Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar

mert, osman

Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar

Osman MERT (Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, Erzurum, Türkiye)

Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

4 0

Yıl: 2009 Cilt: 0 Sayı: 40 Sayfa Aralığı: 1 - 24 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar

Öz:

Moğolistan coğrafyasında, eski Türk kültürüne göre kutsal sayılan yerlerden biri de Gov Altay’ın Çandmani ilçesi sınırları içinde yer alan Şaahar tepesidir. Gov Altay’ın yaklaşık 50 km güneydoğusunda, Çandmani ilçesi sınırları içinde bulunan Şaahar tepesi, üzerinde barındırdığı kaya üstü tasvir, damga ve yazıtlarla Türk kültür ve uygarlığı açısından son derece önemli bir yere sahiptir. “Şaahar Tepesi ve Bölgede Bulunan Kaya Üstü Tasvir, Damga, Yazıt ve Kurganlar” başlıklı bu çalışmada önce Şaahar tepesi, Türk kültüründe “dağ kültü” açısından değerlendirildi. Daha sonra ise, Şaahar tepesinde bulunan kaya üstü tasvirler, damgalar, yazıtlar, kurgan ve mezarlar görüntülerle de destekelenerek incelendi.

Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji

Petroglyphs, markers and inscriptions on Saahar Hill and cairns vicinity of this hill

Öz:

One of the sacred places according to Turkish culture in Mongolian geography is Saahar Hiil which is in the borders of Chandmani borough in Gov Altay. Saahar Hiil, 50 km away from Gov Altay, in the borders of Chandmani borough with petroglyphs, markers and inscriptions in terms of Turkish culture and civilization is extremely importand. In the study entitled “Petroglyphs, Markers and Inscriptions on Saahar Hill and Cairns Vicinity of This Hill” the Saahar Hill was initially investigated in terms of “ beliefs associated to mountain”. Then petroglyphs, markers, inscriptions on Saahar Hill, and graves and cairns vicinity of it were investigated with photographs in terms of Turkish culture.

Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

AKBAŞ, Yaşar vd., Türkçe-Moğolca Moğolca-Türkçe Sözlük, Ulaanbaatar, 2006.
AL YILMAZ, Cengiz, "Asya 'dan Avrupa 'ya Ana Çizgileriyle Eski Türk Uygarlık Eserleri", Tarihten Bir Kesit Etrüskler 2-4 Haziran 2007 Bodrum Sempozyum Bildirileri, Ankara, 2008, s. 187-198.
AL YILMAZ, Cengiz, (Kök)türk Harfli Yazıtların İzinde, Ankara, 2007.
ALYILMAZ, Cengiz, "Gobi Çölünde ve Altay Dağlarında Kaya Üstü Tasvirler", Yeni Türkiye Dergisi, S. 46, Ankara, 2002, s. 613-615.
ALYILMAZ, Cengiz, Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Ankara, 2005.
AMANJOLOV, Altay S., İstoriya i Teoriya Drevnetyurkskogo Pis'ma, Almatı, 2003.
AMANJOLOV, S. Türk Filolojisi ve Yazı Tarihi, İstanbul, 2006.
ANOHİN, A.,V., Altay Şamanlığına Ait Maddeler, Makaleler ve İncelemeler C. I, Ankara, 1998, s. 317-330.404-453, (Çeviren: A. İnan).
AZZAYA, Badamm, Defter-i Çingiz-nâme, Survalciîn Sudalgaa, Ulaanbaatar, 2006.
BARUTÇU-ÖZÖNDER, F. Sema, "Çankırı Folklorunda Yaşayan Şamanizm Unsurları Üzerine Görüşler: Eski Türk İnanç Sisteminde Ağaç Kültü ve Çankırı'daki İzleri", Türk Dünyası Araştırmaları, S. 16, İstanbul, 1982, s. 155-162.
BARUTÇU-ÖZÖNDER, F. Sema, "Türk Dilinin Tarihi Dönemleri Üzerine Birkaç Söz", Türkbilig Türkoloji Araştırmaları 2002/3, Ankara, 2002, s. 203-210.
BARUTÇU-ÖZÖNDER, F. Sema, "Yenisey Kitabeleri ve Yer-Sular", TUBA, S. 22, Ankara, 1998, s. 171-184.
BATTULGA, Tsendim, uŞaahar Tolgoin Ertnii Biçgiin DursgaV Mongol Sudlal, C. 25, S. 248, Ulaanbaatar, 2005, s. 29-32.
BAYAR, D., "Gurvan Mandalın Hadnı Zurag", Arheologiin Sudlal, Vol. XVI, Ulaanbaatar, 1996, pp. 89-102.
BOLDBAATAR, Yu, llŞaaharın Türeg Biçees", Altaıca I, Ulaanbaatar, 2001, s. 171-173.
CLAUSON, S. G. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford, 1972.
ÇAĞATAY, S., "Türk Halk Edebiyatında Geyiğe Dair Bazı Motifler", TDAY Belleten, 1956, Ankara, 1988, s. 153-177.
ÇORUHLU, Y., "Türk Sanatında Görülen Geyik Figürlerinin Sembolizmi", Toplumsal Tarih, S. 18, İstanbul, 1995, s. 33-42.
ÇORUHLU, Y., Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, İstanbul, 1995.
DAŞNYAM, L. - OÇHİR, A. vd., Mongol Nutag Dah' Tüüh Soyalın Dursgal, Ulaanbaatar, 1999.
DEREVİANKO, A. P. - OLSEN, J. W. - TSEVEENDORJ D. vd., A Arcaeological studies Carried Out By Joint Russian-Mongolian-American Expedition İn Mongolia İn 1996, Novosibirsk, 1996.
DEREVİANKO, A. P. - OLSEN, J. W. - TSEVEENDORJ D. vd., Arcaeological Studies Carried Out By The Joint Russian-Mongolian- American Expedition İn Mongolia İn 1997-1998, Novosibirsk, 2000.
DİVİTÇİOĞLU, S, Kök Türkler, İstanbul, 1987.
DİYARBEKIRLİ, Nejat, "Türklerde Mezar Yapısı ve Defin Merasimleri", Türk Kültürü Araştırmaları Prof. Dr. Muharrem Ergin'e Armağan, S. XXVIII/1-2, Ankara, 1991, s. 53-62.
ESİN, Emel, Islâmiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve Islama Giriş, İstanbul, 1978.
GOLDEN, B. Peter, Türk Halkları Tarihine Giriş, Ankara, 2002, (çev: Osman Karatay).
GONGORCAV, G., Şaahar, Tolgoı'in Hadnı Zurag, -Mongol Nutag Dah' Tuuh Soyölın Dursgal (Sedevçilsen Davlah), Ulaanbaatar, 1999.
GRAÇ, A. D., "Voprosı Datirovki i Semantiki Drevnetyurkskih Tamgaobraznıh İzobrajeniy Gornogo Kozla", Tyurkologiçeskiy Sbornik 1972, Moskova, 1973, s. 316-333.
GÜLENSOY, Tuncer, Orhun'dan Anadolu'ya Türk Damgaları, İstanbul, 1989.
İNAN, A., "Eski Türklerde ve Antlarda "Ant", Makaleler ve İncelemeler C. I, Ankara, 1998, s. 3 İ7-330.
İNAN, A., "Türk Boylarında Dağ, Ağaç (Orman) ve Pınar Kültü", Makaleler ve İncelemeler, C. II, Ankara, 1998, s. 252-259.
İNAN, A., "Türk Destanlarına Genel Bir Bakış", Makaleler ve İncelemeler C. I, Ankara, 1998, s. 220-237.
İNAN, A., "Türk Şamanizmi Hakkında", Makaleler ve İncelemeler, C. I, Ankara, 1998, s. 389-396.
JACOBSON, E., "The Recreation of Landscape Settings in Petroglyphs of Northern Central Asia", International Journal of Central Asian Studies, Vol. 3, 1998.
KALAFAT, Yaşar, Kuzey Azerbaycan - Doğu Anadolu ve Kuzey Irak'da Eski Türk Dinî izleri - Dinî Folklorik Tabakalaşma-, Ankara, 1998.
KARAMAĞARALI, B., "Türk Damgalarının Devamlılığı Hakkında", Türk Dünyası Araştırmaları, III/9, 1980, s. 5-24.
KARAMÜRSEL, A., "Türklerde Mezar Geleneği", Türkler, C. 3, Ankara, 2002, s. 76-79.
KİM, Jung-bae, Mongolian Petroglyphs With Focus On The Relics Of Ikh Dörölj And Paaluu, Kore, 1998.
KOCASAVAŞ, Y., "Eski Türklerde Yas ve Ölü Gömme Adetleri", Türkler, C.3, Ankara, 2002, s. 67-75.
MERT, Osman, "Kemaliye "de Eski Türk izleri: Dilli Vadisindeki Petroglif ve Damgalar", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 34, Erzurum, 2007, s. 233-254.
MERT, Osman, "Öngöt Mezar Külliyesi ve Külliyede Bulunan Damgalar", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, Erzurum, 2007, s. 281-305.
Moğolların Gizli Tarihi, Ankara, 1995, (Çeviren: Ahmet Temir).
NOVGORODOVA, E. A, Mir Petroglif ov Mongolii, Moskova, 1984.
OKLADNİKOV, A. P., Petroglifı Mongolii, Leningrad, 1981.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar) II, Ankara, 1995.
ÖGEL, Bahaeddin, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, 2003.
ÖLMEZ, Mehmet, "Eski Türk Yazıtlarında Yabancı Öğeler (2)", Türk Dilleri Araştırmaları, C. 2, Ankara, 1997, s. 175-186.
RASONYI, L., Tarihte Türklük, Ankara, 1993.
RİNÇEN, Emlıetgev, Les Dessigns Pictographiques Et Les Inscriptions Sur Les Rochers Et Sur Les Steles En Mongolıe (Mongol Nutag Dah' Hadnı Biçees Gerelt Höşööhiy Züyl), Ulaanbaatar, 1968.
ROUX, Jean-Paul Roux, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul, 1994, (çev. Aykut Kazancıgil).
ROUX, Jean-Paul, Orta Asya Tarih ve Uygarlık, İstanbul, 2006, (çev: Lale Arslan).
SERTKAYA, Osman F., Tonyukuk Kitabesinin İkinci Taşının Doğu Yüzü Hakkında Bazı Yeni Görüşler, Göktürk Tarihinin Meseleleri, Ankara, 1995, s. 104-108.
SERTKAYA, O. Fikri, Harcavbay, Sartkocaulı, Hoyto Tamir (Moğolistan)'dan Yeni Yazıtlar (Ön Neşir), TDAYBelleten, Ankara, 2001, s. 313-346.
SERTKAYA O. Fikri, "Çince 6 Tay "Büyük" Kelimesi ile Yapılan Damla, Dayı, Teyze ve Dede Kelimeleri Üzerine", Türk Dili, S. 680, Ankara, 2008, s. 150-159.
TEKİN, Talat, Orhon Yazıtları, Ankara, 2006.
TEZCAN, Mehmet, Eski Türklerde Damga, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 1990.
TÖRBAT, Ts.-CİSKAR, P. H.-BATSÜH, D., Mongol Altaıd Pazınkiin Bulşiıg Anh Maftan Sudalsan n', Altai Sudlal, Ulaanbaatar, 2005, s. 52-62.
TSEVEENDORC, D.,-BATÇULUUN, L.,- BATBOLD N., Molor Tolgoin Hadnı Zurag, Ulaanbaatar, 2004.
V. M. NADELYAEV (vd.), Drevnetyurkskiy Slovar', Leningrad, 1969.
YATSENKO, S.A. Tamgas of Iranolingual Antique and Early Middle Ages Peoples, http://sl55239215.onlinehome.us/turkic/24Alans/AlansSarmatsTamgasE n.htm, (25.08.2008).
ZUEV, yu. A., Horse Tamgas From Vassal Princedoms, Http://sl55239215. onlinehome.us/turkic/29Huns/Zuev/ZuevTamsasEn. htm, (25.08.2008).

APA	mert o (2009). Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. , 1 - 24.
Chicago	mert osman Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. (2009): 1 - 24.
MLA	mert osman Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. , 2009, ss.1 - 24.
AMA	mert o Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. . 2009; 1 - 24.
Vancouver	mert o Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. . 2009; 1 - 24.
IEEE	mert o "Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar." , ss.1 - 24, 2009.
ISNAD	mert, osman. "Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar". (2009), 1-24.

APA	mert o (2009). Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(40), 1 - 24.
Chicago	mert osman Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.40 (2009): 1 - 24.
MLA	mert osman Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.40, 2009, ss.1 - 24.
AMA	mert o Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2009; 0(40): 1 - 24.
Vancouver	mert o Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2009; 0(40): 1 - 24.
IEEE	mert o "Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.1 - 24, 2009.
ISNAD	mert, osman. "Şaahar tepesi ve bölgede bulunan kaya üstü tasvir,damga,yazıt ve kurganlar". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 40 (2009), 1-24.