Yıl: 2021 Cilt: 21 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 1155 - 1188 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33415/daad.1003205 İndeks Tarihi: 29-07-2022

MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ

Öz:
Modern Mısır edebiyatında Nahda şairleri arasında sayılan Ahmed Şevkî (öl.1932), şiirlerinde klasik Arap edebiyatı üslubunu kullanmış güçlü bir ediptir. Şiirleriyle Mısır halkının duygularına tercüman olan Şevkî, pek çok şairi etkilemiştir. Hâşim er-Rifâî (öl. 1959) de bunlardan biridir. 1935 yılında doğan, yaşadığıdönemin siyasî olaylarında İslâmcı duruşuyla tanınan ve bu nedenle komünistlertarafından bir hedef hâline gelen Hâşim, 1959 yılında öldürülmüştür. Erken yaşlarda şiir yazmaya başlayan Hâşim, ardında bir şiir divanı bırakmış, Şevkî gibi tiyatro yazmış ve onun bazı kasidelerine muârazalar yapmıştır. Bu çalışmada,Hâşim’in divanında yer alan Nehcü’l-Bürde, Mevlidü’n-Nûr ve el-Ezher isimli kasideler incelenmiştir. Bu üç kaside isimlendirme, revî harfi, kafiye, vezin, muhtevave beyit sayısı yönünden ele alınmış, nazîreleri olan Ahmed Şevkî’ye ait kasidelerle karşılaştırılmış, Şevkî’nin şiirlerinin, Hâşim’in şiirlerine etkisi tespit edilmiştir. Böylece Câhiliye Dönemi’nden beri var olan muâraza sanatının 20. yüzyıldakiörnekleri incelenerek, bir şairin şiirinde kullandığı şekil ve muhtevanın, diğer şairlerin eserlerine etkisi göz önüne serilmiştir.
Anahtar Kelime: Hâşim er-Rifaî Muâraza Arap Edebiyatı Medih Ahmed Şevkî

Muāraza in Modern Arab Literature: Example of Ahmed Shawqī-Hashim al-Rifāī

Öz:
Ahmed Shawqī is a strong writer who used the classical style of Arabic literature in his poems. He influenced many poets. One of them being Hashim al-Rifāī. Hashim, who started writing poetry at an early age, left a mark on poetry divan, and made muārazas to some of his poems. In this study the poems of Nahc alBurda, Mawlid al-Nūr and al-Azhar, which are one of the divan literature of Hashim, are examined. These three poems are being discussed in terms of naming, letter of rhyme, rhyme, centroid, content and number of couplets. In addition, this study captures a comparison with of Ahmed Shawqī's poems, furthermore the effect of Shawqī's poems on Hashim's poems are determined. By examining the 20th century examples of the art of muāraza that has existed since the Jāhiliyya Period, the effect of the form and content used by a poet in his poetry, come to light on the literal works of other poets.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akkâvî, İn‘âm Fevvâl. el-Mu‘cemu’l-mufassal fî ‘ulûmi’l-belâğa el-bedî‘ ve’l beyân ve’l-me‘ânî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1996.
  • Âşûr, Saîd Abdülfettâh. “Ezher (Eğitim Öğretim ve Sosyal Hayat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ezher#2-egitim-ogretim-ve-sosyal-hayat
  • Bâşâ, Ömer Musa. el-Edeb fî bilâdi’ş-Şam ‘Usûru’z-Zenkiyyin ve’l-Eyyûbiyyîn ve’l-Memâlik. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1999.
  • Becker, C. H. “Mısır (Fetihten Osmanlılar Devrine Kadar)”. İslâm Ansiklopedisi. ed. A. Adıvar vd. 8/218-242. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
  • Berîğiş, Muhammed Hasen. Dîvânu Hâşim er-Rifâî isimli esere yazılan mukaddime. Zerkâ’: Mektebetu’l-Menâr, 2. Basım, 1405/1985.
  • Curcânî, Abdulkâhir. Delâilu’l-i‘câz fî ‘ilmi’l-me‘ânî. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir Ebû Fihr. Kahire: Matba‘atu’l-Medenî, 3. Basım, 1992.
  • Çiçekler, Mustafa. “Na‘t”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/nat
  • Dayf, Şevkî. Şevkî şa‘iru’l-‘asri’l-hadîs. Kahire: Mektebetu’l-Usra, 2010.
  • Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-Osmanlı Dönemi (Mısır ve Bilâdu’ş-Şâm Bölgesi)- (922-1217/1516-1802). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
  • Dereli, Muhammet Vehbi. Osmanlı Dönemi Bedîiyyât Şairlerinden Âişe el-Bâûniyye ve Peygamber Methiyeleri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2014.
  • Durmuş, İsmail. “Methiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/methiye
  • Durmuş, İsmail. “Nazîre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/nazire
  • Ekinci, İsmail. Tasavvuf Şairi Nablusî ve Şiirleri. Ankara: İksad Yayınevi, 2020.
  • Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b Ahmed. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed ‘İvad Mur‘ib. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
  • Fâhûrî, Hannâ. Tarihu’l-edebi’l-‘Arabî. Jounieh: Mektebetu’l-Bûlisiyye, 2. Basım, 1953.
  • Görgün, Hilal. “Urâbî Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/urabi-pasa
  • Hamevî, İbn Hicce. Hızânetu’l-edeb ve gâyetu’l-erab. thk. ‘Isâm Şıkyû. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, 2004.
  • Hasenî, Sîdî İbn-i ‘Acîbe. el-Envâru’l-kudsiyye fî şerhi’l-Kasîdeti’l-Hemziyye li’l-Bûsîrî. thk. Abdusselam el-‘Umrânî el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2010.
  • Hassân b. Sâbit. Şerhu dîvâni Hassan b. Sâbit el-Ensârî. thk. Abdurrahman el-Berkûkî. Kahire: el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l-Kubrâ, 1347/1929.
  • Hâşimî, Ahmed b. İbrahim b. Mustafa. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. thk. Yusuf es-Samîlî. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, ts.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed b. İbrahim. Beyânu i‘câzi’l-Kur'ân (Selâsu resâil fî i‘câzi’l-Kur'ân içinde). nşr. Muhammed Halefullah – Muhammed Zağlûl Sellâm. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 3. Basım, 1986.
  • Huseyin, Tâhâ. Hâfız ve Şevkî. Kahire: Muessesetu Hindâvî li’t-Ta‘lîm ve’s-Sekâfe, 2014.
  • İbnu’l-Esîr, Nasrullah b. Muhammed Ziyâuddîn. el-Meselu’s-sâir fî edebi’l-kâtibi ve’ş-şâ‘ir. thk. Ahmed el-Hûfî - Bedvî Tabâne. Kahire: Dâru Nahdati Mısr, ts.
  • İbnu’l-Mu‘tez, Ebû’l-Abbâs Abdullah. el-Bedî‘ fi’l-bedî‘. Dâru’l-Cîl, 1990. İyi̇şenyürek, Orhan. “İbn Ma‘tûk’un Dîvân’ındaki Peygamber Methiyeleri”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2019), 145-194.
  • Kalkaşendî, Ahmed b. Ali b. Ahmed el-Fezârî. Subhu’l-a‘şâ’ fi sınâ‘ati’l-inşâ’. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
  • Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddîn. ‘Ulûmu’l-belâğa el-bedî‘ ve’l-beyân ve’lme‘ânî. Trablus: el-Muessesetu’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003.
  • Kuşçu, Ayşe Dudu. Eyyubi Devleti Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
  • Mekkî, Mahmud Ali. el-Medâihu’n-nebeviyye. Kahire: eş-Şeriketu’l-Mısriyyetu’l-‘Âlemiyye li’n-Neşr, 1991.
  • Merâğî, Ahmed b. Mustafa. ‘Ulûmu’l-belâğa el-beyân ve’l-me‘ânî ve’l-bedî‘. Beyrut: Dâru’lKutubi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 1993.
  • Mohammad, Majed Haj. “en-Nez‘atu’r-rûmansiyye fî şi‘ri’t-tabî‘a ‘inde Hâşim er-Rifâî ve eseruhâ fi’stid‘âi’s-suveri’l-fenniyye”. Asos Journal 66 (Mart 2018), 415-440.
  • Mubârek, Zekî. Ahmed Şevkî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1408/1988.
  • Mubârek, Zekî. el-Medâihu’n-nebeviyye fi’l-edebi’l-‘Arabî. Kahire: Dâru’l-Huccetu’l-Beyzâ’, 1354/1935.
  • Mubârek, Zekî. el-Muvâzene beyne’ş-şu‘arâ’. Kahire: Muessesetu Hindâvî li’t-Taʿlîm ve’sSekâfe, 2012.
  • Ömer, Ahmed Muhtâr Abdulhâmîd. Mu‘cemu’l-luğati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsır. Kahire: Dâru’l-Mu‘âsır, 1429–2008.
  • Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlid
  • Öztuna, Yılmaz. Büyük Osmanlı Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1994.
  • Öztürk, Mevlüt. İbnu’t-Tayyib eş-Şerakî ve Şiirleri. Konya: Aybil Yayınları, 2019.
  • Recep, Mustafa. Şu‘arâu’l-fukâheti’l-mu‘âsırûn. Kafru’ş-Şeyh: el-‘İlmu ve’l-Îman li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 2008.
  • Rifâî, Hâşim. Dîvânu Hâşim er-Rifâî. Zerkâ’: Mektebetu’l-Menâr, 2. Basım, 1405/1985.
  • Sezer, İsmail Hakkı. “Kaside-i Bürde ve Nesir ve Manzum Tercümesi”. Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 10/10 (2000), 65-88.
  • Subkî, Bahauddîn Ahmed b. Ali b. Abdulkâfî. ‘Arûsu’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 2003.
  • Şahin, Ramazan. Osman Bektaş el-Mevsılî ve Şiiri. Konya: Eğitim Yayınevi, 2019.
  • Şâyib, Ahmed. Târîhu’n-nekâiz fi’ş-şi‘ri’l-‘Arabî. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısrıyye, 2. Basım, 1954.
  • Şeşen, Ramazan. “Ahmed Şevkī”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-sevki
  • Şevkî, Ahmed. Şevkiyyât. Kahire: Muessesetu Hindâvî li’t-Ta‘lîm ve’s-Sekâfe, 2012.
  • Tâhir, Hâmid. Hâşim er-Rifâî. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1998.
  • Tomar, Cengiz. “Mısır (Fetihten Osmanlı Dönemine Kadar)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/misir#3- bizans-donemi
  • Tülücü, Süleyman. “Kâ‘b b. Zuheyr ve Kasîde-i Bürde’si Üzerine Notlar I”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 5/5 (1982), 159-173.
  • Uzun, Mustafa İsmet. “Ezher (Mimari)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ezher
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1983.
  • Ürün, Ahmet Kazım. 1868-1932 Mısır’da Bir Türk Şair Ahmet Şevki. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2002.
  • Ürün, Ahmet Kazım. “Ahmet Şevki ve Mehmet Âkif’te Ortak Unsurlar”. Nüsha 2/7 (2002), 83-98.
  • Ürün, Ahmet Kazım. “Ahmet Şevki’nin Şiirlerinde Boğaziçi ve Marmara”. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu X. ed. Coşkun Yılmaz. 2/309-319. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2019.
  • Yıldız, Ahmet. “Hafız İbrahim’in Şiirlerinde Türk İmajı”. Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 13/25 (Mart 2018), 195-212.
  • Yıldız, Ahmet. Nil Şairi Hafız İbrahim ve Siyasi Şiirleri. Konya: Palet Yayınları, 2017.
APA AHMET Y (2021). MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. , 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
Chicago AHMET YILDIZ MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. (2021): 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
MLA AHMET YILDIZ MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. , 2021, ss.1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
AMA AHMET Y MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. . 2021; 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
Vancouver AHMET Y MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. . 2021; 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
IEEE AHMET Y "MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ." , ss.1155 - 1188, 2021. 10.33415/daad.1003205
ISNAD AHMET, YILDIZ. "MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ". (2021), 1155-1188. https://doi.org/10.33415/daad.1003205
APA AHMET Y (2021). MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 21(2), 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
Chicago AHMET YILDIZ MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21, no.2 (2021): 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
MLA AHMET YILDIZ MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, vol.21, no.2, 2021, ss.1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
AMA AHMET Y MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2021; 21(2): 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
Vancouver AHMET Y MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2021; 21(2): 1155 - 1188. 10.33415/daad.1003205
IEEE AHMET Y "MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ." Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 21, ss.1155 - 1188, 2021. 10.33415/daad.1003205
ISNAD AHMET, YILDIZ. "MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/2 (2021), 1155-1188. https://doi.org/10.33415/daad.1003205