Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı

DÜZGÜN, Dilaver

Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı

Dilaver DÜZGÜN (Atatürk Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Erzurum, Türkiye)

Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

6 0

Yıl: 2010 Cilt: 0 Sayı: 43 Sayfa Aralığı: 25 - 33 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı

Öz:

Türk seyirlik sanatları içinde önemli bir yere sahip bulunan karagöz oyunu, XVI. yüzyıldan sonraki gelişme ve olgunlaşma sürecini İstanbul’da gerçekleştirmiştir. Burada son biçimini aldıktan sonra başka ülkelere yayılan oyun, yüzyıllar boyunca Türk eğlence kültürünün vazgeçilmez unsurları arasında yer almıştır. Osmanlı döneminde sarayda, konaklarda, kahvehanelerde ve açık alanlarda sergilenmiş, böylece geniş kitleler tarafından kabul görmüştür. Başta Evliya Çelebi ve çeşitli yabancı gezginlerin tanıklıkları olmak üzere çok sayıda eserin verdiği bilgiler, gölge oyununun İstanbul hayatında etkin olduğunu ortaya koymaktadır. İstanbul halkının gündelik hayatının bir parçası haline gelen karagöz oyununda İstanbul hayatının farklı görünüşleri ağırlıklı bir biçimde karşımıza çıkar. Çeşitli gelenek, görenek ve halk inançlarının yanı sıra İstanbul’un farklı semtleri, mesire yerleri, meslekler, sportif etkinlikler ve gündelik hayata ait olaylar Karagöz perdesinde yansımasını bulmuştur. Bu yansıma, Türk gölge oyunu karagözün, özellikle Osmanlı dönemi İstanbul hayatının aydınlanmasında başvurulacak bir kaynak haline gelmesini sağlamıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat Tiyatro Edebi Teori ve Eleştiri

Life in İstanbul in Karagöz, the Turkish shadow play

Öz:

With a significant place in Turkish performance arts, karagöz shadow play went through its development and maturation process after the 16th century in Istanbul. The play, which spread to other countries after having taken its final shape here, has remained among the essential elements in Turkish entertainment culture for ages. It was performed in the court, palaces, coffee houses and outdoors in the Ottoman period and thus gained recognition among large audiences. The information provided by many works in addition to the accounts of chiefly Evliya Çelebi and various foreign travelers reveal that shadow play was quite popular in Istanbul life. Various sights regarding the life in Istanbul appear predominantly in karagöz shadow play which became a part of the daily life of the people in Istanbul. Various parts of Istanbul, recreation spots, vocations, sports activities and daily events in addition to various customs and traditions and the beliefs of the people have been reflected on the karagöz screen. This reflection caused the Turkish shadow play Karagöz to become a source of reference in order to shed light upon particularly the life in Istanbul in the Ottoman period.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat Tiyatro Edebi Teori ve Eleştiri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu-Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, İnkılap Kitabevi Yay., İstanbul 1985.
ARSLAN, Mehmet, Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Atatürk Kültür Merkezi Bşk. Yay., Ankara 1999.
Cevdet Kudret, Karagöz, 3 c., Bilgi Yay., Ankara 1968-1969-1970.
DÜZDAĞ, Mehmet Ertuğrul, Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi Yay., İstanbul 1972.
Evliya Çelebi b. Derviş Muhammet Zılli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, c.I, (Haz. Orhan Şaik Gökyay), Yapı Kredi Yay., İstanbul 1996.
KOÇAK, Aynur, “Karagöz Oyunlarındaki Tuzsuz Deli Bekir Tipi Üzerinde Bazı Değerlendirmeler”, Milli Folklor, sayı: 56, Kış 2002, s. 121-129.
SAKAOĞLU, Saim, Türk Gölge Oyunu Karagöz, Akçağ Yay., Ankara 2003.
SİYAVUŞGİL, Sabri Esat, İstanbulda Karagöz ve Karagözde İstanbul, Eminönü Halkevi Yay., İstanbul 1938.
SİYAVUŞGİL, Sabri Esat, Karagöz Psiko-sosyolojik Bir Deneme, Maarif Vekilliği Yay., İstanbul 1941.
ÜNGÖR, Etem Ruhi, Karagöz Musikisi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1989.

APA	DÜZGÜN D (2010). Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. , 25 - 33.
Chicago	DÜZGÜN Dilaver Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. (2010): 25 - 33.
MLA	DÜZGÜN Dilaver Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. , 2010, ss.25 - 33.
AMA	DÜZGÜN D Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. . 2010; 25 - 33.
Vancouver	DÜZGÜN D Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. . 2010; 25 - 33.
IEEE	DÜZGÜN D "Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı." , ss.25 - 33, 2010.
ISNAD	DÜZGÜN, Dilaver. "Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı". (2010), 25-33.

APA	DÜZGÜN D (2010). Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(43), 25 - 33.
Chicago	DÜZGÜN Dilaver Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.43 (2010): 25 - 33.
MLA	DÜZGÜN Dilaver Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.43, 2010, ss.25 - 33.
AMA	DÜZGÜN D Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2010; 0(43): 25 - 33.
Vancouver	DÜZGÜN D Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2010; 0(43): 25 - 33.
IEEE	DÜZGÜN D "Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.25 - 33, 2010.
ISNAD	DÜZGÜN, Dilaver. "Türk gölge oyunu Karagözde İstanbul hayatı". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 43 (2010), 25-33.