1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 43 Sayfa Aralığı: 61 - 86 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-06-2022
1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ
Öz: Anayasacılığın temel esası olan siyasi iktidarın sınırlandırılması fikri neticesinde
ortaya çıkan yazılı anayasaların yapılması eğilimi Osmanlı Devleti’nde de etkili
olmuştur. Devletin kurtuluşunu anayasal ve meşruti rejimin kabul edilmesinde
gören bir aydın kesimin uzun uğraşları sonucunda Batılı anlamdaki ilk yazılı
anayasa ortaya konulmuştur. Anayasalar içinden çıktıkları toplumun siyasi,
ekonomik ve kültürel değerlerini yansıtan birer belge olma niteliği taşımaktadırlar.
Kanun-i Esasi de yapılmış olduğu dönemin koşullarının bir sonucu olarak
doğmuştur. Milli egemenlik ve sınırlı iktidar anlayışını hâkim kılmak amacıyla
yapılan anayasa, bu idealden uzak kalarak padişahın hakimiyetini kabul eden ve
onu anayasal zeminde daha çok güçlendiren bir yapı ortaya koymuştur. Ancak
1909 yılında Kanun-i Esasi büyük ölçüde değişikliğe uğramış ve gerçek anlamda
meşruti rejime geçiş sağlanmıştır.
Çalışma ile Kanun-i Esasi’deki yasama ve yürütme organının yetki ve
işleyişlerinin kuvvetler ayrılığı, siyasi denetim, hukuk devleti gibi ilkeler
bağlamında nasıl bir rejim ortaya koyduğunun sorgulanması amaçlanmaktadır.
Bu doğrultuda çalışma, Kanun-i Esasi’nin ilk hali ve 1909 yılında geçirmiş
olduğu değişiklikler dikkate alınarak iki bölüm halinde ele alınmıştır. Anayasa’nın getirmiş olduğu rejim irdelenirken konunun hem siyasi hem de tarihi yönü dikkate
alınmıştır. Bu amaçla öncelikle meşrutiyeti hazırlayan sürece yer verilerek
Anayasa’nın hangi şartlar altında ve nasıl hazırlandığı üzerinde durulacaktır.
Ardından Anayasa’da nasıl bir yasama ve yürütme organı oluşturulduğuna ve bu
iki organın yetkilerinin ve işleyişlerinin neler olduğuna değinilecektir.
Anahtar Kelime: LEGISLATIVE AND EXECUTIVE RELATION IN KANUN-İ ESASİ THE CONSTITUTION OF 1876
Öz: As a result of the idea of limiting political power, which is the main basis of
constitutionalism, the tendency to make written constitutions was also effective
in the Ottoman. The first written constitution came into force as a result of the
long efforts of a group of intellectuals who saw the liberation of the state in the
adoption of a constitutional regime. Constitutions are a document reflecting the
political, economic and cultural values of the society from which they come out.
Kanun-i Esasi was also born as a result of the conditions of the period in which it
was made. The constitution, made in order to dominate the understanding national
sovereignty and limited power, has revealed a structure that accepts the rule of the
Sultan far from this ideal and strengthens him more on the constitutional ground.
However, in 1909, Kanun-i Esasi was greatly changed and it led to the transition
to a legitimate regime in a real sense.
The aim of the study is to question how the powers and functioning of the
legislative and executive branch in Kanun-i Esasi put forward a regime in the
context of principles such as the principle of separation of powers, political
control, and the rule of law. In this direction, the study was formed in two parts,
taking into account the first version of the Kanun-i Esasi and the changes it
underwent in 1909. When examining the regime brought about by the Constitution
both the political and historical aspects of the issue were taken into account. For
this purpose, first of all, the process that prepares the Constitution will focus on
what conditions and how the Constitution is made. It will then be discussed how
a legislative and executive branch is formed in the Constitution and what the
powers and functions of these two branches are.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ABADAN, Yavuz, “Osmanlı İmparatorluğunda Anayasa Sistemine Geçiş Hareketleri”, AÜHF Dergisi, C: 14, S. 1, 1957, 3-37.
- AKŞİN, Sina, Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, Ankara, İmaj Yayıncılık, 1996.
- ARMAĞAN, Servet, “Türkiye’de Parlamento Seçimleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C: 33, S. 3-4, 1967, 45-100.
- BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, 1. C., Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 4. Baskı, 1991.
- BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 15. Baskı, 2010.
- CEYLAN, Ayhan, “1876 Öncesi Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet Tecrübesi ve Meclis Uygulaması”, Yüzüncü Yılında TBMM Oluşumu, Çalışma Şartları ve İşlevleri, 1.c., Ankara, TBMM Basımevi, 2020, 1-32.
- DAL, Kamil, Türk Esas Teşkilat Hukuku, Ankara, Gazi Üniversitesi Basımevi, 1984.
- DAVISON, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, 2.c., Çev. Osman Akınhay, İstanbul, Papirüs Yayınları, 1997.
- ERASLAN, Cezmi ve OLGUN, Kenan, Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, İstanbul, 3F Yayınevi, 2006.
- FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınevi, 8. Baskı, 2020.
- FENDOĞLU, Hasan Tahsin, 1876 Anayasası veya Monarşik Modernleşme Dönemi. http://www.hasantahsinfendoglu.com/dokumanlar/akademik/1876_ ANAYASASI_VEYA_MONARSIK_MODERNLESME_DONEMI.pdf (Erişim tarihi: 14.05.2017)
- GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa, Ekin Kitabevi, 4. Baskı, 2007.
- GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Bursa, Ekin Kitabevi, 2009.
- GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa, Ekin Kitabevi, 14. Baskı, 2013.
- GÜNEŞ, İbrahim, Türk Parlamento Tarihi, 1.c. Ankara, TBMM Vakfı Yayınları, 1997.
- GÜRDOĞAN, Burhan, “İkinci Meşrutiyet Devrinde Anayasa Değişiklikleri”, AÜHF Dergisi, C:16, S. 1-4, 1959, 91-105.
- İNALCIK, Halil, “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Ed. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Baskı, 2019, 89-110.
- KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, 5.c., Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
- KENDİRCİ, Hasan, Meclis-i Mebusan’dan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2009.
- LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Boğaç Babür Tuna, Ankara, Arkadaş Yayınevi, 2008.
- MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, İstanbul, İletişim Yayınları, 17. Baskı, 2007.
- OKANDAN, Recai Galip, Amme Hukukumuzda I. Meşrutiyet Devri ve Karakteristik Vasıfları, İstanbul, Arkadaş Matbaası, 1941.
- OKANDAN, Recai Galip, Umumî Amme Hukukumuzun Ana Hatları, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası, 1945.
- ORTAYLI, İlber, Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu, İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları, 5. Baskı, 2017.
- ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, Alkım Yayınevi, 25. Baskı, 2006.
- ÖZKORKUT, Nevin Ünal, “1876 Anayasasının Hukuk Devleti Unsurları Açısından Osmanlı Devlet Anlayışına Getirdiği Yenilikler”, AÜHF Dergisi, C: 53, S. 1, 2004, 173-184.
- SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, “Divan-ı Hümayun’dan Meclis-i Mebusan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Yasama”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Ed. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Baskı, 2019, 371-386.
- SHAW, Stanford J. ve KURAL, Ezel, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul, E Yayınları, 1982.
- TANÖR, Bülent, Osmanlı- Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul, Yapı Kredi Yayınevi, 23. Baskı, 2013.
- TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938), İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
- TUNÇ, Hasan, BİLİR, Faruk ve YAVUZ, Bülent, Türk Anayasa Hukuku, Ankara, Berikan Yayınevi, 4. Baskı, 2012.
- TUNÇAY, Mete, “1293 Kanun-u Esasîsinin Son Tadilleri”, Armağan Kanunu-u Esasî’nin 100.yılı. Ankara, AÜSBF Yayınları, 1978, 249-255.
- ZURCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul, İletişim Yayınları, 28. Baskı, 2013.
APA | ÜNAL AÇIKGÖZ M (2021). 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. , 61 - 86. |
Chicago | ÜNAL AÇIKGÖZ Merve 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. (2021): 61 - 86. |
MLA | ÜNAL AÇIKGÖZ Merve 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. , 2021, ss.61 - 86. |
AMA | ÜNAL AÇIKGÖZ M 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. . 2021; 61 - 86. |
Vancouver | ÜNAL AÇIKGÖZ M 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. . 2021; 61 - 86. |
IEEE | ÜNAL AÇIKGÖZ M "1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ." , ss.61 - 86, 2021. |
ISNAD | ÜNAL AÇIKGÖZ, Merve. "1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ". (2021), 61-86. |
APA | ÜNAL AÇIKGÖZ M (2021). 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. YASAMA DERGİSİ, 0(43), 61 - 86. |
Chicago | ÜNAL AÇIKGÖZ Merve 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. YASAMA DERGİSİ 0, no.43 (2021): 61 - 86. |
MLA | ÜNAL AÇIKGÖZ Merve 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. YASAMA DERGİSİ, vol.0, no.43, 2021, ss.61 - 86. |
AMA | ÜNAL AÇIKGÖZ M 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. YASAMA DERGİSİ. 2021; 0(43): 61 - 86. |
Vancouver | ÜNAL AÇIKGÖZ M 1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ. YASAMA DERGİSİ. 2021; 0(43): 61 - 86. |
IEEE | ÜNAL AÇIKGÖZ M "1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ." YASAMA DERGİSİ, 0, ss.61 - 86, 2021. |
ISNAD | ÜNAL AÇIKGÖZ, Merve. "1876 TARİHLİ KANUN-İ ESASİ’DE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ". YASAMA DERGİSİ 43 (2021), 61-86. |