SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI
Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 38 Sayfa Aralığı: 221 - 227 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-05-2019
SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI
Öz: 19. yüzyılda matematik alanında meydana gelen olağan üstü gelişmeler, mate- matiğin bir temellendirme sorunu olduğu düşüncesini ortaya çıkarmıştır. Mate- matikçiler matematiği yeniden temellendirmek için çeşitli yöntemler denemiş- lerdir. Bunlardan biri matematiği mantığın önermeleri ile yeniden temellendirme düşüncesidir. Schröder, Frege, Peano, Russell, Hilbert, Whitehaed gibi matema- tikçiler bu akımın temsilcileridir. Aynı yüzyılda İngiltere’de De Morgan, Boole ve Jevons gibi mantıkçılar ise mantığı matematiğin diliyle yeniden ifade ederek, Aristoteles mantığına alternatif olarak matematik mantığı geliştirmişlerdir. Ma- tematik ve mantık alanında ortaya çıkan bu iki zıt anlayışın Osmanlı mütefekkir- lerine yansıması bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Bu amaçla dönemin iki önemli Türk düşünürü olan Ali Sedad’ın Mizanü’l-Ukûl fi’l-Mantık ve’l-Usûl ve Salih Zeki’nin Mizân-ı Tefekkür isimli eserleri incelenmiştir. Ali Sedad’ın Boole Cebiri olarak da isimlendirilen matematik mantıktan Osmanlı bilim dün- yasını ilk haberdar eden kişi olduğu, fakat matematik mantık düşüncesine katıl- madığı tespit edilmiştir. Salih Zeki’nin ise matematiğin mantığa indirgenmesi düşüncesine karşı çıktığı, fakat İngiliz mantıkçılarının ortaya attıkları matematik mantık düşüncesini savunduğu görülmüştür.
Anahtar Kelime: Konular:
THE LOGIC PERCEPTIONS OF SALIH ZEKI AND ALI SEDAD
Öz: The extraordinary developments that took place in the field of mathematics in the 19th century, reveal the belief that mathematics has a grounding problem. Mathematicians have tried various methods to re-ground mathematics. Oneof these is the idea of re-ground mathematics with the propositions of logic. Mathematicians such as Schröder, Frege, Peano, Russell, Hilbert, Whitehaed are representatives of this trend. In the same century, logicists such as De Morgan, Boole and Jevons in England developed mathematical logic by re-expressing logic with the language of mathematics as an alternative to the Aristotelian logic. The aim of this article is the reflections of these two opposite concepts emerging in the field of mathematics and logic to the Ottoman Philosophers. For this purpose, the books of Ali Sedad and Salih Zeki, two important Turkish Philosopher of the period, were analyzed which are Mizanü’l-Ukûl fi’l-Mantık ve’l-Usûl and Mizân-ı Tefekkür respectively. It was determined that Ali Sedad was the first person to inform the Ottoman science world about Mathematical Logic, also called Boole Algebra, but he did not participate in the idea of mathematical logic. It was considered as Salih Zeki opposed idea of reduction of mathematics to logic, but he defended the idea of Mathematical logic which was put forward by English logician.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Bibliyografik
- Carnap, Rudolf; “Eski Mantık Yeni Mantık”, Felsefe Yıllığı II (s. 246-262) içinde (Macit Şük- rü (Gökberk) Tercümesi), İstanbul, 1935.
- Köz, İsmail; Salih Zeki’nin Mantık Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1992.
- Köz, İsmail; “Modern Türk Düşüncesinde Mantık Çalışmaları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakül- tesi Dergisi, 2002, Cilt XLIII, Sayı 1, 135-169.
- Öner, Necati; “Türkiye’de Yeni Mantık Cereyanlarının İlk Habercisi: Ali Sedad”, Ankara Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1959, Sayı 1-5, s. 60-69.
- Öner, Necati; Tanzimattan Sonra Türkiye’de İlim ve Mantık Anlayışı, Doktora Tezi,1957, Ankara: Divan Kitap, 2012.
- Sedad, Ali; Mizanü’l-Ukûl fi’l-Mantık ve’l-Usûl, İstanbul: Karabet ve Kasbar Matbaası, 1303/1886.
- Ülken, Hilmi Ziya; “Tanzimattan Sonra Mantık Hareketleri”, Edebiyat, 1935, Sayı 3, s. 37-52. Zeki, Salih; Mizân-ı Tefekkür, İstanbul: Kanaat Matbaası, 1332/1913.
APA | TAKICAK M (2018). SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. , 221 - 227. |
Chicago | TAKICAK MÜJDAT SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. (2018): 221 - 227. |
MLA | TAKICAK MÜJDAT SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. , 2018, ss.221 - 227. |
AMA | TAKICAK M SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. . 2018; 221 - 227. |
Vancouver | TAKICAK M SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. . 2018; 221 - 227. |
IEEE | TAKICAK M "SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI." , ss.221 - 227, 2018. |
ISNAD | TAKICAK, MÜJDAT. "SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI". (2018), 221-227. |
APA | TAKICAK M (2018). SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0(38), 221 - 227. |
Chicago | TAKICAK MÜJDAT SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 0, no.38 (2018): 221 - 227. |
MLA | TAKICAK MÜJDAT SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, vol.0, no.38, 2018, ss.221 - 227. |
AMA | TAKICAK M SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2018; 0(38): 221 - 227. |
Vancouver | TAKICAK M SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2018; 0(38): 221 - 227. |
IEEE | TAKICAK M "SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI." Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0, ss.221 - 227, 2018. |
ISNAD | TAKICAK, MÜJDAT. "SALİH ZEKİ’NİN VE ALİ SEDAD’IN MANTIK ALGILARI". Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 38 (2018), 221-227. |