Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar

GÜNAY, Esma; Dirik, Gulay

Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar

Gülay DİRİK, (Uludağ Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Bursa, Türkiye)

Esma GÜNAY (Fatih Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi

33 6

Yıl: 2009 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 47 - 62 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar

Öz:

Pek çok bireyin yaşamında önemli bir role sahip olabilen dindarlık, bireylerin psikolojik sağlığını önemli oranda etkileyebilmektedir. Bireylerin psikolojik sağlığını etkileyen bir diğer değişken, iç ve dış kontrol olmak üzere iki boyutta incelenen kontrol odağıdır. Kontrol odağı, inbireylerin yaşadıkları olayların nedenlerini içsel ya da dışsal faktörlere atfederek açıklamalarını içerir. Bu çalışmanın amacı, dindarlık ve kontrol odağı değişkenlerinin bireylerin psikolojik sağlığı ile olan ilişkilerini incelemektir. Bu çalışmanın örneklemini altı şehirde (Ankara, Bitlis, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir) yaşayan 433 kişi (262 kadın, 171 erkek) oluşturmaktadır. Katılımcıların yaşları 25 ile 65 (ort.= 34.9, s.s.= 9.4) arasında değişmektedir. Çalışmada katılımcılara Sosyo-Demografik Bilgi Formu (SDBF), Kısa Semptom Envanteri (KSE), Rotter İç Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ) ve Dindarlık Ölçeği (DÖ) uygulanmıştır. KSE’nin alt boyutları olan depresyon, anksiyete, hostilite, somatizasyon ve olumsuz benlik psikolojik sıkıntı düzeylerinin göstergeleri olarak kullanılmış ve hiyerarşik regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; somatizasyon, depresyon, anksiyete ve hostilitenin yordayıcıları şunlardır; eğitim düzeyi, cinsiyet, stresli olayın varlığı, kontrol odağı. Olumsuz benliğin yordayı cıları ise şunlardır; cinsiyet, stresli olayın varlığı, dindarlık düzeyi ve kontrol odağı. Sonuçlar, dindarlık ve özellikle de kontrol odağı değişkenlerinin psikolojik sıkıntılar ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Dindarlık düzeyinin yüksek olması olumsuz benlik ile ilişkili bulunmuştur. Dış kontrol odağı ise yüksek oranda psikolojik sıkıntı yaşama ile ilişkili bulunmuştur. Bulgular ilgili literatür ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelime: korelasyon regresyon analizi düşmanlık ruh sağlığı somatizasyon belirtileri dindarlık rotter iç-dış kontrol odağı ölçeği kaygı olumsuz benlik kavramı denetim odağı ruhsal sıkıntı depresyon sosyodemografik özellikler

Religiousness, locus of control, psychological distress

Öz:

Religion which may have an important role on many people’s lives can affect individuals’ psychological health significantly. Another variable that affects individuals’ psychological health is locus of control, conceptualized as external and internal locus of control. Locus of control involves people’s explanations about life events by making either internal or external attributions. The purpose of this study is to examine the relationships among religiousness, locus of control and psychological distress of the individuals. The sample of this study consists of 433 individuals (262 females, 171 males) with ages ranging between 25 to 65 (Mean= 34.9, SD = 9.4). Participants are from six different cities of Turkey, namely, Ankara, Bitlis, Bursa, Eskiflehir, ‹stanbul, and ‹zmir. The participants were administered Socio-Demographic Information Form, Brief Symptom Inventory, Rotter’s Internal-External Locus of Control Scale, and Religious Scale. Subscales of Brief Symptom Inventory, namely, depression, anxiety, hostility, somatization and negative self were used as indicators of psychological problems. According to the results of hierarchical regression analyses; education level, gender, stressful life event, and locus of control were found as predictors of both somatization and depression; education level, stressful life event, locus of control were found as predictors of both anxiety and hostility. Finally, gender, education level, stressful life event, level of religiousness and locus of control were found as predictors of negative self. Results indicated that religiousness and especially locus of control were related to psychological distress. The higher the level of religiousness was related to the more negative self construal, making external attributions (external locus of control) were related to higher intensity of psychological distress. The findings were discussed in the light of the literature.

Anahtar Kelime: religiousness rotter's internal-external locus of control scale anxiety negative self concept locus of control psychological distress depression socio-demographic characteristics correlation regression analysis hostility psychological health somatization symptoms

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Angel, R. & Guarnaccia P. J. (1989). “Mind, Body and Culture: Somatizasyon among Hispanics”. Social Science & Medicine 28: 1220–1238.
Allport, G. & Ross, W. J. (1967). “Personal Religious Orientation and Prejudice”, Journal of Personality and Social Psychology 45:375- 87.
Akgül, M. (2004). “Yaşlılık ve Dindarlı k: Dindarlık Hayattan Zevk Alma ve Mutluluk İlişkisi”. Dini Araştırmalar 7: 19–56.
Argyle, R. & Hallahmi, B. B. (2000). “Dindarlığın Etkileri I”. Çeviri Ali Şahin, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 453–477.
Aydemir, Ç. & Kasım, İ. (2002). “Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarının Yakınları nda Yaşam Kalitesi ve Psikiyatrik Semptomlar“. Kriz Dergisi 10: 29–39.
Ball, J. & Armistead, L. (2003). “The Relationship Between Religiosity and Adjustment Among African-American Femal”. Journal of Adolescence 26: 431–446.
Baksak, B. & Çevik, A. (2007). “Somatizasyonun Kültürel Boyutları”. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 9: 50–57.
Batlaş, Z, Sağlık Psikolojisi. İstanbul; Remiz Kitapevi, 2000
Bergson, H. Ahlak ile Dinin iki Kayna ğı. Çeviri. Mehmet Karasu, M.E.B. Yayınları, Ankara. 1962.
Bhugra, D. (2002). “Self Consept: Psychosis and Attraction of New Religious Movements”. Mental Health, Religion & Culture 5: 239–252.
Bruce, B. & Hoff, D. (1994). “Social and Health Risk Factors for First- Onset Major Depressive Disorder in a Community Sample”. Social Psychiatry Epidemiolgy 29: 165–170.
Cengil, M. (2004). “Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Denetim Odaklarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 5: 65–88.
Dağ, İ. (1991). “Rotter’in İç- Dış Kontrol Odağı Ölçeği’nin Üniversite Öğrencileri İçin Güvenirliği ve Geçerliği”. Psikoloji Dergisi 7: 10–16.
Derogatis, L. R. (1992). The Brief Symptom Inventory (BSI), Administration, Scoring and Procedures Manual 2.
Dennerstein, L. & Morce, C. A. (1988). “Premenstrüel Tension and Depression is There a Relationship”. Psychosom Obst and Gynaecology 8: 45–52.
Dew, R. E., Daniel, S. S., Armstrong, T. D., Goldson, D. B., Triplett, M. F., & Koening, H.G.(2008). Religion/Spirituality and Adolescent Psychiatric Symptoms: A Review”. Child Psychiatry and Human Development 39: 381–398.
Earls, F. (1987). “Sex Differences in Psychiatric Disorders: Origins and Developmental Inşuences Psychiatry Development”. Psychiatry Development 5: 1–23.
Erdoğdu, Y. & Özkan, M. (2007). “Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları ile Ruhsal Belirtiler ve Sosyo Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler”, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 14: 171- 179.
Emavardhana, T. & Tori, C. D. (1997). “Changes in Self Consept, Ego Defence Mechanisms, and Religiosity Following Seven Day Vipassana Meditation Retreats”. Journal for the Scientific Study of Religion 36: 194–206.
Gürses, İ. Kölelik ve Özgürlük Arasında Din. Bursa; Arasta Yay, 2001.
Gordon, P. A., Feldman, D., Crose, R., Schoen, E., Griffing, G., & Shankar, J. (2002). “The Role of Religious Beliefs in Coping with Chronic Illness”. Counseling & Values 46: 162–175.
Gorsuch, R. L. (1994). “Toward Motivational Theories of Instrinsic Religious Commitment”. Journal for the Scientific Study of Religion 33: 315–325.
Hayta, A. (1993). Psiko-Sosyal Uyum ve Dini Pratikler- Bursa İlahiyat Örneği. Uludağ Üniversitesi Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
Hummer, R. A., Rogers, R. G., Nam, C. B.,& Ellison, C. G. (1999). “Religious Involvement and US”. Adult Mortality Demography 36: 273-285.
Hünler, O. S. (2002). The Effects of Religiousness on Marital Satisfaction and the Mediator Role of Perceived Marital Problem Solving Abilities between Religiousness and Marital Satisfaction Relationship. Yayı nlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Idler, E.L. (1987). “Religious Involvement and the Health of the Elderly: Some Hypotheses and an Initial Test”. Religion and Health 66: 226- 238.
Ironson, G., Solomon, G.F., Balbin, E. G., O’cleirigh, C. & Woods, T.E. (2002). “The Ironson Woods Spirituality/ Religiousness Index is Associated with Long Survival, Health Behaviors, Less Distress, and Low Cortisol, in People with HIV/ AIDS”, Annals of Behavioral Medicine 24: 34- 48.
Kark, J. D. & Carnel, S. (1996). “Psychosocial Factors among Members of Religious and Secular Kibbutzim Israeli”. Journal of Medical Science 32: 185–96.
Kasapoğlu, A. (2005). “İnsanın Çaresizliğ i ve Fıtratın Uyanışı”. İnönü Üniversitesi Darende İlahiyat Fakültesi, Kelam Araştırmaları 3(11): 61–69.
Koening, H. G., MC Cullough, M. E., & Larson, D. B. Handbook of Religion and Health. New York: Oxford University Press, 2001.
Koç, M. (2005). “Dua ve İbadetin Ergenlerin Ruh Sağlıklarına Etkileri Üzerine Teorik Bir Yaklaşım”. DİD 41: 63–90.
Jilek, W. G. (1995). “Emil Kreapelin and Comparative Sociocultural Psychiatry”. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience 945–931.
Martin, J. & Stack, S. (1983). “The Effect of Religiosity on Alienation”. Sociological Focus 16: 65-76.
McGree, R. & Nada-Naja, S. (2001). “Low Self Esteem and Hopelessness in Childhood and Suicidal Ideation in Early Adulthood”. Journal of Abnormal Child Psychology 26: 281–291.
Murphy, P. (1998). A Longitudinal Analysis of Impact of Religion on the Experience of Depression and Hopelessness in a Clinical Sample. Unpublished Doctoral Dissertation, Loyola College in Maryland.
Oman, D., Kurata, J. H., Strawbridge, W. J.& Cohen, R. D.(2002). “Religious Attendance and Cause of Death Over 31 Years”. International Journal of Psychiatry in Medicine 32: 69- 89.
Park, C. & Cohen, L. H. (1990). “Intrinsic Religiousness and Religious Coping as Life Stres Moderators for Catholics versus Protestants”.Journal of Personality and Social Psychology 562- 574.
Phares, J. E. Locus of Control in Personality. New Jersey; General Learning Pres,1976.
Phares, J. E. Introduction of Persona lity. New York; Third Edition, 1991, p.351.
Powell, L. Shahabi, L., & Thoresen, C. E. (2003). “Religion and Spirituality: Linkages to Physical Health”. American Psychologist 58: 36–52.
Pradhan, S. (2001). The Association between Religion and Self- Esteem in Students at Princeton University. Thesis for Bachelor of Arts in Psychology, Princeton University.
Prado, G., Feaster, D. J., Schwartz, S. J., Pratt, I. A., Smith, L. & Szapocznik, J. (2004). “Religious Involvement, Coping, Social Support, and Psychological Distress in HIV-Seropositive African American Mothers”. AIDS and Behavior 8: 221–235.
Rotter, J. B. (1966). “Generalized Expectancies for Internal vs. External Control of Reinforcement’’. Psychological Monographs 80: 1- 28.
Salsman, S. & Carlson, E. (2004). “Dini Yönelim Olgun İman ve Psikolojik Rahatsı zlıklarla Negatif ve Pozitif İlişkiler”. Çeviri. Ali Ayten, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26: 119–131.
Schmidt, J. A. & Padilla, B. (2003). “Self Esteem and Family Challenge: An Investigation of Their Effects on Achievement”. Journal of Youth and Adolescence 32: 37–46.
Şahin, N.H., Durak, A. (1994). “Kısa Semptom Envanteri: Türk Gençleri için Uyarlanması”. Türk Psikoloji Dergisi 31: 44–56.
Taylor, J. A. (1983). “Adjustment to Threatening Events: A Theory Cognitive Adaption”. American Psychologists 38:1161- 1173.
Ünal, S. & Özcan, E. (2000), “Depresyonda Hazırlayıcı, Ortaya Çıkarıcı ve Koruyucu Etkenler”, Anadolu Psikiyatri Dergisi 1: 41–47.
Yaparel, R. (1987). “Yirmi- Kırk Yaş Arası Kişilerde Dini Hayat ile Psiko- sosyal Uyum Arasındaki İlişki”. Ank. Ünv. Sos. Bil. Enstitüsü, Ankara, 130- 131, 137, 140.
Vergote, A. (1999). Din İnanç ve İnançsızlık. Çeviri. Veysel Uysal. İFAV, İstanbul. Weissman, M. (1981). “Epidemiology of Affective Disorder: A Examination and Future Directions”. Arch Gen Psychiatry 38: 1039–1046.
Weissman, M. & Klerman, G. (1977). “Sex Differences and Epidemiology of Depression”. Arch Gen Psychiatry 24, 98–111.
Wicks, M. N. & Hathaway (1998). “Family Caregivers’ Burden, Quality of Life and Health Following Patients’ Renal Transplantation”. Journal Transplantation Coordination 8,170–176.

APA	Dirik G, GÜNAY E (2009). Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. , 47 - 62.
Chicago	Dirik Gulay,GÜNAY Esma Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. (2009): 47 - 62.
MLA	Dirik Gulay,GÜNAY Esma Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. , 2009, ss.47 - 62.
AMA	Dirik G,GÜNAY E Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. . 2009; 47 - 62.
Vancouver	Dirik G,GÜNAY E Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. . 2009; 47 - 62.
IEEE	Dirik G,GÜNAY E "Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar." , ss.47 - 62, 2009.
ISNAD	Dirik, Gulay - GÜNAY, Esma. "Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar". (2009), 47-62.

APA	Dirik G, GÜNAY E (2009). Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 47 - 62.
Chicago	Dirik Gulay,GÜNAY Esma Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi 7, no.1 (2009): 47 - 62.
MLA	Dirik Gulay,GÜNAY Esma Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi, vol.7, no.1, 2009, ss.47 - 62.
AMA	Dirik G,GÜNAY E Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi. 2009; 7(1): 47 - 62.
Vancouver	Dirik G,GÜNAY E Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar. Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi. 2009; 7(1): 47 - 62.
IEEE	Dirik G,GÜNAY E "Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar." Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi, 7, ss.47 - 62, 2009.
ISNAD	Dirik, Gulay - GÜNAY, Esma. "Dindarlık, kontrol odağı ve psikolojik sıkıntılar". Civilacademy Sosyal Bilimler Dergisi 7/1 (2009), 47-62.