TY  - JOUR
TI  - Süleymaniye Kütüphanesi’nde Bulunan Fazıl Ahmed Paşa Koleksiyonuna Ait 00001 Envanter Numaralı Mushaf’ın Sure Başı Tezyinatları
AB  - İslam medeniyetinde sayısız yazma eser, öncelikle muhteviyatıyla dönemleri içerisinde kaynak olma özelliğine sahip olmuş ve yazıldıkları alana adeta yön vermiştir. Bu eserler, kitap sanatları açısından da ayrıca şaheserler olarak kendilerine yer bulmuşlardır. Türklerin İslamiyet’e intisap etmeleriyle beraber el yazmalarındaki içerik ve süsleme sanatlarındaki zenginlik katlanarak devam etmiştir. El yazmalarının hat, tezhip, minyatür ve cild sanatının eşşiz örnekleri haline gelmesinde şüphesiz ki Müslüman Türk sanatçısının ilme olduğu kadar kitaba olan sonsuz saygısı da önemli bir etken olarak görülmektedir. Bu anlamda yalnızca savaş meydanlarında değil, aynı zamanda sanatın zirve yaptığı el yazmalarla da Dünya Sanat Tarihi içerisinde yeri tartışılmaz bir konumda olan Türk İslam Sanatını temsil ettikleri için şanlı ecdadımızı bu vesile ile bir kez daha hayırla ve minnetle yâd etmek, bütün Müslüman Türklerin yerine getirmesi gereken kutsal bir vazifedir.  Bahsedildiği üzere Türk İslam Medeniyetinde kitaba duyulan saygı, bu eserlerin tezyinatındaki özenle de kendisini göstermektedir. Bu saygı ve özen, özellikle Kur’an-ı Kerimlerde en güzel örnekleriyle ortaya konulmuştur. Emevi Döneminin sonu ile Abbasi Dönemi başlarında ilk tezyinatlı örneklerine rastlanılan Mushaflar, sonraki yüzyıllarda Müslüman Türk sanatçısının elinde gelişerek devam etmiş ve klasik normlarına kavuşmuştur. Bu noktada hemen her alanda olduğu gibi kitap bezemeciliğinde de Osmanlı Dönemi, kendine has bir üslupla karşımıza çıkmaktadır. XVI. yüzyılda klasik Osmanlı üslubunda zirveye ulaşan Mushaf tezyinatı, XVII. yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür.  Mushaf tezyinatı içerisinde en önemli kısımlardan birisi de hiç şüphesiz ki sure başlarıdır. Sure başları, surelerin isimlerini, nâzil oldukları yeri ve ayet sayısıyla kaçıncı sure olduğunu açıklayan başlıklar olarak karşımıza çıkmaktadır. Önceleri sadece yazıyla gösterilen sure başları zamanla, sure’nin üstünde yatık dikdörtgen şeklinde bezenmeye başlamıştır. Kuran’da bulunan Fatiha ve Bakara Sureleri’nin haricindeki diğer 112 sure’nin başlangıcı aynı şekilde ve her dönemde o devrin sanat anlayışıyla bezenmiştir. Bu çalışmaya konu olan eser XVII. yüzyıla ait olup Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Yüzlerce eser arasından seçilen Fazıl Ahmed Paşa Koleksiyonuna ait 00001 envanter numaralı el yazması Kur’an-ı Kerim’in sure başı tezyinatları incelenmiştir. Serlevha ile birlikte 114 sure’nin tamamının tezyin edildiği bu eserin sure başları desen, renk, motif ve üslup özellikleri bakımından ele alınmıştır. Eser, aynı kütüphane bünyesinde bulunan üç farklı koleksiyona ait eserlerin bazı sure başı bezemeleriyle karşılaştırılarak dönemi içerisindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır.
AU  - Elitok, Hüseyin
DO  - 10.48146/odusobiad.1081212
PY  - 2022
JO  - Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi
VL  - 12
IS  - 1
SN  - 1309-9302
SP  - 445
EP  - 462
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1067541
ER  -