Yıl: 2018 Cilt: 46 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 276 - 282 Metin Dili: İngilizce DOI: 10.5543/tkda.2018.37666 İndeks Tarihi: 04-08-2020

Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?

Öz:
Objective: Due to rapid changes in volume and electrolyteconcentration during hemodialysis (HD), some electrocardiographic (ECG) changes or arrhythmias can be seen. The aimof this study was to assess ECG QRS axis changes and otherECG parameters after HD in patients with end-stage renal disease (ESRD).Methods: A total of 46 patients (65% male, mean age 52±15years) with a sinus rhythm and without cardiovascular diseasewho were undergoing chronic HD treatment were included tothe study. Blood samples, 12-lead electrocardiograms, andechocardiograms were recorded immediately before and atthe end of an HD session. The QRS axis and other electrocardiographic, echocardiographic, electrolyte parameter, andvolume changes were analyzed.Results: The serum urea, creatinine, potassium, and B-typenatriuretic peptide concentrations significantly decreased after HD, and the serum calcium levels significantly increasedafter HD. Body weight significantly decreased after HD. Therewas no significant difference in the QRS duration, PR interval, P-wave axis, QRS axis, or QT and QTc interval followingHD. Based on a comparison of variables according to the anyQRS axis change after HD treatment, there was no significant difference in biochemical values, HD time, ultrafiltrationvolume, left ventricular ejection fraction, or other echocardiographic findings.Conclusion: ESRD and HD are complex and dynamic processes, and the change in the QRS axis is rarely emphasizedin these patients. In our study, there was no significant changein the QRS axis with HD in patients without cardiovasculardisease.
Anahtar Kelime:

Hemodiyaliz kardiyovasküler hastalığı olmayan hastalarda QRS aksını değiştirebilir mi?

Öz:
Amaç: Hemodiyaliz (HD) sırasında hacim ve elektrolit konsantrasyonlarındaki hızlı değişimlere bağlı olarak, bazı elektrokardiyografi (EKG) değişiklikleri veya aritmiler görülebilir. Bu çalışma, son dönem böbrek yetersizliği (SDBY) olan hastalarda HD sonrası elektrokardiyografik QRS aks ve diğer EKG parametreleri değişikliklerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Yöntemler: Kardiyovasküler hastalığı olmayan, sinüs ritmi olan ve kronik HD tedavisi gören 46 hasta (%65 erkek, ortalama yaş 52±15 yıl) çalışmaya dahil edildi. Kan örnekleri, 12-derivasyonlu EKG ve ekokardiyogramlar HD’den hemen önce ve sonra kaydedildi. QRS aksı ve diğer elektrokardiyografik, ekokardiyografik, elektrolit parametreleri ve hacim değişiklikleri analiz edildi. Bulgular: Serum üre, kreatinin, potasyum ve BNP konsantrasyonları HD’den sonra anlamlı olarak azaldı ve HD’den sonra serum kalsiyum düzeyleri anlamlı olarak arttı. HD sonrası vücut ağırlığı anlamlı olarak azaldı. HD sonrası QRS süresi, PR intervali, P dalga aksıı, QRS aksıı, QT ve QTc aralığı açısından istatistiksel olarak anlamlıı değişiklik gözlenmedi. Hemodiyaliz sonrası QRS aksındaki herhangi bir değişime göre değişkenler karşılaştırıldığında, biyokimyasal değerler, HD süresi, ultrafiltrasyon hacmi, sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu ve diğer ekokardiyografi bulguları arasında anlamlı bir farklılık yoktu. Sonuç: Son dönem böbrek yetersizliği, HD karmaşık ve dinamik süreçlerdir ve bu hastalarda QRS aksındaki değişim nadiren vurgulanmaktadır. Bizim çalışmamızda, kardiyovasküler hastalığı bulunmayan hastalarda HD ile QRS aksında anlamlı bir değişiklik olmadı.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • 1. Kuhn L, Rose L. ECG interpretation part 1: Understanding mean electrical axis. J Emerg Nurs 2008;34:530–4. [CrossRef]
  • 2. Herzog CA, Mangrum JM, Passman R. Sudden cardiac death and dialysis patients. Semin Dial 2008;21:300–7. [CrossRef]
  • 3. Locati EH, Bagliani G, Stramba-Badiale M. Increased QT interval dispersion following post-dialytic decrease of potassium and magnesium: A model study the repolarization changes associated to electrolyte abnormalities. J Am Coll Cardiol 1996;29:185a.
  • 4. Cupisti A, Galetta F, Morelli E, Tintori G, Sibilia G, Meola M, et al. Effect of hemodialysis on the dispersion of the QTc interval. Nephron 1998;78:429–32. [CrossRef]
  • 5. Howse M, Sastry S, Bell GM. Changes in the corrected QT interval and corrected QT dispersion during haemodialysis. Postgrad J Med 2002;78:273–5. [CrossRef]
  • 6. Tarif N, Yamani H, Bakhsh AJ, Al-Wakeel JS, Sulaimani F, Memon NA, et al. Electrocardiography and serum potassium before and after hemodialysis sessions. Saudi J Kidney Dis Transpl 2008;19:47–53.
  • 7. Port FK, Eknoyan G. The Dialysis Outcomes and Practice Patterns Study (DOPPS) and the Kidney Disease Outcomes Quality Initiative (K/DOQI): a cooperative initiative to improve outcomes for hemodialysis patients worldwide. Am J Kidney Dis 2004;44:1–6. [CrossRef]
  • 8. Sugarman JR, Frederick PR, Frankenfield DL, Owen WF Jr, McClellan WM; Dialysis Outcomes Quality Initiative Clinical Practice Guidelines. Developing clinical performance measures based on the Dialysis Outcomes Quality Initiative Clinical Practice Guidelines: process, outcomes, and implications. Am J Kidney Dis 2003;42:806–12. [CrossRef]
  • 9. Sahn DJ, DeMaria A, Kisslo J, Weyman A. Recommendations regarding quantitation in M- mode echocardiography: results of a survey of echocardiographic measurements. Circulation 1978;58:1072–83. [CrossRef]
  • 10. Lang RM, Badano LP, Mor-Avi V, Afilalo J, Armstrong A, Ernande L, et al. Recommendations for cardiac chamber quantification by echocardiography in adults: an update from the American Society of Echocardiography and the European Association of Cardiovascular Imaging. J Am Soc Echocardiogr 2015;28:1–39. [CrossRef]
  • 11. Feigenbaum H, Armstrong WF, Ryan T. Evaluation of systolic and diastolic function of the left ventricle. In: Feigenbaum H, editor. Feigenbaum’s Echocardiography. 6th ed. Hagerstown: Lippincott Williams and Wilkins; 2005. p. 142–5.
  • 12. Surawicz B, Childers R, Deal BJ, Gettes LS, Bailey JJ, Gorgels A, et al; American Heart Association Electrocardiography and Arrhythmias Committee, Council on Clinical Cardiology; American College of Cardiology Foundation; Heart Rhythm Society. AHA/ACCF/HRS recommendations for the standardization and interpretation of the electrocardiogram: part III: intraventricular conduction disturbances: a scientific statement from the American Heart Association Electrocardiography and Arrhythmias Committee, Council on Clinical Cardiology; the American College of Cardiology Foundation; and the Heart Rhythm Society. Endorsed by the International Society for Computerized Electrocardiology. J Am Coll Cardiol 2009;53:976–81. [CrossRef]
  • 13. Spodick DH, Frisella M, Apiyassawat S. QRS axis validation in clinical electrocardiography. Am J Cardiol 2008;101:268– 9. [CrossRef]
  • 14. Ozdemir K, Balci S, Duzenli MA, Can I, Yazici M, Aygul N, et al. Effect of preload and heart rate on the doppler and tissue doppler-derived myocardial performance index. Clin Cardiol 2007;30:342–8. [CrossRef]
  • 15. Drighil A, Madias JE, Mosalami HE, Badaoui NE, Bennis A, Mouine B, et al. Determinants of augmentation of ECG QRS complexes and R waves in patients after hemodialysis. Ann Noninvasive Electrocardiol 2007;12:111–20. [CrossRef]
  • 16. Ünlü S, Şahinarslan A, Gökalp G, Seçkin Ö, Arınsoy ST, Boyacı NB, et al. The impact of volume overload on right heart function in end-stage renal disease patients on hemodialysis. Echocardiography 2018;35:314–21. [CrossRef]
  • 17. Akkaya M, Yilmaz M. P-269 The Effect of Acute Preload Reduction by Haemodialysis on Systolic Function of the Right Ventricle in Patients with Chronic Renal Failure. CVD Prevention and Control 2009;4:S128. [CrossRef]
  • 18. Aehlert B. ECGs made easy. 3rd ed. St. Louis: Mosby; 2006.
  • 19. Conover MB. Understanding electrocardiography. 8th ed. St. Louis: Mosby/Elsevier; 2003.
  • 20. Astan R, Akpinar I, Karan A, Kacmaz F, Sokmen E, Baysal E, et al. The effect of hemodialysis on electrocardiographic parameters. Ann Noninvasive Electrocardiol 2015;20:253–7.
  • 21. Barta K, Czifra Á, Kun C, Páll A, Kulcsár J, Paragh G, et al. Hemodiafiltration beneficially affects QT interval duration and dispersion compared to hemodialysis. Clin Exp Nephrol 2014;18:952–9. [CrossRef]
  • 22. Kalantzi K, Gouva C, Letsas KP, Vlachopanou A, Foulidis V, Bechlioulis A, et al. The impact of hemodialysis on the dispersion of ventricular repolarization. Pacing Clin Electrophysiol 2013;36:322–7. [CrossRef]
  • 23. Bobba P, Salerno JA, Casari A. Transient left posterior hemiblock. Report of four cases induced by exercise test. Circulation 1972;46:931–8. [CrossRef]
  • 24. Hegge FN, Tuma N, Burchell HB. Coronary arteriographic findings in patients with axis shifts or S-T-segment elevations on exercise-stress testing. Am Heart J 1973;86:603–15.
  • 25. Kulbertus HE. Transient hemiblock: An abnormal type of response to the Master two-step test. Am Heart J 1972;83:574– 6. [CrossRef]
  • 26. Oliveros RA, Seaworth J, Weiland FL, Boucher CA. Intermittent left anterior hemiblock during treadmill exercise test. Correlation with coronary arteriogram. Chest 1977;72:492–4.
  • 27. Takayama Y, Seki A, Imataka K, Fujii J. Exercise-induced QRS axis shift and its clinical significance. Jpn Heart J 1986;27:17–23. [CrossRef]
  • 28. Ogino K, Fukugi M, Hirai S, Kinugawa T, Hoshio A, Hasegawa J, et al. The usefulness of exercise-induced QRS axis shift as a predictor of coronary artery disease. Clin Car diol 1988;11:101–4. [CrossRef]
  • 29. Karakas MF, Bilen E, Kurt M, Arslantas U, Ipek G, Karakas E, et al. The Correlation between Infarct Size and the QRS Axis Change after Thrombolytic Therapy in ST Elevation Acute Myocardial Infarction. Eurasian J Med 2012;44:13–7.
  • 30. Chandrasekar B, Loya YS, Sharma S, Paidhungat JV. Acute effect of balloon mitral valvotomy on serial electrocardiographic changes and their haemodynamic correlation. Indian Heart J 1998;50:179–82.
APA Korkmaz A, YILDIZ A, KUNDİ H, Basyigit F, Gürsoy H, ELALMIŞ Ö, Akyüz A, İLERİ M, GURAY U (2018). Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. , 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
Chicago Korkmaz Ahmet,YILDIZ Abdulkadir,KUNDİ Harun,Basyigit Funda,Gürsoy Havva tugba,ELALMIŞ Özgül Uçar,Akyüz Abdurrahman,İLERİ Mehmet,GURAY UMIT Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. (2018): 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
MLA Korkmaz Ahmet,YILDIZ Abdulkadir,KUNDİ Harun,Basyigit Funda,Gürsoy Havva tugba,ELALMIŞ Özgül Uçar,Akyüz Abdurrahman,İLERİ Mehmet,GURAY UMIT Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. , 2018, ss.276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
AMA Korkmaz A,YILDIZ A,KUNDİ H,Basyigit F,Gürsoy H,ELALMIŞ Ö,Akyüz A,İLERİ M,GURAY U Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. . 2018; 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
Vancouver Korkmaz A,YILDIZ A,KUNDİ H,Basyigit F,Gürsoy H,ELALMIŞ Ö,Akyüz A,İLERİ M,GURAY U Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. . 2018; 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
IEEE Korkmaz A,YILDIZ A,KUNDİ H,Basyigit F,Gürsoy H,ELALMIŞ Ö,Akyüz A,İLERİ M,GURAY U "Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?." , ss.276 - 282, 2018. 10.5543/tkda.2018.37666
ISNAD Korkmaz, Ahmet vd. "Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?". (2018), 276-282. https://doi.org/10.5543/tkda.2018.37666
APA Korkmaz A, YILDIZ A, KUNDİ H, Basyigit F, Gürsoy H, ELALMIŞ Ö, Akyüz A, İLERİ M, GURAY U (2018). Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, 46(4), 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
Chicago Korkmaz Ahmet,YILDIZ Abdulkadir,KUNDİ Harun,Basyigit Funda,Gürsoy Havva tugba,ELALMIŞ Özgül Uçar,Akyüz Abdurrahman,İLERİ Mehmet,GURAY UMIT Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi 46, no.4 (2018): 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
MLA Korkmaz Ahmet,YILDIZ Abdulkadir,KUNDİ Harun,Basyigit Funda,Gürsoy Havva tugba,ELALMIŞ Özgül Uçar,Akyüz Abdurrahman,İLERİ Mehmet,GURAY UMIT Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, vol.46, no.4, 2018, ss.276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
AMA Korkmaz A,YILDIZ A,KUNDİ H,Basyigit F,Gürsoy H,ELALMIŞ Ö,Akyüz A,İLERİ M,GURAY U Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi. 2018; 46(4): 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
Vancouver Korkmaz A,YILDIZ A,KUNDİ H,Basyigit F,Gürsoy H,ELALMIŞ Ö,Akyüz A,İLERİ M,GURAY U Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi. 2018; 46(4): 276 - 282. 10.5543/tkda.2018.37666
IEEE Korkmaz A,YILDIZ A,KUNDİ H,Basyigit F,Gürsoy H,ELALMIŞ Ö,Akyüz A,İLERİ M,GURAY U "Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?." Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, 46, ss.276 - 282, 2018. 10.5543/tkda.2018.37666
ISNAD Korkmaz, Ahmet vd. "Can hemodialysis change QRS axis in patients without cardiovascular disease?". Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi 46/4 (2018), 276-282. https://doi.org/10.5543/tkda.2018.37666