Yıl: 2010 Cilt: 11 Sayı: 87 Sayfa Aralığı: 5 - 12 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri

Öz:
Âşık edebiyatının üretim ve aktarım süreçleri bakımından sözlü edebiyatın bir parçası olduğu kabul edilir. Bu genel kabule rağmen, bu konudaki çalışmalar yazılı edebiyat tarihi yaklaşımlarının etkisinden kurtulamamaktadır. Türkiye’de uluslaşma süreçleri divan şairlerinin karşısına “milli edebiyat”ın yaratıcıları olarak âşıkları çıkarmıştır. Uluslaşma sürecinde yerel araştırıcılar ve yerel yönetimler de bu akımı desteklemişlerdir. Bu da gerçek âşıkların yanında mit, efsane ve hikâyelerin anlatı kahramanlarına tarihsel kişilik kazandırmıştır. Böylece yerel yöneticiler ve bazı araştırıcılar onların tarihte gerçekten yaşadıklarına inandılar. Bu eğilimler, âşık edebiyatının sözelliğinin en önemli göstergesi olan eş-metinleri(= varyantları) yok etmeye çalışmıştır. Bu uygulamalar Tarihi-Coğrafi Kuram ve edisyon-kritik yönteminin etkisi altında yapılmıştır. Bu metotların âşık şiirindeki eş-metinlere uygulanması doğru değildir. Yeni folklor metotları eş-metinlerin bir “yaratım hatası” değil, bir yeniden üretim biçimi” olduğunu ortaya çıkardı. Sözlü Formül Kuramı’na göre sözel şairler metinlerini ezberlemiyorlar aksine olarak her söyleyişte yeniden üretiyorlar. Mit Ritüel Kuramı, sözel belleğin inanılan tarihinin “gerçek” olmadığını savunmuştur. İşlev kuramcıları bu görüşü eleştirirken sözel belleğin kimi durumlarda tarihe tanıklık edebileceğini savunmuşlardır. Sonuç olarak sözel şiir alanında tarihsel gerçeklik aramak tehlikeli bir maceradır ve yola çıkmadan önce tuzakları öğrenmek gerekir.
Anahtar Kelime: farklı versiyonlar aşık geleneği halk ozanı sözlü edebiyat mit ritüel kuramı sözlü kültür tarihi gerçekler folklorik kişiler biyografi türk folkloru halk şiiri

Konular: Kültürel Çalışmalar Edebiyat

Témoignage à l’histoire de la mémoire orale et Biographies crues des «achiqs»

Öz:
On accepte que la littérature “achiq” est le morceau de la littérature orale selon ses processus de la production et la transmission. En dépit de cette acceptation générale, les recherches sur ce thème sont très influences par les approches de l’histoire de la littérature écrite. Les processus du nationalisme en Turquie ont placé les achiq comme les créateurs de la littérature nationale en face des poètes “divan”.Les chercheures et les dirigeants locaux ont soutenu cette tendance dans le processus du nationalisme. En raison de cette approche, les personnages des mythes, légendes et récits sont devenues les personnes de l’histoire à coté des achiq qui existaient physiquement.De cette manière, les dirigeants locaux et les certains chercheurs ont cru que ces personnages sont réels et ils ont vécu dans l’histoire. Ces tendances ont cherché à effacer les variantes qui sont les indices le plus important a propos de la littérature orale chez les achiq. Ces pratiques ont été faites sous l’influence de la théorie historique-géographique et la méthode de l’édition critique. Il n’est pas correct cette application de ces méthodes pour les variantes de la poésie achiq. Les nouvelles méthodes folkloriques ont mis à la lumière du jour que les variantes ne sont pas les fautes de création elles sont les formes de reproduction. Les poètes oraux ne mémorisent pas ses textes, d’ailleurs ils font de nouvelle création au cours de chaque raconte selon la théorie d’oral-stéréotypé (formulaic) La théorie mythe-rituelle maintient que l’histoire hypothétique de la mémoire orale n’es pas réelle. Les fonctionnalistes, en critiquant cette méthode, ont soutenu que la mémoire orale peux être témoin de l’histoire réelle dans les certains cas. En conséquence, chercher la vérité historique dans le domaine de la poésie orale est une aventure dangereuse et il faut connaître les pièges avant le voyage.
Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar Edebiyat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Bascom, William R. (Çevirenler Yeliz Özay vd.). “Folklorun Biçimleri: Nesir Anlatılar”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.
  • Bascom, William R. (Çeviren: Selcan Gürçayır). “Mit Ritüel Teori”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-3. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2009.
  • Başgöz, İlhan. “Hikâye Anlatan Âşık ve Dinleyicisi: Değişik Dinleyici Kitlelerinin Hikâye Anlatımına Etkisini İnceleyen Bir Deneme”. Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları, 1986.
  • Dorson, M. Richard. (Çevirenler: Selcan Gürçayır-Yeliz Özay). Günümüz Folklor Kuramları. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.
  • Gürçayır, Selcan. Folklorun Sahtesi: Fakelore. Ankara: Geleneksel Yayınları, 2007.
  • İsen, Mustafa- Filiz Kılıç-İsmail Hakkı Aksoyak- Aysun Eyduran, Şair Tezkireleri, Ankara: Grafiker Yayını, 2002.
  • Kaya, Doğan. Şairnameler. Erzurum: Salkım Söğüt Yayınevi, 2009.
  • Krohn, Julius-Kaarle. (Çeviren: Günseli İçöz, Yayına Hazırlayan: Fikret Türkmen) Halk Bilimi Yöntemi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını, 1996.
  • Lord, Albert B. The Singer of Tales. Cambridge: Harvard University Press, 1960.
  • Oğuz, Öcal. Türk Dünyası Halkbiliminde Yöntem Sorunları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
  • Ong, Walter. (Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. İstanbul: Metis Yayıncılık, 1995.
  • Raglan, Lord. (Çeviren: Metin Ekici). “Geleneksel Kahraman”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-1. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.
  • Raglan, Lord. (Çeviren: Levent Soysal). “Tarih ve Mit”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2005.
  • Raglan, Lord. (Çeviren: Evrim Ölçer Özünel). “Mit ve Ritüel”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2005.
  • Uçar, Aslı. "Âşık" Şah Sanem ve "Âşık" Aslı'nın Sesleri ve Suskunlukları. Millî Folklor, Sayı: 83( Güz 2009), s.79-87.
  • Von Sydow, Carl Wilhelm, (Çeviren: Tuğçe Işıkhan). “Coğrafya ve Masal Ekotipleri”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-3. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2009.
  • Ziya Paşa. “Şiir ve İnşa”. Hürriyet Gazetesi. Londra. Sayı: 11, 7 Eylül 1868.
APA OĞUZ M (2010). Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. , 5 - 12.
Chicago OĞUZ M. Öcal Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. (2010): 5 - 12.
MLA OĞUZ M. Öcal Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. , 2010, ss.5 - 12.
AMA OĞUZ M Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. . 2010; 5 - 12.
Vancouver OĞUZ M Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. . 2010; 5 - 12.
IEEE OĞUZ M "Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri." , ss.5 - 12, 2010.
ISNAD OĞUZ, M. Öcal. "Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri". (2010), 5-12.
APA OĞUZ M (2010). Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. Milli Folklor Dergisi, 11(87), 5 - 12.
Chicago OĞUZ M. Öcal Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. Milli Folklor Dergisi 11, no.87 (2010): 5 - 12.
MLA OĞUZ M. Öcal Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. Milli Folklor Dergisi, vol.11, no.87, 2010, ss.5 - 12.
AMA OĞUZ M Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. Milli Folklor Dergisi. 2010; 11(87): 5 - 12.
Vancouver OĞUZ M Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri. Milli Folklor Dergisi. 2010; 11(87): 5 - 12.
IEEE OĞUZ M "Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri." Milli Folklor Dergisi, 11, ss.5 - 12, 2010.
ISNAD OĞUZ, M. Öcal. "Sözel belleğin tarihe tanıklığı ve aşıkların inanılan biyografileri". Milli Folklor Dergisi 11/87 (2010), 5-12.