İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları
Yıl: 2021 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 228 - 252 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.21600/ijoks.955181 İndeks Tarihi: 08-11-2021
İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları
Öz: Birinci dünya savaşından sonra şekillenen bölgesel jeopolitik koşullar İran‟ın Iraklı Kürtlerle yakın ilişkiler kurmasını sağlamıştır. Bu dönemde Irak‟a karşı bölgedeki çıkarlarını korumak isteyen İran ve kendilerini yönetmek isteyen Iraklı Kürtler arasındaki ilişkiler, İran‟ın Bağdat yönetimiyle olan genel ilişkileri çerçevesinde şekillenmiştir. 2003 yılında ABD‟nin Irak‟ı işgal etmesinden sonra ilişkilerde bir dönüşüm yaşanmıştır. Saddam Hüseyin‟in devrilmesi sonucu İran‟ın bölgedeki öncelikleri değişmiş ve Irak‟la ilişkilerde ağırlık Kürtlerden Şiilere geçmiştir. 2007 yılından sonra Kürtler, başta Türkiye, Batılı devletlerle ilişkilerini geliştirmeye başlayınca İran bölgedeki çıkarlarını korumak için Şiileri daha fazla desteklemeye başlamıştır. Bölgede bloklaşmalar oluşurken 2014 yılında bölge için büyük bir tehdit olan IŞİD ortaya çıkmıştır. Güvenlik mekanizmasını yerle bir eden bu örgüte karşı Batılı güçler Iraklı Kürtleri desteklemiştir. Aldığı destekle hâkimiyet alanını genişleten Erbil yönetimi 2017 yılında bağımsızlık referandumu kararı alıp gerçekleştirmiştir. Buna karşın İran Kürtlere karşı politikalarını sertleştirip bir takım yaptırım kararları almıştır. Çalışma İran‟ın Iraklı Kürtlere karşı politikalarındaki bu değişim süreçlerini incelemektedir.
Anahtar Kelime: Iran's Policies Towards Kurds in Northern Iraq (KRG)
Öz: Regional geopolitical conditions shaped after the First World War enabled Iran to establishclose relations with Iraqi Kurds. During this period, the relations between Iran, who wantedto protect its interests in the region against Iraq, and Iraqi Kurds who wanted to rulethemselves, were shaped within the framework of Iran's general relations with the Baghdadadministration. After the US invasion of Iraq in 2003, relations transformed. As a result of the fall of SaddamHussein, Iran's priorities in the region have changed and the power in relations with Iraq hasshifted from Kurds to Shiites. After 2007 Kurds began to develop relations with WesternStates, especially Turkey. This forced Iran to support Shiites even more in order to protecttheir interests in the region. While blocks were forming in the region, ISIL, which was amajor threat to the region, emerged in 2014. Western powers supported the Iraqi Kurdsagainst this organization that destroyed the security mechanism. The Erbil administration,which expanded its domain with support from the Western Bloc, decided to hold anindependence referendum in 2017 and carried it out despite the difficulties. On the otherhand, Iran hardened its policies towards the Kurds, and made some decisions in regard tosanctions. This study examines the change in Iran's policies towards the Iraqi Kurds.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akçada, G. (2018). “İran-Maliki-Esad İttifakına Karşı Türkiye-Haşimi-Barzani İttifakı”, Turkshny, Ağustos 2012, , www.turkishny.com/drgoeknur-akcada/17-drgoeknurakcada/88613-iran-maliki-esad-ittifakina-karsi-turkiye-hasimi-barzani-ittifaki, 13 Nisan.
- Ali, Othman, (2017). “İran Ve Barzan : Kötüleşen İl şk ler ve Kaçınılmaz Çatışma R sk ”. ORSAM, ORSAM Bölgesel Gelı şmeler Değerlendı rmesı , sayı. 58: 1-14.
- Ali Sameen (2011). “ABD'nin İşgalinin Ardından Türkiye-Irak Güvenlik İlişkilerinde (Kuzey Irak Faktörü)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Anadolu Ajansı (2018). Irak Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mahcub: İran, IKBY ile Sınır Kapılarını Kapattı, https://aa.com.tr/tr/dunya/irak-disisleri-bakanligi-sozcusu-mahcubiran-IKBY-ile-sinir-kapilarini-kapatti/936356, 24 Nisan.
- Basnews English. “Iran Approves Three More International Border Crossings with KRG: Official”. Basnews, (Çevirimiçi), https://www.basnews.com/en/babat/540105, 18 Ağustos 2019.
- BBC Türkçe, (2018a). İran, Bağımsızlık Referandumu Öncesi Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne Hava Sahasını Kapattı, http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya41379497, 14 Nisan.
- BBC Türkçe, (2018b). 25 Yıl Sonra Halepçe: Saddam‟a Kim Silah Verdi? http://www.bbc.com/turkce/haberler/2012/12/121203_halabja, 29 Nisan.
- BBC Türkçe, (2018c). 4 Soruda Cumhurbaşkanı Erdoğan‟ın Kritik İran Ziyareti, , https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41493827, 10 Mayıs.
- CNN Türk, (2018). Talabani'nin Cenazesinde Dikkat Çeken Detay! İran Dışişleri Bakanı ve Barzani Yan Yana, https://www.cnnturk.com/dunya/talabaninin-cenazesinde-dikkatceken-detay-iran-disisleri-bakani-ve-barzani-yan-yana, 16 Nisan.
- Çiçek, N. (2013). “Barzan Aşireti ve Barzaniler Kimlerdir”, Timetürk, https://www.timeturk.com/tr/2013/11/12/barzan-asireti-ve-barzaniler-kimdir.html.
- Demir, D. (2017). “ABD‟nin Irak İşgaline Kadar Kuzey Irak‟taki Kürt Varlığının İran‟ın Bölgesel Güvenlik Politikaları Açısından Değerlendirilmesi”, ANKASAM, Şubat, https://ankasam.org/abdnin-irak-isgaline-kadar-kuzey-iraktaki-kurt-varliginin-iraninbolgesel-guvenlik-politikalari-acisindan-degerlendirilmesi.
- Dinç, A. (2018). “İran‟ın Irak‟ın Kuzeyi‟ndeki Oluşum ve Gelişmelere Yaklaşımı”, 21. Yüzyıl, ss. 89-116.
- Duman, B. (2017). , “Referandum Sonrası IKBY‟de Siyasi Durum ve Geleceği”, Ortadoğu Analiz Cilt: 9, Sayı: 83, ss. 12-17.
- El-Cumeyli, A.Y.G. (2017), “IKBY Bağımsızlık Referandumu ve Bağdat Hükümetinin Kriz Yönetimi”, Ortadoğu Analiz, C: 9 , S: 83, s. 32-35.
- Güçlü, İ. (2017) “11 Mart 1970: Kürdistan Otonomisi / Halepçe Katliamı”, www.kurdistan24.net/tr/opinion/48180-11-Mart-1970.
- Güzel, H. T. (2009). “Irak‟ın Kuzeyindeki Bölgesel Kürt Yönetimi (1992-2008)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Hürriyet (2017). İran, IKBY ile Tüm Sınır Kapılarının Açtı, www.hurriyet.com.tr/dunya/iran-IKBY-ile-tum-sinirlari-yeniden-acti-40682335.
- Keskin, A. (2015). İran‟ın Kuzey Irak Politikası, OMRAN, Ekim, http://tr.omrandirasat.org/yay%C4%B1nlar%C4%B1m%C4%B1z/makaleler/iran%E2 %80%99in-kuzey-irak-politikasi-iran-ve-irakli-kurtler.html, 28 Nisan.
- Kurdistan Region Issues an Explanation Regarding the Extension of an Oil Pipeline to Its Lands from Iran, Shafaq News, (Çevirimiçi), https://shafaq.com/en/Kurdistan/kurdistan-region-issues-an-explanation-regardingthe-extension-of-an-oil-pipeline-to-its-lands-from-iran, 04 Nisan 2020.
- Kurdistan24 (2018a). Iran Shuts Down Kurdistan 24 Bureau in Tehran Following Kurdistan Referandum, Kurdistan24, (Çevirimiçi) http://www.kurdistan24.net/en/news/d4525fdc-5b02-4140-a03c-7e0ff4970bf0, 16 Nisan.
- Kurdistan24 (2018b). Başkan Barzani'den Kerkük'e Sürpriz Ziyaret, , www.kurdistan24.net/tr/news/854c778e-4211-47cf-a868-4e18734f65c5, 22 Nisan.
- Milliyet (2018), Barzani‟den İran‟ı Çıldırtacak Hamle!, www.milliyet.com.tr/barzani-deniran-i-cildirtacak/dunya/detay/2212796/default.htm, 12 Mayıs
- Mohammed, Hussein ve Mohammed Araz (2020). “New Pipeline Streamlines Krg-Iran Fuel Trade”. Iraq Oil Report, (Çevirimiçi), www.iraqoilreport.com/news/new-pipelinestreamlines-krg-iran-fuel-trade-42613/, 30 Mart.
- NTV (2018a). İran Barzani'ye Sınır Kapılarını Kapattı, www.ntv.com.tr/dunya/iranbarzaniye-sinir-kapilarini-kapatti,J8rgd-t24U6gBhJM-vnXmg, 14 Nisan.
- NTV (2018b), İran'ın "Gölge Komutanı" Süleymani Kerkük İçin Devrede, https://www.ntv.com.tr/dunya/iranin-golge-komutani-suleymani-kerkuk-icindevrede,1WihHdvxEE-0bHhQkkFZoA, 24 Nisan.
- Okuducu, İdris (2018). “Iraq‟s Kurd Region Eyes Cross-Border Trade with Iran”. Anadolu Ajansı, www.aa.com.tr/en/energy/finance/iraqs-kurd-region-eyes-cross-border-tradewith-iran/18937, 21 Şubat.
- Othman A. (2017). “İran ve Barzani: Kötüleşen İlişkiler ve Kaçınılmaz Çatışma Riski”, ORSAM, No: 58.
- Ozcelı k, S. (2006).Theories, Practices, and Research in Conflict Resolution and LowIntensity Conflicts: The Kurdish Conflict in Turkey, Journal of Conflict Studies, vol. XXVI, No: 2, ss. 133 – 153.
- Ozcelik, S. (2014). “Kurdish Conflict in Turkey: A Psychological Conflict Analysis”, in Conflict, Violence, Terrorism, and Their Prevention, J. Martin Ramirez, Chas Marrison, and Arthur J. Kendall (eds. ), Cambridge Scholars Publishing, Tyne: UK, pp. 2-16,
- Özçelik, S. (2015). “Kürt Çatışmasının Çatışma Haritalaması Yöntemi ile Analizi”, Ertan Efegil ve Esra Pakin Albayrakoğlu (der.), Türkiye’nin Yakın Havzasındaki Devlet-içi Çatışmaların Analizleri, İstanbul: Gündoğan Yayınları, ss. 77-105.
- Radikal (2018). ABD Elçiliği Baskınında Ahmedinecad Var Mıydı, www.radikal.com.tr/dunya/abd-elciligi-baskininda-ahmedinecad-var-miydi-962834/, 29 Nisan.
- Reuters (2017). Iran to Lift Border Curbs With Iraq's Kurdish Region in Comning Days, https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-iraq-kurds-iran/iran-to-lift-bordercurbs-with-iraqs-kurdish-region-in-coming-days-idUSKBN1CZ0UU, 30 Ekim.
- Rudaw (2018b). Hasan Ruhani: Kürtleri Seviyoruz, http://www.rudaw.net/turkish/middleeast/iran/111020171, 22 Nisan.
- Rudaw (2018b). Pavel Talabani: Çekilmemiz Taktikseldi, http://www.rudaw.net/mobile/turkish/kurdistan/231020171, 24 Nisan.
- Semiz, Y. ve Akgün, B. (2015). “Büyük Orta Doğu Jeopolitiğinde İran-ABD İlişkileri”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, ss. 163-181.
- Sinkaya, B. (2013). “Amerikan Askerlerinin Çekilmesinden Sonra Irak-İran İlişkileri, SETA Rapor, Mayıs, No: 9.
- Sinkaya, B. (2015a). “Irak Kürtlerinin İran ile İlişkileri: Netameli Bir İttifakın Sancılı Seyri”, Ortadoğu Analiz , Cilt: 7, Sayı: 66, 46-49.
- Sinkaya, B. (2015b), “Güven Bunalımı Kıskacında İran-IKBY İlişkileri, Ortadoğu Analiz, Cilt: 7, Sayı: 69, ss. 24-26.
- Sinkaya, B. (2017) “ Bağımsızlık Referandumu Sonrasında: IKBY-İran İlişkileri”, Ortadoğu Analiz Cilt: 9, Sayı: 83, , ss. 20-22.
- Sputniknews, (2018a). İran: IKBY ile Kara Sınırımız Açı, Şimdilik Sadece Hava Sahamız Kapalı, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201709251030292417-iran-IKBY-snirkapisi-kapatti/, 14 Nisan.
- Sputniknews, (2018b). İran ve Irak Sınırda Ortak Tatbikat Yapacak, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201709301030373465-iran-irak-sinir-ortaktatbikat/, 22 Nisan.
- Sputniknews, (2018b). Barzani Görevini Neden Bıraktı?, , https://tr.sputniknews.com/columnists/201711031030875348-barzani-neden-gorevinibirakti/, 16 Mayıs.
- Tamer, C. (2016). “Türkiye ve İran‟ın Irak‟ta Güç Tahkim Etme Çabası: Başika Örneği”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 6, 103-118.
- Tamer, C. (2017). “2011 Sonrası İran‟ın Irak Politikası”, ANKASAM Bölgesel Araştırmalar Dergisi, İran Özel Sayısı, 1 (2), ss. 172-198.
- Taylan, M. U. (2016). “ Kuveyt‟in İşgali ve Körfez Savaşı”, Bianet, Ekim 2016, , m.bianet.org/bianet/siyaset/179677-kuveyt-in-isgali-ve-korfez-savasi, 15 Mayıs.
- Tehran Times, (2020). “Iran Ready to Expand Trade with Iraqi Kurdistan”. (Çevirimiçi), https://www.tehrantimes.com/news/451045/Iran-ready-to-expand-trade-with-IraqiKurdistan, 10 Ağustos 2020.
| APA | ÖZTÜRK M, Dinç C (2021). İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. , 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| Chicago | ÖZTÜRK MURAT,Dinç Cengiz İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. (2021): 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| MLA | ÖZTÜRK MURAT,Dinç Cengiz İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. , 2021, ss.228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| AMA | ÖZTÜRK M,Dinç C İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. . 2021; 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| Vancouver | ÖZTÜRK M,Dinç C İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. . 2021; 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| IEEE | ÖZTÜRK M,Dinç C "İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları." , ss.228 - 252, 2021. 10.21600/ijoks.955181 |
| ISNAD | ÖZTÜRK, MURAT - Dinç, Cengiz. "İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları". (2021), 228-252. https://doi.org/10.21600/ijoks.955181 |
| APA | ÖZTÜRK M, Dinç C (2021). İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. International Journal of Kurdish Studies, 7(2), 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| Chicago | ÖZTÜRK MURAT,Dinç Cengiz İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. International Journal of Kurdish Studies 7, no.2 (2021): 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| MLA | ÖZTÜRK MURAT,Dinç Cengiz İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. International Journal of Kurdish Studies, vol.7, no.2, 2021, ss.228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| AMA | ÖZTÜRK M,Dinç C İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. International Journal of Kurdish Studies. 2021; 7(2): 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| Vancouver | ÖZTÜRK M,Dinç C İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları. International Journal of Kurdish Studies. 2021; 7(2): 228 - 252. 10.21600/ijoks.955181 |
| IEEE | ÖZTÜRK M,Dinç C "İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları." International Journal of Kurdish Studies, 7, ss.228 - 252, 2021. 10.21600/ijoks.955181 |
| ISNAD | ÖZTÜRK, MURAT - Dinç, Cengiz. "İran’ın Kuzey Irak Kürtlerine (IKBY) Yönelik Politikaları". International Journal of Kurdish Studies 7/2 (2021), 228-252. https://doi.org/10.21600/ijoks.955181 |
