Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi
Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 19 Sayfa Aralığı: 37 - 65 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16947/fsmia.1136427 İndeks Tarihi: 02-08-2022
Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi
Öz: XII. asrın sonu ve XIII. asrın geneli itibariyle Avrupa’dan Hindistan’a kadar olan coğrafyada dini ve sosyal hayatta önemli değişimler meydana gelmiştir. Resmi dini otoriteler dışında keşiş ve dervişlerden oluşan topluluklar zuhur etmiş ve Ortaçağ dini hayatında önemli bir konuma yükselmişlerdir. Genel olarak tarihçiler bu tarz dini hareketleri yerel tarzda ele almışlardır. Örneğin, Ortaçağ Avrupa tarihçileri sadece Katolik dünyasındaki dilenci keşiş gruplarına odaklanırken, Ortaçağ İslam tarihçileri de çeşitli derviş toplulukları üzerinde durmuşlardır. Fakat Ortaçağ’da yaşanan dinsel dönüşüm daha genel bir perspektifle ve karşılaştırmalı bir şekilde incelemeyi gerektirmektedir. Dolayısıyla bu makalede Ortaçağ Avrupası’ndaki dilenci keşiş hareketleri ile İslam dünyasındaki gezginci derviş grupları karşılaştırmalı bir şekilde ele alınacak ve benzer yönleri vurgulanacaktır. Böylelikle yerel dinamiklerden ve dini sınırlardan ziyade Ortaçağ’da farklı coğrafyalarda benzer dini gelişmeler yaşandığı üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelime: A Comparative Study of Medieval Begging Monks and Wandering Dervishes
Öz: During the end of the twelfth and the thirteenth centuries, there have been important transformations in religious and social life throughout Europe, the Middle East, and India. Apart from official religious authorities, different religious communities including begging monks and wandering dervishes emerged and played important roles in medieval religious and social life. However, historians generally have dealt with this phenomenon locally. For example, while medieval European historians have focused on begging monks in the Catholic World, medieval Islamic historians have worked on dervish communities in the Middle East. Yet, we need to analyze the religious commonalities more broadly. Therefore, in this article, emphasizing common motives and shared trends, I will examine begging monks in Medieval Europe and wandering dervishes in the Islamic World in a comparative way. Thus, disregarding local dynamics and religious boundaries, I will highlight how religious transformations took place in Medieval Europe and the Islamic World in a similar vein.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdurrahman Câmî, Tercüme-i Nefahâtü’l-Üns, çev. Lâmiî Çelebi, İstanbul, 1872.
- Aberth, John, From the Brink of the Apocalypse: Confronting Famine, War, Plague and Death in the Later Middle Ages, London, Routledge, 2010.
- Agibalova Ye. - Donskoy, G., Ortaçağ Tarihi, İstanbul, Yordam Kitap, 2017.
- Ahmed Eflâkî, Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul, Kabalcı Yayınları, 2011.
- Audisio, Gabriel, The Waldensian Dissent: Persecution and Survival, c.1170–c.1570, Cambridge, Cambridge University Press, 1999.
- Aykıt, Dursun Ali, “Akdenizli Bir Keşiş: Sütuncu Simeon”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12/2, 2012.
- Bedouelle, Guy, Saint Dominic: The Grace of the Word, San Francisco, Igna- tius Press, 1995.
- Berenî, Târîh-i Fîrûz Şahî, Kalkuta, 1862.
- Bilgin, Orhan, “Fahreddîn-i Irâkî”, DİA, XII, 1995.
- Bloch, Marc, Feudal Society, I-II, London, Routledge, 1989.
- Bosworth, Clifford Edmund, The Mediaeval Islamic Underworld: The Banú Sásán in Arabic Society and Literature, Part 1, Leiden, Brill, 1976.
- Burr, David, The Spiritual Franciscans: from Protest to Persecution in the Century after Saint Francis, Pennsylvania, The Pennsylvania State University, 2001.
- Cohn, Norman, The Pursuit of the Millennium: Revolutionary Messianism in Medieval and Reformation Europe and Its Bearing on Modern Totalitarian Movements, New York, Oxford University Press, 1970.
- Derviş Ahmed Âşıkî, Tevârihi Âl-i Osman: Âşıkpaşazâde Tarihi, haz. Ayşe- nur Kala, İstanbul, Kamer Yayınları, 2013.
- Devletşah, Tezkire-i Devlet Şahî, UCLA Kütüphanesi, Özel Koleksiyonlar, Koleksiyon 1147, Ms. 496.
- Dickson, Gary, “The Flagellants of 1260 and the Crusades”, Journal of Me- dieval History, 15/3, 1989.
- Digby, Simon, “Qalandars and Related Groups: Elements of Social Devian- ce in the Religious Life of the Delhi Sultanate of the Thirteenth and Fourteenth Centuries”, Islam in Asia c. I, South Asia, ed. Y. Friedmann, Jerusalem, Magnes Press, 1984.
- Dols, Michael W., Majnun: The Madman in Medieval Islamic Society, ed. Diana E. Immisch, Oxford, Clarendon, 1992.
- Dunn, Marilyn, The Emergence of Monasticism: From the Desert Fathers to the Early Middle Ages, Malden, Blackwell Publishing, 2003.
- Elvan Çelebi, Menâkıbu’l-Kudsiyye fî Menâsıbi’l-Ünsiyye: Baba İlyas-ı Ho- rasânî ve Sülâlesinin Menkabevî Tarihi, haz. İsmail. E. Erünsal - Ahmet Yaşar Ocak, Ankara, TTK Yayınları, 2014.
- Ewing, Katherine, “Malangs of the Punjab: Intoxication or Adab as the Path to God?”, Moral Conduct and Authority: The Place of Adab in South Asian Islam, ed. Barbara Daly Metcalf, Berkeley, University of California Press, 1984.
- Frassetto, Michael, Heretic Lives: Medieval Heresy from Bogomil and the Cathars to Wyclif and Hus, London, Profile Books, 2007.
- Hakim Feth Muhammed Sehvânî, Qalandar Namo, Karaçi, Hükümet-i Sind, 2012.
- Hamid b. Fazlullah Cemalî, Siyeru’l-Ârifîn, Delhi, Matbaa-i Ridavî, 1893.
- Hamilton, B. - Hamilton, J. - Stoyanov, Yuri, Christian Dualist Heresies in the Byzantine World, c. 650-c. 1450 Selected Sources, Manchester, Manchester University Press, 1998.
- Hatîb-i Fârisî, Manâkib-i Camâl al-Dîn-i Sâvî, haz. Tahsin Yazıcı, Ankara, TTK Yayınları, 1999.
- Hughes, Kevin L., “Bonaventure’s Defense of Mendicancy”, A Companion to Bonaventure ed. Jay M. Hammond - J. A. Wayne Hellmann - Jared Goff, Leiden, BRILL, 2014.
- Gölpınarlı, Abdülbâki, Manâkıb-ı Hünkâr Haci Bektâş-i Veli: Vilâyet-Nâme, İstanbul, İnkılâp Yayınevi, 2019.
- Grundmann, Herbert, Religious Movements in the Middle Ages: the Histori- cal Links between Heresy, the Mendicant Orders, and the Women’s Religious Mo- vement in the Twelfth and Thirteenth Century, with the Historical Foundations of German Mysticism, Notre Dame, University of Notre Dame Press, 1995.
- İbn Battûta, İbn Battûta Seyahatnâmesi, çev. A. Sait Aykut, İstanbul, YKY, 2019.
- Karamustafa, Ahmet T., Tanrının Kuraltanımaz Kulları: İslâm Dünyasında Derviş Toplulukları (1200-1550), İstanbul, YKY, 2016.
- Katz, Steven T., Mysticism and Religious Traditions, Oxford, Oxford Univer- sity Press, 1983.
- Katz, Steven T., Comparative Mysticism: An Anthology of Original Sources, Oxford, Oxford University Press, 2013.
- Kugle, Scott, “The Chishtiyya”, Routledge Handbook on Sufism, ed. Lloyd Ridgeon, New York, Routledge, 2021.
- Lambert, Malcolm, Medieval Heresy: Popular Movements From the Grego- rian Reform to the Reformation, Oxford, Blackwell Publishing, 2002.
- Lawrance, C. H., Medieval Monasticism: Forms of Religious Life in Western Europe in the Middle Ages, London, Routledge, 2015.
- Lawrence, B., “ABŪ BAKR ṬŪSĪ ḤAYDARĪ,” Encyclopædia Iranica, I/3, 1983.
- el-Makrîzî, el-Hitatu’l-Makrîziyye, haz. Halîl el-Mansûr, I-IV, Beyrut, Dâ- ru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
- Le Goff, Jacques, The Birth of Europe, Malden, Blackwell Publishing, 2005.
- Maksud Ahmad Khan, “Surur-us-Sudur wa Nur al-Budur”, Proceedings of the Indian History Congress, 54, 1993.
- Melville, Gert, The World of Medieval Monasticism: its History and Forms of Life, Collegeville, Minnesota, Cistercian Publications, Liturgical Press, 2016.
- Muhammed b. Mübarek Kirmanî, Siyeru’l-Evliya, Delhi, Matbaa-i Muhib, 1885.
- Müftü Gulam Server Lahorî, Hazînetu’l-Esfiyâ, I-IV, Lahor, Mektebe-i Ne- beviyye, 1993.
- Nagy, Piroska-Biron Ouellet, Xavier, “A Collective Emotion in Medieval Italy: The Flagellant Movement of 1260”, Emotion Review, 12/3, 2020.
- Nizami, K. A., “ABŪ ʿALĪ QALANDAR,” Encyclopædia Iranica, I/3, 1983.
- Nizami, K. A., “Çiştî”, DİA, VIII, 1993.
- Nizami, K. A., “Çiştiyye”, DİA, VIII, 1993.
- Nizami, K. A., Some Aspects of Religion and Politics in India during the 13th Century, Aligarh, Aligarh Muslim University, 1961.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalende- rîler -XIV-XVII. Yüzyıllar-, İstanbul, Timaş Yayınları, 2016.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı: Alevîliğin Tarihsel Alt Yapısı, İstanbul, Dergah Yayınları, 2020.
- Ocak, Ahmet Yaşar,“Bektaşîlik”, DİA, V, 1992.
- Öztürk, Eyüp, Velilik ile Delilik Arasında: İbnu’s-Serrâc’ın Gözünden Muvel- leh Dervişler, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2016.
- Parrinder, Geoffrey, Mysticism in the World’s Religions, Oxford, Oneworld, 1995.
- Renard, John, Crossing Confessional Boundaries. Exemplary Lives in Jewish, Christian, and Islamic Traditions, Berkeley, University of California Press, 2020.
- Runciman, Steven, The Medieval Manichee: A Study in the Christian Dualist Heresy, Cambridge, Cambridge University Press, 1947.
- Saint Benedict, The Rule of Our Most Holy Father St. Benedict, Patriarch of Monks. From the Old English Edition of 1638, London, R. Washbourne, 1875.
- Saint Jerome, Select Letters of St. Jerome, trans. F. A. Wright, London, Wil- liam Heinemann Ltd, 1933.
- Silber, Ilana Friedrich, Virtuosity, Charisma, and Social Order: A Compara- tive Sociological Study of Monasticism in Theravada Buddhism and Medieval Catholicism, Cambridge, Cambridge University Press, 1995.
- St. Bonaventure, Works of St. Bonaventure: Defense of the Mendicants, trans. Jose de Vinck- Robert J. Karris, XV, New York, Franciscan Institute Publications, 2010.
- Şemseddîn-i Sirâc Afîf, Târîḫ-i Fîrûz Şâhî, haz. Mevlevî Vilâyet Hüseyin, Tahran, İntişârât-ı Esâtîr, 2006.
- Şen, M. Seyyit, «Ortaçağ Dönemi Derviş Topluluklarını Nasıl Kavramsallaştırmalı?», FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Der- gisi, 17, 2021.
- Şenocak, Neslihan, The Poor and the Perfect: The Rise of Learning in the Franciscan Order, 1209-1310, Ithaca, Cornell University Press, 2012.
- Şeyh Abdu’l-Hakk Muhaddis Dihlevî, Ahbâru’l-Ahyâr, haz. Alîm Eşref Han, Tahran, Encümen-i Âsâr ve Mefâhiri Ferhenkî, 2004.
- Taheri, Zehra, “Celâliyye”, DİA, VII, 1993.
- Thomas of Camtimpré, “Defense of the Mendicants”, Early Dominicans: Se- lected Writings, ed. Simon Tugwell, New York, Paulist Press, 1982.
- Thompson, Augustine, Francis of Assisi: A New Biography, Ithaca, Cornell University Press, 2012.
- Turan, Osman, “Selçuk Türkiyesi Din Tarihine Dair Bir Kaynak: Fustatul-’A- dâle fî Kavâ’idis-Saltana”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Arma- ğanı, ed. Osman Turan, Ankara, TTK Yayınları, 2010.
- Uslu, Recep, “Bedîüddin Kutbülmedâr”, DİA, V, 1992.
- Vauchez, André, Francis of Assisi: The Life and Afterlife of a Medieval Saint, New Haven, Yale University Press, 2012.
- Werner, Karel, The Yogi and the Mystic: Studies in Indian and Comparative Mysticism, Richmond, Curzon Press, 2005.
- Yazıcı, Tahsin, “Hamîd Kalender”, DİA, XV, 1997.
- Yıldırım, Rıza, Hacı Bektaş Veli’den Balım Sultana Bektaşiliğin Doğuşu, İs- tanbul, İletişim Yayınları, 2019.
- Zarrabi-Zadeh, Saeed, Practical Mysticism in Islam and Christianity: A Com- parative Study of Jalal Al-Din Rumi and Meister Eckhart, London, Routledge, 2018.
- Zekeriyya el-Kazvînî, Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd, Beyrut, Dâru Sâdır.
| APA | sen m (2022). Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. , 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| Chicago | sen m. seyyit Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. (2022): 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| MLA | sen m. seyyit Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. , 2022, ss.37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| AMA | sen m Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. . 2022; 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| Vancouver | sen m Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. . 2022; 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| IEEE | sen m "Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi." , ss.37 - 65, 2022. 10.16947/fsmia.1136427 |
| ISNAD | sen, m. seyyit. "Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi". (2022), 37-65. https://doi.org/10.16947/fsmia.1136427 |
| APA | sen m (2022). Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(19), 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| Chicago | sen m. seyyit Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.19 (2022): 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| MLA | sen m. seyyit Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.19, 2022, ss.37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| AMA | sen m Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2022; 0(19): 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| Vancouver | sen m Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2022; 0(19): 37 - 65. 10.16947/fsmia.1136427 |
| IEEE | sen m "Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.37 - 65, 2022. 10.16947/fsmia.1136427 |
| ISNAD | sen, m. seyyit. "Ortaçağ Dilenci Keşiş ve Gezginci Derviş Topluluklarının Karşılaştırmalı Bir İncelemesi". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 19 (2022), 37-65. https://doi.org/10.16947/fsmia.1136427 |
