlim”, DİA, c. XXII, İstanbul, 2000.
- İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İz Yayıncılık, İstanbul, 2001.
- Yitirilmiş Hikmeti Ararken, İz Yayıncılık, İstanbul, 2011.
- Pattabanoğlu, Fatma Zehra, “Taşköprülüzâde’nin Felsefe, Kelâm ve Tasavvufa Bakışı”, II. Uluslararası Şeyh Şaban-ı Veli Sempozyumu, Kastamonu’nun Manevi Mimarları, 04-06 Mayıs, Ed. M. Atalan, A. Çekin, C. Çuhadar, Kastamonu, 2014.
- Sarı, Mevlüt, el-Mevârid, Bahar Yayınları, İstanbul, 1980.
- Sarıoğlu, Hüseyin, “Taşköprülüzâde’de İlim ve Felsefe”, Osmanlı Bilim Tarihinde Taşköprülüzadeler Sempozyumu, Kastamonu-Taşköprü, 2006.
- İbn Rüşd Felsefesi, Klasik Yayınları, İstanbul, 2012.
- Sühreverdî, Hikmetü’l-İşrâk, ed. ve İng. Çev.: John Walbridge-Hossein Ziai, Brigham Young University Press, NewYork, 1999.
- Süruri, Ahmet, Taşköprîzâde’nin Meâlim’i ve Kelâmî Görüşleri, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2011.
- Taş, İsmail, İhvân-ı Safâ’da Felsefe ve Din Münasebeti, Palet Yayınları, Konya, 2012.
- Taşköprülüzâde, Ahmed Efendi, Miftâhu’sSaâde ve Misbâhu’s-Siyâde fî Mevzuâti'lUlûm, Thk. Kamil Kamil Bekri, Abdülvehhab Ebü’n-Nur, Dârü’l-Kütübi’lHadise, c. I, II, III, Kahire, 1968.
- Mevzuâtü’l-Ulûm, Sad. Mümin Çevik, c. I, II, III, Üç Dal Neşriyat, İstanbul, 1975.
- eş-Şakâiku’n-Nu’mâniyye fî Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye, Çev.: Muharrem Tan, İz Yayınları, İstanbul, 2007.
- Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye, Ed. Ömer Türker, Çev. Müstakim Arıcı, TYEKB Yayınları, İstanbul, 2014.
- es-Saâdetü’l-Fâhire fi Siyâdeti’lÂhire, ed. Mustafa Necip Yılmaz, Taşköprülüzade ve es-Saâdetü’l-Fâhire içinde, ss. 1-126, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1991.
- el-Meâlim fî İlmi’l-Kelâm, Ahmet Süruri, Taşköprîzâde’nin Meâlim’i ve Kelâmî Görüşleri içinde, ss.132-424, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2011.
- Unan, Fahri, “Taşköprülüzâde’nin Kaleminden XVI. Yüzyılın İlim ve Âlim Anlayışı”, Osmanlı Araştırmaları, c. XVII, İstanbul, 1997.
| APA | Pattabanoğlu F (2017). Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. , 27 - 41. |
| Chicago | Pattabanoğlu Fatma zehra Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. (2017): 27 - 41. |
| MLA | Pattabanoğlu Fatma zehra Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. , 2017, ss.27 - 41. |
| AMA | Pattabanoğlu F Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. . 2017; 27 - 41. |
| Vancouver | Pattabanoğlu F Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. . 2017; 27 - 41. |
| IEEE | Pattabanoğlu F "Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi." , ss.27 - 41, 2017. |
| ISNAD | Pattabanoğlu, Fatma zehra. "Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi". (2017), 27-41. |
| APA | Pattabanoğlu F (2017). Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. İslami Araştırmalar, 28(1), 27 - 41. |
| Chicago | Pattabanoğlu Fatma zehra Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. İslami Araştırmalar 28, no.1 (2017): 27 - 41. |
| MLA | Pattabanoğlu Fatma zehra Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. İslami Araştırmalar, vol.28, no.1, 2017, ss.27 - 41. |
| AMA | Pattabanoğlu F Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. İslami Araştırmalar. 2017; 28(1): 27 - 41. |
| Vancouver | Pattabanoğlu F Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi. İslami Araştırmalar. 2017; 28(1): 27 - 41. |
| IEEE | Pattabanoğlu F "Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi." İslami Araştırmalar, 28, ss.27 - 41, 2017. |
| ISNAD | Pattabanoğlu, Fatma zehra. "Taşköprîzâde’de Din-Felsefe İlişkisi". İslami Araştırmalar 28/1 (2017), 27-41. |
