Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı
Yıl: 2022 Cilt: 55 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 89 - 118 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-07-2022
Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı
Öz: Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinden bugüne kadar ‘büyükelçilik’ her zaman önemli bir unvan ve görev olmuştur. Büyükelçilik görevinin Türk Dış Politikasına etkisini ve katkısını en üst seviyeye çıkarabilmek için, uluslararası ilişkiler sistemi ve uluslararası diplomasi hukuku ile uyumlu bir şekilde, uzmanlığa ve liyakate dayalı bir kariyer rejimi geliştirilmiştir. Dışişleri Bakanlığı mensupları için profesyonel bir kariyer olarak tasar-lanan diplomatlık mesleğinin en üst basamağı olan büyükelçilik, aynı zamanda istisnai memuriyet olarak da görülmüş ve kariyerdışı büyükelçilik ‘istisna’ kavramının anlamına da uygun bir şekilde kullanılmıştır. Ancak, AK Parti iktidarı döneminde bu istisnai uygu-lama sayısal açıdan giderek artmış ve 10 yıl içerisinde 50’den fazla kariyerdışı büyükelçi atanmıştır. Türk dışişleri bürokrasisini etkileyen bu atamalar, iç hukukta da önemli ve çok sayıda yasal değişikliği ve düzenlemeyi beraberinde getirmiştir. Bu süreçte, bazı ya-sal düzenlemeler birden çok kez değişikliğe uğramıştır. Bu çalışmada, kariyerdışı büyü-kelçi atamalarına ilişkin yasal arka plana ve özellikle son yıllarda yapılan yasal değişik-liklere odaklanılmaktadır. Bu doğrultuda, sadece yasalara ilişkin basit bir tarama yap-mak yerine, bu yasal dönüşümün tarihsel ve siyasal koşullarla ilişkisi tartışılmaktadır.
Anahtar Kelime: The Changing Norms of the Bureaucracy of the Turkish Ministry of Foreign Affairs: Legal Background of Non-Career Ambassador Appointments
Öz: Since foundation of the Republic of Turkey, ‘ambassador’ has always been an important and valuable title and duty. In order to maximize the impact and contribution of ambassadorship to Turkish Foreign Policy, a career regime based on expertise and merit has been developed in accordance with the international relations system and in-ternational diplomacy law. The rank of ambassador, which is the highest level in the career of diplomacy, and designed as a profession for the members of the Ministry of Foreign Affairs, is also seen as an exceptional civil service post, and the non-career ambassador
was used as an exceptional practice in accordance with the meaning of the
concept of ‘exception’. However, during the AK Party government, this exceptional practice
increased numerically and more than 50 non-career ambassadors were appointed
within the last 10 years. This political choice of the Government, has had a significant
impact on the Turkish Foreign Affairs Bureaucracy, and required amendments in the relevant
legislation. During this period, some of them were amended multiple times. This
study explores the legal background regarding the appointment system of non-career ambassadors
and especially the legal changes made in recent years. Accordingly, this paper
not only makes a review on legal background, but also discusses the relationship between
legal transformation and the historical and political conditions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi
- (BCA) 30.18.1.1/3.21.6, 22 Mayıs 1921.
- BCA, 30.18.1.1/1.18.12, 09.11.1920
- BCA, 30.18.1.2/6.60.3, 11.12.1929.
- BCA, 30.18.1.2/98.48.4, 05.06.1942.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.İM. (Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı), 143/38, 18 Mayıs 1925.
- Telif ve Resmi Kaynaklar
- Ahıshalı, R. (2007). “Reîsülküttâb”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Atar, Y. (2019). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 241-259.
- Aybay, R. (2020). Tarih ve Hukuk Açısından Konsolosluk. İstanbul: Literatür Yayınları.
- Calin, C. ve K. R. Fitzpatrick (2013). “Diplomatic Amateurs or Qualified Professionals? Profiling the American Ambassador”. White House Studies, 13(4), 387-402.
- Cankorel, B. (2014). Bir Dönem Biterken, Bir Diplomatın Seyir Defteri. İstanbul: Kırmızı Kedi. Cumhuriyet, 31.12.1997.
- Dikerdem, M. (2013). “Salon Verir Sokak Alırız”. (Der. E. Z. Güler). İstanbul: Yazılama Yayınevi.
- Girgin, K. (1999). “Cumhuriyet Döneminde Dışişleri Örgütünün Gelişimi”. Çağdaş Türk Diplomasisi:200 Yıllık Süreç. (Yay. Haz. İ. Soysal). Ankara: TTK Yayınları.
- Günver, S. (1999). “Dışişleri Meslek Memurluğu”. Çağdaş Türk Diplomasisi:200 Yıllık Süreç. (Yay. Haz. İ. Soysal). Ankara: TTK Yayınları.
- Gürsoy, Kenan. Kişisel görüşme, çevrimiçi, 15 Mart 2022.
- Halman, T. S. (2018). Aklın Yolu Bindir. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Heywood, A. (2013). Politics. Fourth Edition. New York: Palgrave Macmillan. Hürriyet, 31.12.1997.
- İskit, T. (2015). Diplomasi (Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Luce, C. B (1957). “The Ambassadorial Issue: Professionals or Amateurs?”. Foreign Affairs, 36(1), 105-121.
- Ortaylı, İ. (2013). “200. Yılına Doğru Viyana Kongresi”. Milliyet Gazetesi, 15 Eylül.
- Öğütçü, M. ve U. Ergun (2021). Bir Başkadır Diplomatların Dünyası. İstanbul: Destek Yayınları.
- Özcan, Yusuf Ziya. Kişisel görüşme, Ankara, 17 Şubat 2022.
- Özdeş, M. (2021). Harici Bir Hariciyecinin Not Defteri. İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Özcoşkun, A. R. (2018). Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Dışişleri Bakanlığı Teşkilat Yapısı (1920-2018). Ankara: Türk Diplomatik Arşivi Yayınları.
- Procès-Verbal of Conference between Austria, France, Great Britain, Prussia and Russia, signed at Aix-la-Chapelle, 9(21), November 1818.
- Règlement on the Precedence of Diplomatic Agents agreed between Austria, France, Great Britain, Portugal, Prussia, Russia, Spain and Sweden, signed at Vienna, 19 March 1815.
- Resmî Gazete, 18 Nisan 1961 Tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Sayı: 185, 12.9.1984.
- Resmî Gazete, 24 Nisan 1963 Tarihinde Viyana’da İmzalanan Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Sayı: 15249, 29.5.1975.
- Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi Kararı, Sayı: 28255, 5.4.2012.
- Resmî Gazete, Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Sayı: 30473, 2.7.2018.
- Resmî Gazete, Başbakan Başmüşaviri Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu’na Büyükelçilik Unvanı Verilmesine Dair Karar, Sayı: 24997, 18.1.2003.
- Resmî Gazete, Başbakan Başmüşaviri Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya’ya Büyükelçilik Unvanı Verilmesine Dair Karar, Sayı: 29167, 06.11.2014.
- Resmî Gazete, Başbakan Başmüşaviri Güven Erkaya’ya Büyükelçilik Unvanı Verilmesi Hakkında Karar, Sayı:23218, 02.01.1998
- Resmî Gazete, Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, Sayı: 18550, 19.10.1984.
- Resmî Gazete, Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Sayı: 28726, 2.8.2013.
- Resmî Gazete, Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Sayısı:30474, 10.7.2018.
- Resmî Gazete, Devlet Memurları Kanunu, Sayı: 12056, 23.07.1965
- Resmî Gazete, Dışişleri Bakanlığının Bazı Mensuplarının Çeşitli Görevlere Atanmaları Hakkında Karar, Sayı: 27350, 15.09.2009.
- Resmî Gazete, Dışişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, Sayı: 27640, 13.07.2010.
- Resmî Gazete, Hariciye Vekâlet i Teşkilât Kanunu, Kanun No: 3312, 14.01.1938.
- Resmî Gazete, Kanun Hükmünde Kararname, Sayı: 27984, 4.7.2011.
- Resmî Gazete, 17 Mayıs 1969 tarih ve 1173 sayılı Milletlerarası Münasebetlerin Yürütülmesi ve Koordinasyonu Hakkında Kanun, Sayı: 13201, 17.05.1969.
- Resmî Gazete, Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usullerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Sayı: 30474, 10.07.2018.
- Resmî Gazete, Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne Dair Kanun, Kanun No: 3656, 30.06.1939.
- Resmî Gazete, Türk Vatandaşlığı Kanunu, Kanun No: 5901, Sayı: 27256, 29.05.2009.
- Resmî Gazete, Sayı: 23205, 19.12.1997.
- Resmî Gazete, Sayı: 29167, 06.11.2014.
- Resmî Gazete, Sayı: 21157, 29.02.1992.
- Resmî Gazete, Sayı: 21130, 02.02.1992.
- Scoville, R. M. (2019). “Unqualified Ambassadors”. Duke Law Journal, 69(1), 71-196.
- Şimşir, B. N. (1996). Bizim Diplomatlar. Ankara: Bilgi Yayınları.
- Şimşir, B. N. (2006). “Cumhuriyetin İlk Çeyrek Yüzyılında Türk Diplomatik Temsilcilikleri ve Temsilcileri (1920-1950)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22(64-65-66), 15-90.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı, “Özel Kalem Müdürleri”, https://www.tccb.gov.tr/ozelkalem/, (8.03.2022)
- TBMM (1984.18.6.) Tutanaklar, Dönem: 19, Yasama Yılı: 3, Sayı: 632.
- TBMM (1996.5.8). Tutanak Dergisi, Dönem: 20, Cilt: 5, Birleşim: 49.
- TBMM, Plan ve Bütçe Komisyonu Tutanak Dergisi, Dönem: 27, Yasama Yılı: 3.
- TBMM, Plan ve Bütçe Komisyonu Tutanak Dergisi, Dönem: 27, Yasama Yılı: 4.
- Torun, Cemalettin Kani. Kişisel görüşme, Ankara, 24 Mayıs 2022.
- Yavuz, R. (2020). “Milli Mücadele Dönemi ve Cumhuriyet Yönetimine Geçişte Türk Hariciye Teşkilatının Gelişimi”. Akademik Bakış Dergisi, 13(26), 215-243.
- Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Tarihçesi, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-cumhuriyeti-disisleri-bakanligi-tarihcesi.tr.mfa (07.03.2022).
- https://sozluk.adalet.gov.tr/kanun (09.05.2022).
| APA | YALDIZ F, Küçük E (2022). Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. , 89 - 118. |
| Chicago | YALDIZ FIRAT,Küçük Evren Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. (2022): 89 - 118. |
| MLA | YALDIZ FIRAT,Küçük Evren Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. , 2022, ss.89 - 118. |
| AMA | YALDIZ F,Küçük E Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. . 2022; 89 - 118. |
| Vancouver | YALDIZ F,Küçük E Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. . 2022; 89 - 118. |
| IEEE | YALDIZ F,Küçük E "Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı." , ss.89 - 118, 2022. |
| ISNAD | YALDIZ, FIRAT - Küçük, Evren. "Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı". (2022), 89-118. |
| APA | YALDIZ F, Küçük E (2022). Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. Amme İdaresi Dergisi, 55(2), 89 - 118. |
| Chicago | YALDIZ FIRAT,Küçük Evren Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. Amme İdaresi Dergisi 55, no.2 (2022): 89 - 118. |
| MLA | YALDIZ FIRAT,Küçük Evren Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. Amme İdaresi Dergisi, vol.55, no.2, 2022, ss.89 - 118. |
| AMA | YALDIZ F,Küçük E Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. Amme İdaresi Dergisi. 2022; 55(2): 89 - 118. |
| Vancouver | YALDIZ F,Küçük E Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı. Amme İdaresi Dergisi. 2022; 55(2): 89 - 118. |
| IEEE | YALDIZ F,Küçük E "Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı." Amme İdaresi Dergisi, 55, ss.89 - 118, 2022. |
| ISNAD | YALDIZ, FIRAT - Küçük, Evren. "Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı". Amme İdaresi Dergisi 55/2 (2022), 89-118. |
