KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER

Eyyup AKDAĞ (kastamonu Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Tasavvuf Anabilim Dalı, Kastamonu, Türkiye)
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
5 0
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 15 Sayfa Aralığı: 145 - 162 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34085/buifd.670001 İndeks Tarihi: 24-09-2020

KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER

Öz:
Tarihi süreçte başta tevhit anlayışlarına eleştiriler yöneltildiği gibi sûfîlerin ibadet anlayışları, bazı hâl ve davranışlarına da eleştiriler yöneltilmiştir. Bu manada sûfîlere etkili eleştiri yöneltenlerden arasında Ebü’l-Ferecİbnü’l-Cevzî, İbn Teymiyye ve İbrâhim b. Mûsâ eş-Şâtıbî’nin isimlerini zikretmek gerekir. Bu müellifler eserlerinde birçok konuyu gündeme getirerek sûfîlere eleştiriler yöneltmişlerdir. Ancak sûfîlere yönelttikleri tüm eleştiriler bu makalenin konusu değildir. Bu makale sadece Kur’ân semâ‘ına bağlı olarak sûfîlerde görülen kendinden geçme, bayılma ve ölüme varan hâllerine yönelik bu üç müellifin eleştirileriyle ve bu eleştirilerin tartışılmasıyla sınırlı olacaktır. Kur’ân tilâvetinin insan üzerindeki etkisi inkârı mümkün olmayan bir gerçektir. Bu etkinin tezâhürleri insandan insana farklılık arz eder. Kur’ân semâ‘ında ağlama ve beden de titreme hâllerine karşı çıkmayan ve bu hâlleri sünnete ve Kur’ân’a uygun bulan İbnü’l-Cevzî, İbn Teymiyye ve Şâtıbî kendinden geçme, bayılma ve ölüme varan hâlleri ise bid‘at olarak değerlendirmişlerdir. Onlara göre hiçbir sahâbî de görülmeyen bu tür durum ve hâller, ilimden yoksun aşırı züh ve ibadet anlayışının neticesidir.
Anahtar Kelime:

Criticism of Sufis About the States Such as Fainting and Death While Listening to the Qur'an Recitation

Öz:
Historically, the Sufis' understanding of worship and some of their haal (temporary state of consciousness, generally understood to be the product of a Sufi's spiritual practices) and behaviors have been criticized, especially their understanding of tawhid (unification or oneness of God). In this sense, among the ones who directed effective criticism to the Sufi, the names Ali b Muḥammad Abu'l-Farash b alJawzi, Ibn Taymiyyah, and Abu Ishaq al-Shatibi should be mentioned. These authors criticized the Sufis by bringing up many issues in their works. However, not all of their criticisms about Sufis are covered in this article. This article will be limited to the criticisms of these three authors and their discussion about the Sufis going into trance, fainting, and losing their lives due to listening (sama in Arabic) to the Qur'an. The effect of the Qur'an recitation on human beings is an undeniable fact. The manifestations of this effect differ from person to person. Ibn al-Jawzi, Ibn Taymiyyah, and al-Shatibi, who did not object to crying and trembling while listening to the Qur'an and accepted these haals/states to be in accordance with the Sunnah and the Qur'an, assessed the states such as going into trance, fainting, and losing one's life to be Bid‘ah (novelty, heretical doctrine). According to them, this kind of situation and haal, which was not seen in any of the Sahabi (companions of the Prophet Muhammad), is the result of the excessive understanding of worship and lack of knowledge.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed Bedreddîn. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 13 cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1420/2000.
  • Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb. Târîhu Bağdâd. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 16 cilt. Beyrût: Dârü’l-ğarbi’l-İslâmî, 1422/2002.
  • Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr, Osmân Cem‘a Damîriyye, Süleymân Müslim el-Hırş. 8 cilt. Riyâd: Dâru Tayyibe, 1417/1997.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin. Şu‘abü’l-îmân. Thk. Abdülalî Abdülhamîd Hâmid. 14 cilt. Riyâd: Mektebetü’r-rüşd, 1423/2003.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Menâḳıbü’ş-Şâfi‘î. Thk. Es-Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Mektebetü dâri’t-türâs, 1390/1970.
  • Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Câmi, Abdurrahman. Nefahâtü’l-üns. Trc. Lâmiî Çelebi. Nşr. Süleyman Uludağ ve Mustafa Kara. 4. Baskı. İstanbul: Ma‘rifet Yayınları, 2008.
  • Deynûrî, Ebû Bekir Ahmed b. Mervân. el-Mecâlise ve cevâhiru’l-‘ilm. Thk. Ebû ‘Abîde Meşhûr b. Hasan Âl-i Selmân. 10 cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1419.
  • Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-kebîr (Mefâtîhu’l-ğayb). 32 cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1421/2000.
  • Feyizli, Hasan Tahsin. Feyzü’l-Furkan Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. 4. Baskı. İstanbul: Server İletişim, 2007.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. 4 cilt. Beyrût: Dârü’lma‘rife, ts.
  • Hâzin, ‘Alâuddîn Alî bin Muhammed. Lübâbü’t-te’vîl fî ma‘ânî’t-tenzîl (Tefsîru’l-Hâzîn). Thk. Muhammed Alî Şâhîn. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1415.
  • Herevî, Ebû ‘Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm. Fadâilu’l-Kur’ân. Thk. Mervân el-‘Atıyye, Muhsin Harrâbe. Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 1415/1995.
  • Hücvirî, Ali Osman Cüllâbî. Keşfu’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi). Nşr. Süleyman Uludağ. 3. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları, 2010.
  • İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasan. Târîhu medîneti Dımaşķ. Nşr. Muhibbiddîn Ebî Sa‘îd Ömer b. Garâme el-‘Amravî. 80 cilt. Beyrût: Dârü’l-fikir, 1415/1995.
  • İbn Sad, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Nşr. İhsân Abbâs. 8 cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1388/1968.
  • İbn Teymiyye, Ebû’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdülhalîm. el-Fetâvâ el-kübrâ li İbn Teymiyye. 6 cilt. Beyrût: Dârü-l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1408/1987.
  • İbn Teymiyye, Ebû’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdülhalîm. Mecmû‘u’l-fetâvâ. Nşr. Enver el-Bâz ve ‘Âmir el-Cezzâr. 37 cilt. Mısır: Dârü’l-Vefâ, 1426/2005.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. Thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-‘Arabî, 1422.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, Abdurrahmân b. Ali. Sıfatü’s-safve. Thk. Mahmud Fahûrî, Muhammed Revvâs Kal‘aci. 4 cilt. Beyrut, Dâru’l-ma‘rife, 1399/1979.
  • İbnü’ş-Şeyh, Muvaffakuddin Ebû Muhammed b. Abdurrahman. Mürşidü’z-züvvâr ilâ kubûri’l-ebrâr. 3 cilt. Kâhire, ed-Dâru’l-Mısrıyye, 1415.
  • İsfehânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdullah. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ. 10 cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-Arabî, 1394/1974.
  • Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed. et-Ta‘arruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf. Nşr. Ahmed Şemseddîn. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1413/1993.
  • Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed elBerdûnî, İbrâhîm Atfîş. 20 cilt. Kâhire: Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
  • Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Nşr. Halil en-Nâsık. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1422/2001.
  • Mervezî, Ebû Abdullah Muhammed b. Nasır. Muhtasaru kıyâmi’l-leyl. Nşr. Ahmed b. Ali elMakrîzî. Pâkistân: Hadîsu akâdemî, 1408/1988.
  • Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. 3 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. 8 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Nîsâbûrî, Ebû’l-Kâsım el-Hasan b. Muhammed. ‘Ukalâü’l-mecânîn. Thk. Muhammed esSa‘îd b. Bisyûnî. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1405/1985.
  • Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân (Tefsîru’l-Sa‘lebî). Thk. Ebû Muhammed b. ‘Âşûr. 10 cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 1422/2002.
  • Sıbt, Ebu’l-Muzaffer Şemseddîn Yûsuf b. Kızoğlî b. Abdulllah İbnü’l-Cevzî. Mirâtü’z-zamân fî tevârîhi’l-a’yân. Nşr. Muhammed Berekât, Kâmil Muhammed el-Harrât, ‘Ammâr Rîhâvî. 23 cilt. Dımeşk: Dârü’r-risâleti’l-‘âlemiyye, 1434/2013.
  • Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbüddîn Ömer. ‘Avârifü’l-ma‘ârif. Thk. Ahmed Abdurrahim esSâyih, Tevfîk Ali Vehbe. 2 cilt. Kâhire: Mektebetü’s-sikâfeti’d-dîniyye, 1427/2006.
  • Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyin. Tefsîrü’s-Sülemî. Thk. Seyyid ‘Imrân. 2 cilt. Beyrût: Dârü-l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1421/2001.
  • Şâtıbî, İbrâhim b. Mûsâ. el-İ‘tisâm. Thk. Muhammed b. Abdurrahman eş-Şakîr, Said b. Abdullah, Hişâm b. İsmail. 3 cilt. Su‘ûdiyye: Dâru İbni’l-Cevzî, 1429/2008.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmi‛u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
  • Tûsî, Ebû Nasr es-Serrâc. el-Lüma‘. Thk. Abdulhalîm Mahmûd ve Abdülbâkî Surûr. Mısır: Dârü’l-kütübi’l-hadîse, 1380/1960.
  • Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’l-nübelâ. 18 cilt. Kâhire: Dâru’l-hadîs, 1427/2006.
  • Zehebî, Ebû Abdillâh Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefayâtü’l-meşâhir ve’l-e‘lâm. Nşr. Ömer Abdüsselam Tedmirî. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-‘Arabî, 1407/1987.
APA Akdağ E (2020). KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. , 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
Chicago Akdağ Eyyup KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. (2020): 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
MLA Akdağ Eyyup KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. , 2020, ss.145 - 162. 10.34085/buifd.670001
AMA Akdağ E KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. . 2020; 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
Vancouver Akdağ E KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. . 2020; 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
IEEE Akdağ E "KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER." , ss.145 - 162, 2020. 10.34085/buifd.670001
ISNAD Akdağ, Eyyup. "KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER". (2020), 145-162. https://doi.org/10.34085/buifd.670001
APA Akdağ E (2020). KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(15), 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
Chicago Akdağ Eyyup KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.15 (2020): 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
MLA Akdağ Eyyup KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.15, 2020, ss.145 - 162. 10.34085/buifd.670001
AMA Akdağ E KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 0(15): 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
Vancouver Akdağ E KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 0(15): 145 - 162. 10.34085/buifd.670001
IEEE Akdağ E "KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER." Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.145 - 162, 2020. 10.34085/buifd.670001
ISNAD Akdağ, Eyyup. "KUR’ÂN SEM‘INDA BAYILMA VE ÖLÜME VARAN HÂLLER KONUSUNDA SÛFÎLERE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2020), 145-162. https://doi.org/10.34085/buifd.670001
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 13:26

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları