BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 23 - 34 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 13-10-2021
BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME
Öz: Cengiz Han’ın ölümü sonrasında yerine geçecek kişinin ne zaman ve nasıl bir şekilde belirlendiğihususunda kaynaklarda bazı farklı bilgiler bulunmaktadır. Dönemin tanığı olan anonim eserMongolun Nigoça Tobçiyan bu hususta Cengiz Han’ın ikinci oğlu Çağatay’ın etkisinivurgulamaktadır. Çağatay veliaht tayini sırasında kardeşi Ögedey’i desteklemiştir. Bu sayedeÖgedey’in veliaht olmasını sağlamıştır. Ancak sonradan kaleme alınmış eserler veliaht tayinihususunda Cengiz Han’ın kendi istek ve arzusu ile Ögedey’i veliaht ilan ettiği bilgisinivermektedirler. Ayrıca Mongolun Nigoça Tobçiyan veliaht tayinin tarihini 1219 yılında çıkılanHarezmşah Seferi’nin hemen öncesine koymaktadır. Ancak diğer eserler Cengiz Han’ın ölümüneyakın 1226 yılında çıkmış olduğu Tangut Seferi’ni işaret etmektedirler. Bu farklılıkların konu alındığıçalışmamızda uygun görülen tüm kaynaklar değerlendirilmiş ve dönemin tanığı olan anonim eserindaha doğru bilgi verdiği neticesine varılmıştır.
Anahtar Kelime: A REVIEW OF THE APPOINTMENT OF THE FIRST CROWN PRINCE IN THE GREAT MONGOLIAN ULUS
Öz: There is some different information in the sources as to when and how the crown prince who would be replaced Genghis Khan was determined after his death. An anonymous source that Mongolun Nigocha Tobchiyan, a witness of the period, describes the influence of Genghis Khan's second son Chagatai in the election of crown prince. Chagatai, his brother Ogedei supported during his appointment of crown prince. In this way, he made Ogedei the crown prince. However, later written sources give information that Genghis Khan declared Ogedei crown prince at his own request. In addition, the Mongolun Nigocha Tobchiyan gives the information that the crown prince was appointed just before the Kharezmshah expedition launched in 1219. However, other sources say that Genghis Khan appointed the crown prince in the Tangut expedition, which he launched near his death in 1226. In our review all sources deemed appropriate were evaluated and it was concluded that the anonymous source, a witness of the period, provided more accurate information.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed Tebrîzi. (2019). Şehinşahname (Kaheki, M. G. & Abadi, C. R. A. Haz.). Tahran: İntişarat-ı Doktor Muhammed Afşar.
- Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (2013). Tarih-i cihan güşa (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Alâeddin Atâ-Melik Cûveyni. (2016). Târîh-i cihân guşâ. (Kazvîni, M. Neşr.). Tahran: İntişarat-ı Hermes.
- Anonim. (1995). Moğolların gizli tarihi. (Temir, A. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Anonim. (2011). Moğolların gizli tarihçesi. (Kaya, M. L. Çev.). (Kalan, E. Ed.). İstanbul: Kabalcı Yay.
- Anonim. (1990). Mongolun nigoça tobçiyan. (Sumyabaatar, B. Trs.). Ulaanbaatar: Ulsin Hevleliin Gazar.
- Anonim. (2004). The secret history of the Mongols. (De Rachewiltz, I. Tr.). Leiden: Brill.
- Ansarı, A. S. B. (1993). Cûzcânî, Minhâc-ı Sirâc. İslam Ansiklopedisi. (C. 8, s. 98-99) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Beyânî, Ş. (2018). Moğol dönemi İran’ında kadın. (Uyar, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Bilgin, O. (1993). Cüveynî, Atâ Melik. İslam Ansiklopedisi. (C. 8, s. 140-141). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Djamal Al-Karşi. (2005). İstoriya Kazakistana v Persidskih istoçnikah Djamal al- Karşi al-mulhakat bissurah. C. I. (Vohidova Ş. H. & Aminova B. B. Tr.). Almatı: Daik Pryess.
- Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî. (2011). Târîhu muhtasari’d-düvel. (Yaltkaya, Ş. Çev.). Ankara Türk Tarih Kurumu Yay.
- Gregory Abu’l Farac. (1999). Abu’l farac tarihi. C.II. (Doğrul, Ö. R. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Gömeç, S. Y. (2019). Çingiz Han’ın topraklarında bölünme. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, I/(2). 203-208.
- Hamdullah Müstevfi Kazvîni. Zafername. Türk İslam Eserleri Müzesi Kütüphanesi. Mikrofilm Arşiv Nu: 1490, Envanter Nu: T 2041, vr. 358a-359a.
- Haykıran, K. R. (2016). Moğollar zamanında yakın doğu. İstanbul: Ötüken Yay.
- Kafalı, M. (1993). Cengiz han. İslam Ansiklopedisi. ( C. 7, s. 367-369). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Kalan, E. (2012). Tarihi kaynaklara göre Cuci adının kökeni ve Cengiz kağan’a oğul olma sorunsalı. Tarih İncelemeleri Dergisi, (XXVII/ (1), s. 119-130). İzmir.
- Li Chih-Ch’ang. (1931). Ch’ang Ch’un the travels of an alchemist. (Waley, A. Trans.). London: George Routledge & Sons Ltd.
- Lubsandanzan. (2006). Altan tovç. (Çoimaa, Ş. Haz.). Ulaanbaatar: Mongol Tüühen Survalç Biçgiin Tsvral.
- Muhammed Benâketi. (2000). Târîh-i benâketi. (Şear, C. Nşr.). Tahran: Encümen-i Asar Mefahir-i Ferhengi.
- Muhammed Mîrhand. (2006). Târîh-i ravzatû’s-safâ, (C. VIII). (Keyanfur, C. Nşr.) Tahran: İntişarat-ı Esatir.
- Minhâc-I Sirâc El-Cûzcânî. (2016). Tabâkat-ı nâsırî. (Uyar, M. Çev.). İstanbul: Ötüken Yay.
- Minhâc-I Sirâc El-Cûzcâni. (2010). Tabâkat-ı nâsıri, C. II. (Habibi, A. Nşr.). Tahran: İntişarat-ı Esatir.
- Özaydın, A. (2000). İbnü’l ibrî. İslam Ansiklopedisi ( C. 21, s. 92-94) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Özgüdenli, O. G. (2012). Vassâf. İslam Ansiklopedisi (C. 42, s. 558-559). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Şeşen, R. (1993). Câmiu’t tevârîh. İslam Ansiklopedisi (C. 7, s. 132-134). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Şeşen, R. (Haz.). (1998). Müslümanlarda tarih-coğrafya yazıcılığı. İstanbul: İSAR Yay.
- Reşiduddin Fazlullah Hemedâni. (1995). Câmiu’t-tevârîh. C. I-II. (Ruşen, M. & Musevi, M. Nşr.) Tahran: İntişarat-ı Elburz.
- Reşiduddin Fazlullah Hemedâni. (2014). Câmiu’t-tevârîh. (Kerimi, B. Neşr.). Tahran: İntişarat-ı İkbal.
- Reşiduddin Fazlullah Hemedâni. Kitab-ı nesebname-i mûluk. Topkapı Sarayı Müzesi III. Ahmed Kitaplığı, Envanter Nu: 2937, vr. 116a, 130a.
- Sagan Setsen. (2006). Erdeniin tovç. (Bayarsihan, M. Haz.). Ulaanbaatar: Tüühen Survalç Biçgiin Tsvral.
- T’ang, C. (1970). Moğol sülalesi devrinde Türk ve İslam dünyası ile temaslarda bulunan şahsiyetler (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumi Türk Tarihi Kürsüsü.
- Uluğ Bek. Tevârîh-i Çengîznâme-i şeceretû’l etrâk bazi tevârîh-i Selâtîn-i Türk. Harvard University Houghton Library, Microfilm on File No: 89-1356, vr. 69a.
- Vassâf. (1968). Tâhrir-i târîh-i Vassâf. (Ayeti, A. M. Nşr.). Tahran: İntişarat-ı Bonyad-ı Ferheng-i İran.
- Yazıcı, T. (1992). Benâkitî. İslam Ansiklopedisi. ( C. 5, s. 429-430). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Yıldırım, K. (Haz.). (2013). Çin kaynaklarında Türkistan şehirleri. İstanbul: Ötüken Yay.
| APA | Kaya Ç (2021). BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. , 23 - 34. |
| Chicago | Kaya Çetin BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. (2021): 23 - 34. |
| MLA | Kaya Çetin BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. , 2021, ss.23 - 34. |
| AMA | Kaya Ç BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. . 2021; 23 - 34. |
| Vancouver | Kaya Ç BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. . 2021; 23 - 34. |
| IEEE | Kaya Ç "BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME." , ss.23 - 34, 2021. |
| ISNAD | Kaya, Çetin. "BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME". (2021), 23-34. |
| APA | Kaya Ç (2021). BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 0(14), 23 - 34. |
| Chicago | Kaya Çetin BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. Selçuklu Araştırmaları Dergisi 0, no.14 (2021): 23 - 34. |
| MLA | Kaya Çetin BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.14, 2021, ss.23 - 34. |
| AMA | Kaya Ç BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. Selçuklu Araştırmaları Dergisi. 2021; 0(14): 23 - 34. |
| Vancouver | Kaya Ç BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME. Selçuklu Araştırmaları Dergisi. 2021; 0(14): 23 - 34. |
| IEEE | Kaya Ç "BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME." Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 0, ss.23 - 34, 2021. |
| ISNAD | Kaya, Çetin. "BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME". Selçuklu Araştırmaları Dergisi 14 (2021), 23-34. |
