Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine
Yıl: 2021 Cilt: 32 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 563 - 596 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/di.2021.32.2.985517 İndeks Tarihi: 02-06-2022
Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine
Öz: Müderriszâde Mehmed Fehmî (ö. 1873-1944), II. Abdülhamid devrinde Bağdat’ta çeşitli resmi görevlerde bulunmuş,
İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra Dârülfünûn’da on yılı aşkın süreyle Arap Edebiyatı Tarihi dersleri vermiş, Arapça ve
Türkçe’nin yanında Farsça ve Fransızcayı da bilen Bağdatlı bir müderristir. Dârülfünûn’da okuttuğu Târîh-i Edebiyyât-ı
Arabiyye dersi notlarını dört cilt halinde bir araya getirmiş ve câhiliye devri edebiyatına tahsis ettiği birinci cildi İstanbul’da
yayımlamıştır. İstanbul yıllarında kaleme aldığı Türkçe yazılardan biri de Abdülhak Hâmid Tarhan’ın mektupları arasında
yayımlanan Beşşâr başlıklı makalesidir. Mehmed Fehmî bu makalesinde önce Beşşâr b. Bürd’ün hayatına dair bilgiler
sunmuş, daha sonra farklı konulardaki şiirlerinden seçme beyitleri câhiliye dönemine ait bazı şiirlerin yanı sıra Farsça ve
Türkçe şiir örnekleriyle de karşılaştırmak suretiyle tahlil etmiştir. Bu çalışmada Müderriszâde Mehmed Fehmî’nin hayatı,
doğumundan İstanbul’dan ayrılışına kadar olan dönemi içine alacak şekilde, Arapça ve Türkçe kaynaklar üzerinden ele
alınacak; devamında Beşşâr başlıklı makalesinin çeviri yazımı sunulacaktır.
Anahtar Kelime: On the Article Titled “Başşār” by Mahmad Fahmī Lecturer in History of Arabic Literature in Dār Al-Funūn
Öz: Mudarriszādah Mahmad Fahmī (ö. 1873-1944) was a lecturer who held several offices in Baghdad during the reign
of Abdulhamīd II. Mudarriszādah then lectured in the History of Arabic Literature at Dār al-Funūn for ten more years.
Besides Arabic and Turkish he also spoke and read Persian and French. He prepared this lecture notes in four volumes and
published the first volume dedicated to the jāhiliyya period in Istanbul. One of the articles he wrote in Turkish is an article
entitled Başşār, which was published among the letters of Abdulhak Hāmid. In this article, Mudarriszādah presented
information about Başşār’s life and then analyzed selected couplets from his poems by comparing them with some
poems belonging to the jāhiliyya period as well as Persian and Turkish poems. In this study, the life of Mudarriszādah will
be discussed through Arabic and Turkish sources, including the period from his birth to his departure from Istanbul and
then his article entitled Başşār will be presented.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdülhak Hâmid Külliyyât-ı Âsâr Mektuplar 2. nşr. Âsâr-ı Müfîde Kütüphanesi. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334.
- Abdülhak Hâmid’in Mektupları 1. nşr. İnci Enginün. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1995. Âlu’s-Suhreverdî, Muhammed Sâlih. Lubbu’l-Elbâb. 2 Cilt. Bağdat: Matbaatu’l-Maârif, 1933.
- ʿAvvâd, Korkîs. Muʿcemu’l-Muellifîne’l-ʿIrâkıyyîn. 3 Cilt. Bağdat: Matbaatu’l-İrşâd, 1969.
- Aynî, Mehmed Ali. Dârülfünûn Tarihi. İstanbul: Yeni Matbaa, 1927.
- Birinci, Ali. “Bağdatlı Müderriszâde Mehmed Fehmi Efendi’nin Hikâyesi”. Yeni Türkiye Ortadoğu Özel Sayısı 22/84 (2016), 224-240.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrak Odası [BEO]. No. 2947.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi [DH.MKT]. No. 1016.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Tesrî-i Muamelat ve Islahat Komisyonu [DH.TMIK.M]. No. 159.
- BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Hususi [İ.HUS]. No. 148.
- BOA, Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti Mektûbî Kalemi [MF.MKT]. No. 1224.
- Dîvânu’n-Nâbigati’z-Zübyânî. nşr. Abbas Abdüssettâr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1996.
- Dölen, Emre. Türkiye Üniversite Tarihi 1 Osmanlı Döneminde Darülfünun. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
- Dölen, Emre. “II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 10/1 (2008), 1-46. Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. 4 Cilt. nşr. Mustafa Abdulkādir ʿAtâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2002.
- Hersekli Mehmed Kâmil. Terceme-i Muʿallakāt-ı Sebʿa. Dersaâdet: 1305.
- Hüseyin Kâzım Kadri. Ziya Gökalp’in Tenkidi. nşr. İsmail Kara. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
- İsfahânî, Ebü’l-Ferec. el-Eğânî. 21 Cilt. nşr. Ahmed eş-Şinkîtî. Kahire: Matbaatu’t-Takaddüm.
- Kehhâle, Ömer Rıza. Muʿcemu’l-Muellifîn. 4 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1993.
- Kılıç, Hulusi. “Bağdatlı Mehmed Fehmî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 4/448-449. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Kızıklı, Zafer. “Dârülfünûn’da Okutulan Bir Ders Kitabı: Târîh-i Edebiyyât-ı ʻArabiyye”. Dârülfünûn
- İlahiyat Sempozyumu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları (2010), 47-54.
- Levend, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 5. Baskı, 2008.
- Müderriszâde Mehmed Fehmî. Târîh-i Edebiyyât-ı Arabiyye Câhiliyye Devri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1917.
- Müderriszâde Mehmed Fehmî. Beyân Mûcez ʿan Câmiʿati Âli’l-Beyt ve’ş-Şuʿbeti’l-ʿÂliyeti’d-Dîniyye fî Devrayni min Hayâtihimâ: Devru’t-Te’sîs ve Devru’l-Cihâdi’l-ʿİlmî. Bağdat: 1930.
- Müderriszâde Mehmed Fehmî. “Kitâbet-i Arabiyye”. Dârülfünûn ve Şuabâtının Dürûs-ı Âliyesi 1/5 (1910), 153-154; 1/7 (1910), 215-216; 1/10 (1910), 329-330. https://dijital-kutuphane.mkutup. gov.tr/tr/periodicals/catalog/details/114
- Müderriszâde Mehmed Fehmî. “Edebiyyât-ı Arabiyye”. Peyâm -Edebî İlave- (20 Şubat 1329/5 Mart 1914); (20 Mart 1330/2 Nisan 1914); (27 Mart 1330/9 Nisan 1914); (3 Nisan 1330/16 Nisan 1914); (10 Nisan 1330/23 Nisan 1914); (17 Nisan 1330/30 Nisan 1914); (24 Nisan 1330/7 Mayıs 1914); (1 Mayıs 1330/14 Mayıs 1914). https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/periodicals/ catalog/details/1695
- Peyâm –Edebî İlave-. “Edebiyyât-ı Arabiyye Sahifeleri”. (20 Şubat 1329/5 Mart 1914). https:// dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/periodicals/catalog/issue/52345
- Selçuk, Mustafa. İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi (1900–1923). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
- Tülücü, Süleyman. “Muʿallakāt ve Şairleri Üzerinde Bir Bibliyografya Denemesi-I”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2005), 1-70.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Âlûsî, Nuʿmân b. Muhammed”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 2/549-550. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Âlûsî, Mahmûd Şükrî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 2/548-549. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Yusuf İzzeddîn. Fehmî el-Müderris min Ruvvâdi’l-Fikri’l-Arabiyyi’l-Hadîs. Maʻhedu’l-Buhûs ve’d- Dirâsâti’l-Arabiyye, 1970.
- ez-Ziriklî, Hayruddîn. el-Aʿlâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 2002.
| APA | AYDIN B (2021). Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. , 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| Chicago | AYDIN BÜNYAMİN Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. (2021): 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| MLA | AYDIN BÜNYAMİN Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. , 2021, ss.563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| AMA | AYDIN B Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. . 2021; 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| Vancouver | AYDIN B Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. . 2021; 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| IEEE | AYDIN B "Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine." , ss.563 - 596, 2021. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| ISNAD | AYDIN, BÜNYAMİN. "Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine". (2021), 563-596. https://doi.org/10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| APA | AYDIN B (2021). Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. darulfunun ilahiyat, 32(2), 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| Chicago | AYDIN BÜNYAMİN Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. darulfunun ilahiyat 32, no.2 (2021): 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| MLA | AYDIN BÜNYAMİN Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. darulfunun ilahiyat, vol.32, no.2, 2021, ss.563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| AMA | AYDIN B Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. darulfunun ilahiyat. 2021; 32(2): 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| Vancouver | AYDIN B Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine. darulfunun ilahiyat. 2021; 32(2): 563 - 596. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| IEEE | AYDIN B "Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine." darulfunun ilahiyat, 32, ss.563 - 596, 2021. 10.26650/di.2021.32.2.985517 |
| ISNAD | AYDIN, BÜNYAMİN. "Dârülfünûn Arap Edebiyatı Tarihi Müderrisi Mehmed Fehmî’nin “Beşşâr” Başlıklı Makalesi Üzerine". darulfunun ilahiyat 32/2 (2021), 563-596. https://doi.org/10.26650/di.2021.32.2.985517 |
