Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü

KARADEMİR, Başaran; KAYA, ISMAIL

Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü

İsmail KAYA, (Kafkas Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, Kars, Türkiye)

Başaran KARADEMİR (Kafkas Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Kars, Türkiye)

Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi

6 2

Yıl: 2002 Cilt: 42 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 59 - 66 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü

Öz:

Kars yöresi doğal çayır-mera alanı ve verimliliği ile ruminant varlığı bakımından Türkiye’nin önde gelen bölgelerindendir. Yöre hayvancılığı yaz aylarında çayır-mera otlatmasına dayalıdır. Bu nedenle çayır-meranın besinsel değeri ile hayvanlarda hastalık oluşturucu veya bulaştırıcı etkilerinin bilinmesi önem arz etmektedir. Kars yöresi çayır-meralarının botaniksel bileşiminde buğdaygiller % 55-65, baklagiller % 23-30, diğer familyalara ait bitkiler ise %13-15 oranında bulunmaktadır. Otlatma sezonu boyunca ortalama besin madde içerikleri kuru madde (KM) % 28.87, organik madde (OM), ham protein (HP), ham yağ (HY), ham selüloz (HS), ham kül (HK), azotsuz öz madde (NÖM) ve nötral deterjan fiber (NDF) değerleri ise sırasıyla % 90.68, 15.02, 2.01, 29.95, 9.32, 43.69, 57.69 (% KM) düzeyindedir. Çayır-meralar, otlatma mevsiminde başta sığır ve koyun olmak üzere tüm herbivorların yaşama payının ötesinde önemli ölçüde verim payını da (et, süt, yapağı) sağlamaktadır. Bununla birlikte çayır-meraların bazı zararlı maddeler içermesine bağlı hastalıklar ile otlatma sezonu boyunca antraks, brusellosis, koksidiyosis gibi enfeksiyöz ve paraziter hastalıkların bulaşmasında önemli rol oynamaktadır.

Anahtar Kelime: brusellozis Brucella sığır epidemiyoloji baklagiller ham protein meralar hastalık bulaşması şarbon kuru madde lif koksidiyoz lif içeriği besin değeri botanik kompozisyon çiftlik hayvanları koyun Bacillus anthracis organik madde otlaklar otlatma

Konular: Biyoloji

The role of grassland in livestock animal nutrition and performation-contamination of diseases in Kars district

Öz:

Kars district is one of the leading regions in Turkey in terms of the productivity of natural grassland and ruminant population. The animal breeding in this locality depends on the grazing during summer season. Therefore, it is important that the nutritive value and the affects of the nutritional diseases and their contagious aspects of grassland should be taken in consideration. The botanical compositions of pasture in this region are gramineae (55-65%), leguminanoseae (23-30%), and other families (13-15%). The average nutritive matters are dry matter (DM) 28.87%, organic matter (OM), crude protein (CP), ether extract (EE), crude fiber (CF), ash, nitrojen-free exract (NFE) and neutral detergent fiber (NDF) values 90.68, 15.02, 2.01, 29.95, 9.32, 43.69, 57.69 % during grazing season, respectively. Cattle, sheep, and other herbivors obtain the nutritional requirements for maintenance and productivity such as meat, milk, and wool during the grazing season. However, the grazing on pasture plays a role developing abnormalities due to antinutritional factors originate from grassland and the acquiring infectious and parasitic diseases such as anthrax, brucellosis, and coccidiosis.

Anahtar Kelime: livestock sheep Bacillus anthracis organic matter grasslands grazing brucellosis Brucella cattle epidemiology legumes crude protein pastures disease transmission anthrax dry matter fibre coccidiosis fibre content nutritive value botanical composition

Konular: Biyoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. Aksoy AR, Saatçi M, Kırmızıbayrak T, Kaya İ Mera ve Ahır Besisinin Çesitli Kombinasyonlarının Zavot Irkı Erkek Danalarda Besi Performansı, Kesim ve Karkas Özelliklerine Etkisi. KAÜ. Veteriner Fakültesi Zootekni– Hayvan Besleme Bölümü (Yayın Asaması)
2. Akyıldız R (1986) Tabii Çayır ve Mera Yemleri, Yemler Bilgisi ve Teknolojisi, A.Ü. Basımevi, Ankara, s: 35-36.
3. Anonim (1996) Çayır-Mera ve Yem Bitkileri, VII. Bes Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu, Hayv. Alt Komisyonu Raporu.
4. Arslan, MÖ, Umur S, Kara M (1999) The Prevalence Of Coccidian Species in Sheep in Kars Province Of Turkey. Tropical Animal Health and Production. 31(3): 161-165.
5. Avcıoglu R (2000) Türkiye Hayvancılıgında Kaba Yem Üretim Stratejileri, International Animal Nutrition Congress, Isparta, 449-455.
6. Aydın F, Atabay Hİ, Genç O, Atahan H, Bölük M (2000) Kars Yöresinde Sarbonun Epizootiyolojisi ve Epidemiyolojisi 1995-2000 Yıllarına Ait Olguların Degerlendirilmesi ve Degisik Orijinli B.Anthracis Suslarının Özellikleri. Kafkas Ün. Vet.Fak.Derg., 6(1-2):55-59.
7. Aytug CN (1991) Bitkisel zehirlenmeler, Sıgır hastalıkları 2. Baskı, Ed. Aytug CN. Tüm Vet Hay. ve Vet. Hiz. San. Tic. Ltd.,No.3, s., 481- 501. İstanbul.
8. Bulu AA, Dörterler R, Özkan Ö, Hostürk F (1990) Dogu Anadolunun Bazı Illerinde (Kars, Artvin, Gümüshane, Erzurum) Sıgır ve Koyunlarda Leptosipirozis Vakaları Üzerine Arastırma. Etlik Vet. Mikrob. Derg., 6(6):49-60.
9. Cheeke PR (1991) Applied Animal Nutrition. Prentice Hall, Englewood Cliffs,NJ 07632., New Jersey.
10. Church DC (1991) Roughages, Livestock Feeds and Feeding, A Simon and Schuster Company, p: 56-68, New Jersey.
11. Demirözü K, Çelik M, İyisan AS (1994) Kars İlinde Burusellozis Hastalıgının Seroepidemiyolojisi. I. Ulusal Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi 27-29 Eylül, Ankara.
12. DİE (1997) Türkiye İstatistik Yıllıgı 1996. T.C. Basbakanlık Devlet istatistik Enstitüsü Yayın No: 1985, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
13. Dilmen, S (1952) Kars Bölgesi Otlarının Yem Degeri Üzerinde Arastırmalar. Türkiye Genel Kimyagerler Kurumu Yayınları: 1, Ankara.
14. Dogan A, Liman BC (1994) Ardahan Yöresinde Kuzularda Hyoscyamus Niger (Banotu) Zehirlenmesi. T. Vet. Hek. Bir. Derg., 6(4):46-48.
15. Dogan A (2001) Hayvanlarda Bazı Park- Bahçe Bitkileri ile Zehirlenmeler. Kars-Gence Hayvancılıgı Bilimsel İsbirligi Sempozyumu, 20-22 Ekim, Kars.
16. Elçi S (1999) Yem Bitkileri Kültürü ve Önemi, Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı, Tarım ve Köyisleri Bakanlıgı Tarımsal Üretim ve Gelistirme Genel Müdürlügü, Ankara.
17. Eliçin A, Geliyi C, Ertugrul M, Cengiz F, İlaslan M, Askın Y (1988) Farklı Yöntemlerle Beslenen Tuj Koyunlarının Besi Gücü ve Karkas Özellikleri, A.Ü. Zir. Fak.Yıllıgı, 39: 323-333.
18. Ensminger ME, Oldfield JE, Heinemann WW (1990) Pasture and Range Forages, Feeds and Nutrition, The Ensminger Publishing Company, p:266-276, California,
19. Ergün A, Tuncer SD, Çolpan İ, Yalçın S, Yıldız G, Küçükersan MK, Küçükersan S, Önol AG, Muglalı ÖH, Sehu A (1999) Yemler, Yem Hijyeni ve Teknolojisi. A.Ü. Vet.Fak. Hay. Bes. ve Bes. Hast ABD., Ankara.
20. Erkun V (1977) Erzurum ve Kars İlleri Tabii Çayırları Üzerine Arastırmalar, Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birligi, Yayın No:22 Ankara.
21. Holmes, W (1994) Grass Its Production and Utilization. 2th Edition, The British Grassland Society by Blackwell Scientific Publications. London.
22. Karademir B (2002) 1999 yılında KA.Ü. Veteriner Fakültesi İç Hastalıklar Kliniklerine Kabul Edilen Hayvanların Genel Durumu. İÜ. Vet. Fak. Derg. 27(2):377-383.
23. Karademir B, Çitil M (2001) 1996-2000 Yılları Arasında KAÜ. Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Klinigine Getirilen RPT'li Sıgırların İstatistiksel Degerlendirmesi. KA.Ü Vet.Fak.Derg. 7 (2):163-167.
24. Karademir B, Kaya İ (2001) Kars İlinde Sıgırlarında Mineral Madde Açıgının Saptanması Üzerine Bir Arastırma, Lalahan Hay. Arast.Enst. Derg., 11 (2) 11-20.
25. Karsılıklı Görüsme (2001) Kars’ın Degisik İlçelerindeki Veteriner Hekim ve Hayvan Yetistiricilerinin Gözlemleri.
26. Kaya İ, Öncüer A, Ünal Y, Yıldız S (2001) Kars Yöresi Çayır-Mera Otlarının Botaniksel Bilesimi ve Farklı Biçim Besin Madde Düzeyleri, l. Ulusal Hayvan Besleme Kongresi, 29 Agustos 2 Eylül, Elazıg.
27. Kaya İ, Yıldız S, Öncüer A, Kaya S (2001) Farklı Biçim Çayır-Mera Otlarının Rumende Parçalanma Özellikleri ve Etkin Yıkılabilirliginin Belirlenmesi, l. Ulusal Hayvan Besleme Kongresi, 29 Agustos 2 Eylül, Elazıg.
28. Kaya İ, Öncüer A, Yıldız S (2002) Kars İli Çayır Kuru Otu Numunelerinin Besin Madde İçerikleri ve Rumende Yıkımlanma Özellikleri, Vet. Bil. Derg. (Yayınlanmamıs).
29. Mcdonald P, Edwards RA, Greenhalgh JFD, Morgan CA (1995) Grass and Forage Crops, Animal Nutrition Longman Scientific and Technical, p: 434-444, England.
30. Radostits OM, Blood DC, Gray CC (1994). Veterinary Medicine, 8th Edition. Bailliere Tindal,London.
31. Sahin M, Aydın F, Özdemir V, Genç O, Güler MA (2002) Kars ve Ardahan İllerinde Sıgır Leptosipirozisinin Serolojik Yöntemlerle Arastırılması. Turk J Vet Anim Sci, 26:17-25.
32. Sahin M, Aydın F (1999) Kars İlinde Sarbonun Epizootiyolojisi ve Epidemiyolojisi 1993-1998 Yıllarının Degerlendirilmesi.Çiftlik Hayvanlarında Anaerob Infeksiyonlar Ve Anthrax Sempozyumu, 08-10 Temmuz, Kars.
33. Umur S, Arslan MÖ (1998) Kars Yöresi Sıgır ve Koyunlarında Akciger Kılkurtları. T. Parazitol. Derg., 22(1): 88-92.

APA	KAYA I, KARADEMİR B (2002). Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. , 59 - 66.
Chicago	KAYA ISMAIL,KARADEMİR Başaran Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. (2002): 59 - 66.
MLA	KAYA ISMAIL,KARADEMİR Başaran Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. , 2002, ss.59 - 66.
AMA	KAYA I,KARADEMİR B Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. . 2002; 59 - 66.
Vancouver	KAYA I,KARADEMİR B Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. . 2002; 59 - 66.
IEEE	KAYA I,KARADEMİR B "Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü." , ss.59 - 66, 2002.
ISNAD	KAYA, ISMAIL - KARADEMİR, Başaran. "Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü". (2002), 59-66.

APA	KAYA I, KARADEMİR B (2002). Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 42(1), 59 - 66.
Chicago	KAYA ISMAIL,KARADEMİR Başaran Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi 42, no.1 (2002): 59 - 66.
MLA	KAYA ISMAIL,KARADEMİR Başaran Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, vol.42, no.1, 2002, ss.59 - 66.
AMA	KAYA I,KARADEMİR B Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi. 2002; 42(1): 59 - 66.
Vancouver	KAYA I,KARADEMİR B Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi. 2002; 42(1): 59 - 66.
IEEE	KAYA I,KARADEMİR B "Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü." Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 42, ss.59 - 66, 2002.
ISNAD	KAYA, ISMAIL - KARADEMİR, Başaran. "Çayır-meranın Kars yöresi çiftlik hayvanlarının beslenmesi ve hastalık oluşturma-bulaştırmadaki rolü". Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi 42/1 (2002), 59-66.