DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI
Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 43 Sayfa Aralığı: 247 - 286 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28949/bilimname.800251 İndeks Tarihi: 04-11-2021
DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI
Öz: Dinî semboller ilk uygarlıklardan günümüze kadar insan yaşamının ayrılmazunsurlarından birisi olmuştur. Ne var ki günümüz insanının bireysel vetoplumsal yaşamı üzerindeki etkisi bilimsel çalışmalarda henüz açık biçimdeortaya konulmuş değildir. Bu minvalde çalışmanın amacı dinî sembollere yöneliktutumları geçerli ve güvenilir olarak ölçebilen bir ölçme aracını geliştirmek vebazı demografik değişkenlere göre karşılaştırma yapmaktır. Geliştirilen taslakölçek ilk olarak Kastamonu Üniversitesinin çeşitli fakültelerinde öğrenim gören410 öğrenciye uygulanmıştır. Bu örneklemden elde edilen verilerle ölçeğinfaktör yapısı açımlayıcı faktör analiziyle belirlenmiş, güvenirlik analizleriyapılmıştır. Toplam 38 maddenin yer aldığı üç alt faktörlü bir ölçek eldeedilmiştir. Faktör yapısı belirlenen ölçek yaşları 18-65 arasında değişen 403kişilik ikinci bir örnekleme uygulanmıştır. Bu örneklemden elde edilen verilereuygulanan doğrulayıcı faktör analizi neticesinde üç faktörlü yapı doğrulanmıştır.Elde edilen uyum indeksleri RMSEA=0,081, NFI = 0,96, NNFI = 0,98, PNFI = 0,90,CFI= 0,98, IFI= 0,98, GFI = 0,87, AGFI= 0,89’dur. Cronbach Alfa katsayısı; 1. boyutiçin 0,97, ikinci boyut için 0,89 ve üçüncü boyut için 0,84’dir. Ayrıca her bir faktöriçin ortalama varyans değeri (AVE) ve kompozit güvenirlik (CR) değerihesaplanmıştır. AVE değerleri faktörler için sırayla 0,62, 0,54 ve 0,58, CR değeriise sırayla 0,97, 0,89 ve 0,87’dir. Bu sonuçlar ölçeğin ikinci örneklemde yaptığıölçümün geçerlik ve güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermiştir. İlavetendemografik değişkenlere göre dinî sembollere yönelik tutumlarkarşılaştırılmıştır. Sonuçlara göre cinsiyet ve eğitim değişkenine göre dinîsembollere yönelik tutumlar farklılık göstermezken, dinî sembolleri tanımadüzeyi, öznel din algısı, yaş ve gelir değişkenleri açısından gruplar arasındaanlamlı farklılıklar görülmüştür.
Anahtar Kelime: THE DEVELOPMENT OF THE SCALE OF PYCHOSOCIAL ATTITUDES TOWARD RELIGIOUS SYMBOLS AND THE COMPARISON ACCORDING TO SEVERAL VARIABLES
Öz: Religious symbols have been an integral part of human life since the first civilizations. However, its impact on the individual and social lifes of today's people has not been clearly revealed in scientific studies yet. In this respect, the aim of the study is to develop an attitude scale towards religious symbols, to make validity and reliability analysis and to make comparisons according to some personal variables. The draft scale developed was first applied to 410 students studying at various faculties of Kastamonu University. With the data obtained from this sample, the factor structure of the scale was determined by exploratory factor analysis, and reliability analysis were conducted. A scale with three sub-factors including 38 items in total was obtained. That scale was determined factor structure was applied to a second sample. The second sample's age range is between 18 and 65 years. The three-factor structure was confirmed as a result of the confirmatory factor analysis applied to the data obtained from this sample. The fit indices obtained are RMSEA = 0.081, NFI = 0.96, NNFI = 0.98, PNFI = 0.90, CFI = 0.98, IFI = 0.98, GFI = 0.87, AGFI = 0.89. Cronbach Alpha coefficient; 0.97 for the 1st dimension, 0.89 for the second dimension, and .84 for the third dimension. In addition, average variance extracted (AVE) value and composite reliability (CR) value were calculated for each factor. AVE values for factors are 0.62, 0.54 and 0.58, respectively, while CR value is 0.97, 0.89 and 0.87, respectively. These results showed that the validity and reliability of the measurement made by the scale in the second sample was high. In addition, attitudes towards religious symbols were compared according to demographic variables. According to the results, while attitudes towards religious symbols did not differ according to gender and education variables, significant differences were observed between the groups in terms of the level of recognition of religious symbols, subjective perception of religion, age and income variables.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AKBULUT, Y. (2010). Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları. Kültür Yayıncılık.
- AYDENİZ, H. (2011). Dinî Semboller, Sembolün Anlam Kaybı ve Etkilerine Gelenekselci Bir Yaklaşım (René Guénon Örneği). Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 75-90.
- BILEWICZ, M., & KLEBANIUK, J. (2013). Psychological Consequences of Religious Symbols in Public Space: Crucifix Display at a Public University. Journal of Environmental Psychology, 35, 10-17.
- BİLGİN, V. (2014). İbadet Şekilsel, Sembolik ve Toplumsal. Emin Yayınları.
- BURSAL, M. (2017). SPSS ile Temel Veri Analizleri. Anı Yayıncılık.
- BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (14. bs). Pegem Akademi.
- CASSIRER, E. (1980). İnsan Üzerine Bir Deneme (Necla Arat, Çev.). Remzi Kitabevi.
- CEVİZCİ, A. (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları.
- ÇETİN, İ. (2018). İnanç Sembolleri Ve Öğrenci Algısı. İçinde O. Kurtoğlu & A. Çamkara Erginer (Ed.), IV. Uluslararası Alevilik Ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim 2018 Ankara) Bildiriler Kitabı(ss. 285-304.). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
- ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G., & BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik. Pegem Akademi.
- DURAND, G. (2017). Sembolik İmgelem (A. Meral, Çev.; 2. bs). İnsan Yayınları.
- DURKHEIM, E. (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri (Fuat Aydın, Çev.). Ataç Yayınları.
- ELIADE, M. (2003). Dinlerdeki Sembollerin Araştırılması Konusunda Metodolojik Düşünceler. İçinde M. Eliade & J. M. Kitagawa (Ed.), & M. Aydın, M. Şahin, & M. Soyhun (Çev.), Dinler Tarihinde Metodoloji Denemeleri (ss. 103-126). Din Bilimleri Yayınları.
- ELIADE, M. (1992). İmgeler ve Simgeler (Mehmet Ali Kılıçbay, Çev.). Gece Yayınları.
- FORNELL, C., & LARCKER, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
- FROMM, E. (1992). Rüyalar Masallar Mitoslar (A. Arıtan & K. H. Ökten, Çev.).
- GÜÇLÜ, A. B., UZUN, E., & YOLSAV, H. (2002). Sarp Erk Ulaş, Felsefe Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
- HOAD, T. F. (Ed.). (2002). Symbol. İçinde The Concise Oxford Dictionary of English Etymology. Oxford University Press.
- JOHNSON, K. D., RAO, H., WINTERING, N., HU, S., ZHU, S., KORCZYKOWSKI, M.,
- JOHNSON, K., & NEWBERG, A. B. (2014). Pilot Study of the Effect of Religious Symbols on Brain Function: Association With Measures of Religiosity. Spirituality in Clinical Practice, 1(2), 82-98.
- JUNG, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri (A. N. Babaoğlu, Çev.; 4. bs). Okuyan Us Yayınları.
- JUNG, C. G. (2016). Analitik Psikoloji Sözlüğü (Nur Nirven, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- KIZIL, H. (2018). İşlevleri Açısından Dini Sembol. Düsbed, 21, 30-41.
- KLINE, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. Guilford Press.
- KOÇ, T. (2015). Din Dili. İz Yayıncılık.
- LØVLAND, A., & REPSTAD, P. (2015). Religious Symbols in Public Spaces Asking People in and Out of Context. Nordic Journal of Religion and Society, 28(2), 155-170.
- MAZUMDAR, S., & MAZUMDAR, S. (2009). Religion, Immigration, and Home Making in Diaspora: Hindu Space in Southern California. Journal of Environmental Psychology, 29, 256-266.
- RIBAK-ROSENTHAL, N., & RUSSELL, T. T. (1994). Dealing with Religious Differences in December: A School Counselor’s Role. Elementary School Guidance and Counseling, 28, 295-301.
- SCHMITT, M. T., DAVIES, K., HUNG, M., & WRIGHT, S. C. (2010). Identity Moderates the Effects of Christmas Displays on Mood, Self-esteem, and Inclusion. 46(6), 1017-1022.
- SEÇER, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi (3. bs). Anı Yayıncılık.
- SIGMUND, F. (2005). Yaşamım ve Psikanaliz (Kamuran Şipal, Çev.). Say Yayınları.
- SPILKA, B. (2013). Dini Pratik, Ritüel ve Dua (R. F. Paloutzian & C. L. Park, Ed.; Ç. Özer, Çev.; C. 2). Phonix.
- STRUCK, PETER T. (2005). Symbol and Symbolism. İçinde Jones, Lindsay (Ed.), Enchclopedia of Religion (2. Baskı, C. 13). Thomson Gale.
- TABACHNICK, B., & FIDELL, L. (2010). Using Multivariate Statistics. Pearson.
- TAVŞANCIL, E. (2014). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. Nobel Yayınları.
- TDK. (2020). Simge. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
- TILLICH, P. (1957). Dynamics of Faith. Harper & Brothers.
- TILLICH, P. (2000). İmanın Sembolleri (A. Çınar, Çev.). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(9).
- TOKAT, L. (2012). Dinde Sembolizm (2. bs). Ankara Okulu Yayınları.
- ULUÇ, T. (2015). İbn Arabî’de Sembolizm. İnsan Yayınları.
- YAPICI, A. (2012). Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 1-34.
- YAVUZ, Ö. F. (2006). Kur’an’da Sembolik Dil. Ankara Okulu Yayınları.
- ZEYREK, N. (2016). Gelenekçi Ekolün Bakış Açısına Göre Sembol, Simge ve İşaretin Temsil Kategorileri. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(31), 195-211. https://doi.org/10.21550/sosbilder.290960.
| APA | Gülmez Ç, Pattabanoğlu F (2020). DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. , 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| Chicago | Gülmez Çiğdem,Pattabanoğlu Fatma zehra DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. (2020): 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| MLA | Gülmez Çiğdem,Pattabanoğlu Fatma zehra DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. , 2020, ss.247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| AMA | Gülmez Ç,Pattabanoğlu F DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. . 2020; 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| Vancouver | Gülmez Ç,Pattabanoğlu F DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. . 2020; 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| IEEE | Gülmez Ç,Pattabanoğlu F "DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI." , ss.247 - 286, 2020. 10.28949/bilimname.800251 |
| ISNAD | Gülmez, Çiğdem - Pattabanoğlu, Fatma zehra. "DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI". (2020), 247-286. https://doi.org/10.28949/bilimname.800251 |
| APA | Gülmez Ç, Pattabanoğlu F (2020). DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. Bilimname, 0(43), 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| Chicago | Gülmez Çiğdem,Pattabanoğlu Fatma zehra DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. Bilimname 0, no.43 (2020): 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| MLA | Gülmez Çiğdem,Pattabanoğlu Fatma zehra DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. Bilimname, vol.0, no.43, 2020, ss.247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| AMA | Gülmez Ç,Pattabanoğlu F DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. Bilimname. 2020; 0(43): 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| Vancouver | Gülmez Ç,Pattabanoğlu F DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI. Bilimname. 2020; 0(43): 247 - 286. 10.28949/bilimname.800251 |
| IEEE | Gülmez Ç,Pattabanoğlu F "DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI." Bilimname, 0, ss.247 - 286, 2020. 10.28949/bilimname.800251 |
| ISNAD | Gülmez, Çiğdem - Pattabanoğlu, Fatma zehra. "DİNÎ SEMBOLLERE YÖNELİK PSİKO-SOSYAL TUTUMLAR ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI". Bilimname 43 (2020), 247-286. https://doi.org/10.28949/bilimname.800251 |
