Yıl: 2022 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 51 - 62 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.37999/udekad.1060285 İndeks Tarihi: 03-01-2023

DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ

Öz:
Bu çalışma, Amerikalı yazar Herbert’ın Dune, Dune Messiah ve Children of Dune eserlerinin Türkçe ve Almanca çevirilerini kültürel çeviri ve şarkiyatçı söylem kapsamında incelemekte ve erek kültürlerde çevirilerle yakalanan etkiyi Doğu-Batı perspektifiyle değerlendirmektedir. Kurgusal Fremen dilinde Fremen sosyal kimliğini betimleyen Arapça sözcükler, Herbert’ın şarkiyatçı söyleminin en belirgin göstergesidir. Çalışmada kültürel işlevi bulunan Arapça sözcüklerin erek metinlere aktarım şekilleri, Newmark’ın “Kültürel Öğe Çevirileri”, Edward Said’in “Şarkiyatçı Söylem Analizi” ve Tajfel ile Turner’ın “Sosyal Kimlik Kuramı” doğrultusunda yorumlanarak ötekinin çevirisine yeni bir bakış açısı kazandırmak hedeflenmektedir. Arapça sözcüklerin aktarımlarında sırasıyla %41’e %58, %75’e %22 ve %2’ye %95 oranlarıyla, en çok tercih edilen çeviri stratejileri, Aktarım ve Doğallaştırma olarak belirlenmiştir. Türkçe çeviri metinlerde Fremen dilindeki Arapça etkisi korunsa da yapılan fonetik uyarlamalar, Arapça sözcüklerin Fremen kurgusal dili ya da şarkiyatçı tavrın bir göstergesi olarak değil, Türkçenin kendi sözcük yapısı gereği bulunduğu izlenimini vermektedir. Almanca çevirilerde ise çoğu Fremen sözcüğünün olduğu gibi aktarılması Herbert’ın şarkiyatçı söyleminin Alman okuyucuya tüm yabancılığıyla götürülmesini sağlamıştır.
Anahtar Kelime: Dune Serisi Fremen Dili Şarkiyatçı Söylem Arapça Kültürel Çeviri.

TRANSLATIONS OF THE ORIENTALIST DISCOURSE WITHIN THE EASTERN AND WESTERN PERSPECTIVES: THE CASE OF THE FICTIONAL FREMEN LANGUAGE

Öz:
This study analyses the Turkish and German translations of Herbert’s Dune, Dune Messiah and Children of Dune within the concept of cultural translation and orientalist discourse, and presents the Eastern and Western perspectives on the effects of the translations in the target cultures. The Arabic words in the fictional Fremen language are the most obvious indicators of Herbert’s orientalist discourse in the novels. The way Turkish and German translators transfer these words is to be evaluated within Newmark’s “Translation of Cultural Words”, Edward Said’s “Orientalist Discourse Analysis” and Tajfel and Turner’s “Social Identity Theory”, in order to bring a fresh perspective in the translation of the other. With the rates of 41% and 58%; 75% and 22% and 2% and 95%, the most common translation strategies used in the translations of the Arabic words have been Transference and Naturalization. In the Turkish translations, the Arabic words seem to exist, not as a part of a fictional language or an orientalist discourse, but due to the Turkish lexicology. On the other hand, the transference of Fremen words as in the source text has enabled Herbert’s image of the Orient to affect the target readers with the intended foreignness in the German translations.
Anahtar Kelime: Dune Series Fremen language Orientalist Discourse Arabic Cultural Translation.

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akıncı, O. (2018). Dune: İyi Bilimkurgu İyi Edebiyattır. Kayıp Rıhtım.
  • Baker, M. (1998). Translation studies. Routledge encyclopedia of translation studies (ss. 277- 280). Routledge.
  • Barham, M. (2020). Creating the Man of Myth: ‘Dune’ by Frank Herbert and ‘Seven Pillars of Wisdom’ by T.E. Lawrence. Curious.
  • Barnes, L., & van Heerden, C. (2006). Virtual Languages in Science fiction and fantasy literature. Language Matters, 37(1), 102–117. https://doi.org/10.1080/10228190608566254
  • Bassnett, S. (1991). Translation studies. Routledge.
  • Carter, L. (1973). Imaginary worlds: The art of fantasy. Ballantine Books.
  • Csicsery-Ronay Jr, I. (2008). The seven beauties of science fiction. Wesleyan University Press.
  • Destruel, M. (2016). Reality in fantasy: linguistic analysis of fictional languages (Doktora Tezi). Boston College. http://hdl.handle.net/2345/bc-ir:107144.
  • Durrani, H. (4 Haziran 2021). Reading children of Dune, entry 1: Qur’anic passages; race & Fremen customs; tradition & change. https://hdernity.medium.com/reading-children-of- dune-entry-1-quranic-references-race-fremen-customs-tradition-change-b677bdd2ea1b
  • Herbert, F. (1965). Dune. Chilton Books.
  • Herbert, F. (1969). Dune messiah. Putnam.
  • Herbert, F. (1979). Children of Dune. Gollancz.
  • Herbert, F. (1997a). Çöl gezegeni Dune. Çev. D. Vural & A. Taşçıoğlu. Sarmal Yayınları.
  • Herbert, F. (1997b). Dune’un çocukları. Çev. D. Vural & A. Taşçıoğlu. Sarmal Yayınları.
  • Herbert, F. (1997c). Dune mesihi. Çev. D. Vural & A. Taşçıoğlu. Sarmal Yayınları.
  • Herbert, F. (2001a). Der Herr des Wüstenplaneten. Çev. R. M. Hahn. Wilhelm Heyne Verlag.
  • Herbert, F. (2001b). Der Wüstenplaneten. Çev. R. M. Hahn Wilhelm Heyne Verlag.
  • Herbert, F. (2001c). Die Kinder des Wüstenplaneten. Çev. R. M. Hahn. Wilhelm Heyne Verlag.
  • Herbert, F. (2015a). Dune’un çocukları. Çev. D. Körpe. İthaki Yayınları.
  • Herbert, F. (2015b). Dune. Çev. D. Körpe. İthaki Yayınları.
  • Herbert, F. (2015c). Dune mesihi. Çev. D. Körpe. İthaki Yayınları.
  • Howard, K. T. (2012). Religious violence in Frank Herbert’s “Dune” series (Yüksek Lisans Tezi). Florida Atlantic University. Florida Atlantic University Online Library (820353086).
  • Jacob, F. (2022). Jihad in outer space: The orientalist semiotics of Frank Herbert’s Dune and the image of Lawrence of Arabia. In War in film (ss. 51–94). Büchner.
  • Jones, G. (2003). The icons of science fiction. In Edward, J. & F. Mendlesohn (Eds.), The Cambridge companion to science fiction: Vol. Jones, Gwy (ss. 163–173). Cambridge University Press.
  • Kennedy, K. (2016). Epic world-building: Names and cultures in Dune. Names, 64 (June), 99- 108.
  • Lawrence Venuti. (1995). The Translator’s invisibility: A history of translation. Routledge.
  • Newmark, P. (1988). A textbook of translation. Prentice Hall.
  • Nida, E. (1945). Linguistics and ethnology in translation-problems. Word, 1(2), 194-208. https://doi.org/10.1080/00437956.1945.11659254
  • Oksaar, E. (1988). Kulturemtheorie: Ein beitrag zur sprachverwendungsforschung. Ruprecht.
  • Robinson, D. (1997). Western translation theory from Herodotus to Nietzsche. St. Jerome Publishing.
  • Sáenz, A. E. (2020). (Re)translation and reception of neologisms in science fiction: A methodological proposal. International Journal of Translation and Interpreting, 4, 39-58.
  • Said, E. (1978). Orientalism: western perceptions of the orient. Routledge. Tajfel, H. (1982). Social psychology of intergroup relations. Annual Review of Psychology, 33, 1-39.
  • Turner, J. C. (1975). Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 5, 5-34.
APA Ozcan M, KAVRUK F (2022). DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. , 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
Chicago Ozcan Murat,KAVRUK FATMA ÜLKÜ DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. (2022): 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
MLA Ozcan Murat,KAVRUK FATMA ÜLKÜ DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. , 2022, ss.51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
AMA Ozcan M,KAVRUK F DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. . 2022; 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
Vancouver Ozcan M,KAVRUK F DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. . 2022; 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
IEEE Ozcan M,KAVRUK F "DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ." , ss.51 - 62, 2022. 10.37999/udekad.1060285
ISNAD Ozcan, Murat - KAVRUK, FATMA ÜLKÜ. "DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ". (2022), 51-62. https://doi.org/10.37999/udekad.1060285
APA Ozcan M, KAVRUK F (2022). DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5(1), 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
Chicago Ozcan Murat,KAVRUK FATMA ÜLKÜ DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi 5, no.1 (2022): 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
MLA Ozcan Murat,KAVRUK FATMA ÜLKÜ DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, vol.5, no.1, 2022, ss.51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
AMA Ozcan M,KAVRUK F DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi. 2022; 5(1): 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
Vancouver Ozcan M,KAVRUK F DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi. 2022; 5(1): 51 - 62. 10.37999/udekad.1060285
IEEE Ozcan M,KAVRUK F "DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ." Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5, ss.51 - 62, 2022. 10.37999/udekad.1060285
ISNAD Ozcan, Murat - KAVRUK, FATMA ÜLKÜ. "DOĞU-BATI EKSENİNDE ŞARKİYATÇILIK ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: KURGUSAL FREMEN DİLİ ÖRNEĞİ". Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi 5/1 (2022), 51-62. https://doi.org/10.37999/udekad.1060285