Yıl: 2019 Cilt: 23 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 715 - 737 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18505/cuid.620070 İndeks Tarihi: 18-12-2020

Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi

Öz:
Tâbi‘în neslinin sonlarına doğru ehl-i sünnet içinde yer alan zühd ve fakr anlayışları, ibadete düşkünlük ve kalbî amellere riâyet konusundaki hassasiyetleriyle diğer insanlardan ayrılan zümreye tarihî süreçte isim arayışları olmuştur. Bu süreçte tasavvuf dışındaki her birisim sûfînin ilmini, hâlini, davranışlarını ve yaklaşımlarını ifade etmekte eksik ve yetersiz kabul edildiği için genel olarak kabul görmemiştir. Tasavvuf kelimesinin kökeni hakkındaki tartışmalar ise ilk zamandan günümüze kadar devam etmiştir. Bazı müellifler kelimenin aslınınArapça olmadığını ve buna bağlı olarak da sahâbe zamanında bilinmediğini savunurken diğerbazı müellifler ise kelimenin aslının Arapça olduğunu ve sahâbe zamanında da bilindiğini savunmuşlardır. Tasavvufun aslının Arapça olduğunu savunan müellifler arasında bu kelimenin hangi kök kelimeden müştak olduğu hususunda ise görüş ayrılıkları olmuştur. Tasavvufîeserlere bakıldığında her bir sûfînin önemsediği konulara ve yaşadığı hâle uygun olarak çoksayıda tasavvuf tarifi yaptığı görülmektedir. Ancak bu çalışma tarihi süreçte ifade edilen çoksayıda tasavvuf mefhumunun ıstılahî tariflerinin incelenmesini değil tasavvuf kelimesininmenşei hakkındaki bir takım tartışmaları gündeme getirmeyi ve konuyla ilgili bazı hususlarıirdelemeyi amaçlamaktadır.
Anahtar Kelime:

The Name Search for Sufis and the Issue of the Origin of the Word Tasawwuf

Öz:
Towards the end of the Tābi‘ūn generation (the generation of Muslims who followed the Sahaba [companions of the prophet Muhammad]), there was a search for a name through history, for people who were members of Ahl as-Sunnah (people of the tradition and the community of Muhammad [peace be upon him]), and were distinguished from other people with their understanding of zuhd (asceticism) and faqr (indigence), and their sensitivity to worship and to abide by righteous deeds. In this process, any name other than Tasawwuf (Islamic mysticism, commonly known as Sufism) was not generally accepted because it was considered incomplete and inadequate in expressing the knowledge, state, behavior, and approaches of Sufi. The debate about the origin of the word Tasawwuf has continued from the first time to the present day. Some authors have argued that the original word was not in Arabic and hence it was not known during the time of Sahaba, while other authors have argued that it was in Arabic and that it was known in the time of Sahaba. Also, there were differences of opinion about the origin of the root word for Tasawwuf among the authors who argued that the origin of the word Tasawwuf was Arabic. When Sufi works are examined, it can be seen that each Sufi made many descriptions of Tasawwuf in accordance with the subjects they cared about and the state in which they lived. However, this study does not aim to examine the terminological descriptions of the notions of Tasawwuf expressed in the historical process, but to bring up some discussions about the origin of the word and to examine some issues related to the subject.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Afîfî, Ebu’l-Alâ. Tasavvuf. Trc. Ekrem Demirli ve Abdullah Kartal. 5. Baskı. İstanbul: İz Yayınları, 2012.
  • Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali el-Hatîb. Târîhu Bağdâd. Nşr. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 16 cilt. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1422/2002.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Şu‘abü’l-îmân. Thk. Abdülalî Abdülhamîd Hâmid. 14 cilt. Riyâd: Mektebetü’r-rüşd, 1423/2003.
  • Bîrûnî, Ebu’r-Reyhân Muhammed b. Ahmed. Kitâb fî tahkik mâ li’l-Hind. Hind: Dâiratü’lma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1377/1958.
  • Bursevî, İsmâil Hakkî b. Mustafa. Tefsîru Rûhu’l-beyân. 10 cilt. Beyrût: Dâru ihyâi’t-türâsi’l- ‘Arabî, ts.
  • Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 cilt. Beyrût: Dâru ve mektebetü’l-hilâl, 1423.
  • Câmî, Abdurrahman. Nefahâtü’l-üns. Trc. Lâmiî Çelebi. Nşr. Süleyman Uludağ, Mustafa Kara. 4. Baskı. İstanbul: Marifet Yayınları, 2008.
  • Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. Thk. Ahmed Abdulğafur Atar. 6 cilt. Beyrût: Dâru’l-ilm, 1990.
  • Cürcânî, Ali b. Muhammed. Kitâbü’t-ta‘rîfât. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1403/1983.
  • Fâkihî, Ebû Abdillah Muhammed b. İshâk. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehri ve hadîsihî. Thk. Abdulmelik Abdullah Düheyş. 6 cilt. Beyrût: Dâru Hıdır, 1414.
  • Feyizli, Hasan Tahsin. Feyzü’l-Furkan Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. 4. Baskı. İstanbul: Server İletişim, 2007.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. 9 cilt. Cidde: Dârü’l-minhâc, 1432/2011.
  • Heytemî, Ebü’l-Abbâs Ahmed Şihâbüddîn b. Hacer. el-Fetâvâ el-hadîsiyye. Beyrût: Dârü’lma’rifet, ts.
  • Hücvirî, Ali Osman Cüllâbî. Keşfu’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi). Nşr. Süleyman Uludağ. 3. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları, 2010.
  • İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasan. Târîhu medîneti Dımaşķ. nşr. Muhibbiddîn Ebî Sa‘îd Ömer b. Garâme el-‘Amravî, 80 cilt. Beyrût: Dârü’l-fikir, 1415/1995.
  • İbn ‘Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 cilt. Tûnus: Dâru Sahnûn, 1997.
  • İbn Cevzî, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Telbîsü İblîs. Lübnân: Dârü’l-fikir, 1421/2001.
  • İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. el-Memleketü’l-‘Arabiyyetü’s-Su‘ûdiyye: Mektebetü nüzzâri Mustafa el-Bâz, 1419.
  • İbn Haldûn, Abdurrahmân. Târîhu İbn Haldûn. Thk. Halîl Şehâde ve Süheyl Zekkâr. 8 cilt. Beyrût: Dâru’l-fikir, 1421/2000.
  • İbn Haldûn, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed. Şifâü’s-sâil ve tehzîbü’l-mesâil. Thk. Muhammed Mutî‘. Dımeşk: Dârü’l-fikir, 1417/1996.
  • İbn Haldûn. Tasavvuf Mahiyeti. Nşr. Süleyman Uludağ. 2. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1984.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed Sellâme. 8 cilt. Riyad: Dâru tayyibe, 1420/1999.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • İbn Manzûr, Cemâleddîn Muhammed. Lisânü’l-‘Arab. Nşr. Abdullah Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasebullah ve Hâşim Muhammed el-Şâzilî. 6 cilt. Kâhire: Dâru’l-ma‘ârif, 2000.
  • İbn Sad, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Nşr. İhsân Abbâs. 8 cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1388/1968.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyin. İşaretler ve Tembihler. Trc. Muhittin Macit, Ali Durusoy, Ekrem Demirli. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2011.
  • İbn Teymiye, Ebû’l-‘Abbâs Takıyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm. Mecmû‘u’l-fetâvâ. Nşr. Enver elBâz, ‘Âmir el-Cezzâr 37 cilt. Mısır: Dârü’l-Vefâ, 1426/2005.
  • İbnü’l-‘Arabî, Ebû Bekir Muhyiddîn Muhammed b. Ali. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. Thk. Ahmed Şemseddîn. 9 cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1420/1999.
  • İsfehânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdullah. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ. 10 cilt. Kâhire: Dârü’l-fikir, 1416/1996.
  • Kâtib Çelebî, Mustafâ b. Abdullah el-Osmânî. Süllemü’l-vusûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. Thk. Mahmûd Abdülkâdir el-Arnâvûd. 6 cilt. İstanbul: Mektebetü İrsîkâ, 2010.
  • Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk. et-Ta‘arruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf. Nşr. Ahmed Şemseddîn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1413/1993.
  • Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Nşr. Halil en-Nâsık. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422/2001.
  • Mahmûd, Abdülhalîm. Kazıyyetü’t-tasavvuf: el-münkızü mine’d-dalâl. Kâhire: Dârü’l-ma‘ârif, 1988.
  • Mekkî, Ebû Tâlib Muhammed b. Alî b. ‘Atıyye. Kûtü'l-kulûb fî mu‘âmeleti'l-Mahbûb. Thk. ‘Âsım İbrâhim el-Kiyâlî. 2 cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
  • Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc. Ṣaḥîḥu Müslim. 3 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Nıcholson, Reynold. Tasavvufun Menşei Problemi. Trc. Abdullah Kartal İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
  • Nîsâbûrî, Ebû Bekir Muhammed b. İbrâhîm. Kitâbu tefsîru’l-Kur’ân. Thk. Sa‘ıd b. Muhammed es-Sa‘ıd. 2 cilt. Medînetü’l-Münevvera: Dârü’l-maâsir, 1423/2002.
  • Rekab, Sâlih ve Mahmûd eş-Şûbekî. Dirâsâtün fi’t-tasavvuf ve’l-felsefeti’l-İslâmiyye. Gazze: elCâmi‘atü’l-İslâmiyye, 1427/2006.
  • Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbüddîn Ömer. ‘Avârifü’l-ma‘ârif. Thk. Ahmed Abdurrahim es-Sâyih, Tevfîk Ali Vehbe. 2 cilt. Kâhire: Mektebetü’s-sikâfeti’d-dîniyye, 1427/2006.
  • Sülemî, Ebû Abdurrahmân Muhammed b. el-Hüseyin. Tabakâtü’s-sûfiyye. Thk. Nûreddîn Şûreybe. 4. Baskı. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 1434/2014.
  • Şa‘rânî, Abdülvehhâb b. Ahmed. et-Tabakâtü’l-kübrâ: Levâkıhu’l-envâri’l-kudsiyye fî menâkıbi’l-‘ulemâ ve’s-sûfiyye. Thk. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyih, Tevfîk Ali Vehbe. 2 cilt. Kâhire: Mektebetü’s-sekâfeti’d-dîniyye, 1426/2005.
  • Şeybânî, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. ez-Zühd. Nşr. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1420/1999.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmi‛u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. 4 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
  • Tûsî, Ebû Nasr es-Serrâc. el-Lüma‘. Thk. Abdulhalîm Mahmûd ve Abdülbâkî Surûr. Mısır: Dârü’l-kütübi’l-hadîse, 1380/1960.
  • Ûde, Emin Yusuf. “Tasavvuf Kavramının Kökeni ve Anlamları Hakkında Bir İnceleme”. Trc. Mehmet Yıldız. Akademiar Dergisi/ (Haziran 2017): 227-252
  • Zahîr, İhsân İlâhî. et-Tasavvuf el-menşeü ve’l-masâdiru. Lâhôr: İdâretü tercümâni’s-sünnet, 1406/1986.
  • Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. ‘Amır. Esâsu’l-belâğa. Beyrût: Dâru’l-fikir, 1399/1979.
  • Zerrûk, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Ahmed el-Birnisî el-Mağribî. Kavâ‘ıdü’t-tasavvuf. Nşr. Mahmûd Beyrûtî. Dımeşk: Dârü’l-Beyrûtî, 1424/2004.
APA Akdağ E (2019). Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. , 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
Chicago Akdağ Eyyup Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. (2019): 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
MLA Akdağ Eyyup Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. , 2019, ss.715 - 737. 10.18505/cuid.620070
AMA Akdağ E Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. . 2019; 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
Vancouver Akdağ E Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. . 2019; 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
IEEE Akdağ E "Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi." , ss.715 - 737, 2019. 10.18505/cuid.620070
ISNAD Akdağ, Eyyup. "Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi". (2019), 715-737. https://doi.org/10.18505/cuid.620070
APA Akdağ E (2019). Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(2), 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
Chicago Akdağ Eyyup Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23, no.2 (2019): 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
MLA Akdağ Eyyup Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.23, no.2, 2019, ss.715 - 737. 10.18505/cuid.620070
AMA Akdağ E Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(2): 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
Vancouver Akdağ E Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2019; 23(2): 715 - 737. 10.18505/cuid.620070
IEEE Akdağ E "Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23, ss.715 - 737, 2019. 10.18505/cuid.620070
ISNAD Akdağ, Eyyup. "Sûfîlere İsim Arayışları ve Tasavvuf Kelimesinin Menşei Meselesi". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/2 (2019), 715-737. https://doi.org/10.18505/cuid.620070