Yıl: 2021 Cilt: 8 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 315 - 337 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33460/beuifd.910934 İndeks Tarihi: 10-08-2022

Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu

Öz:
Müfessirlerin hemen hepsinin çalışmalarına uzunca bir mukaddimeyle başla- dıkları görülmektedir. Tefsirlere ilmî anlamda önemli bir değer katan bu mukaddimeler, genel olarak tefsir usûlü ve Kur’an ilimleri bakımından zengin bir içeriğe sahiptirler. Bunla- rın bazılarında tefsir ilminin teorik alanı, tefsir usûlü başlığıyla yazılmış bazı çalışmalara göre daha ileri düzeyde olabilmektedir. Tefsir mukaddimeleri Kur’an ilimleri ve tefsir usûl konularından başka müfessirin tefsirinde takip edeceği metottan tefsirin yazılma sebe- bine kadar müfessir ve tefsiri hakkında birçok önemli bilgiyi de barındırabilmektedir. Osmanlı Devleti hakimiyetindeki coğrafyada doğup yaşayan, döneminin önemli ilim adamlarından Cemâleddin el-Kâsımî’nin (ö. 1914), 20. Yüzyılın başında kaleme alınan önemli tefsirlerden olan, daha çok “Tefsîru’l-Kâsımî” diye bilinen “Mehâsinü’t-Te’vîl” isimli tefsirinin mukaddimesi de muhteva ve üslûbuyla dikkat çekmektedir. On yedi cilt olan tefsirin birinci cildi tefsir usûlü konularına tahsis edilmiş olup temel usûl konuları- nın çoğu “kâide” başlığı altında verilmiş, ayrıca “fasıl” ve “matlab” alt başlıklarıyla da konular değerlendirilmiştir. Bu çalışma Kâsımî tefsirinin mukaddimesinde yer alan kıraat konularını değerlendirmek suretiyle müfessirin kıraat ilmi alanındaki bazı görüşlerinin ve alana sağladığı katkının tespitini amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışmanın giriş kısmında mukaddime kavramı hakkında genel bilgi verildikten sonra, Kâsımî’nin hayatı, ilmi kişiliği ve eserleri hakkında bilgi vermek suretiyle müellif tanıtılmıştır. Daha sonra ise mukaddimede ele alınan bazı kıraat konuları önemli belli başlıklar altında tasnif edilerek Kâsımî’nin ilgili konulardaki görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime: Tefsir Kıraat Cemâleddin el-Kâsımî Mehâsinü’t-Te’vîl Mukaddime

The Case of Qiraat in the Introduction of Qâsimî’s Work Named Tafsir Mahasin at-Ta’wil

Öz:
It is seen in almost all of the commentaries started their work with a long introduction. This introductory information, which adds an important scientific value to the tafsirs, have a rich content in terms of Qur’anic sciences and tafsir methodology. In some of these, the theoretical field of the science of tafsir may be more advanced than some studies written under the title of Tafsir. This tafsir introduction information can also contain many important information about the tafsir and commentary, from the sciences of the Qur’an and the tafsir method, from the method that the commentator will follow in his interpretation to the reason why the tafsir was written. The introductory information of the Tafsir “Mahasin at-Ta’wil” that is an important commentary written by Jamâladdin al-Qâsimi (d. 1914), who was born and lived in the geography under the rule of the Ottoman Empire at the beginning of the 20th century and was one of the important scholars of the period is also noted for its content and style. The first volume of the seventeen volumes of tafsir has been devoted to the tafsir method, and most of the basic procedural topics are given under the title of “principles”, and the subjects are also evaluated with the subheadings “fasil” and “matlab”. This study aims to determine some of the views of the tafsir and his contribution to the field by evaluating the Qur’anic subjects included in the introduction of the Qasimi commentary. In this context, first of all, the introduction was introduced by giving information about the life, scientific personality and works of Qâsimi, after giving general information about the concept of muqaddimah. Later, some of the issues discussed in the introduction were classified under certain important headings and the views of Qâsimi on some related issues were tried to be determined.
Anahtar Kelime: Tafsir Qiraat Jamâladdin al-Qâsimi Mahasin at-Ta’wil Introduction

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abâza, Nizâr. Cemalüddîn el-Kâsımî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1997/1418.
  • Acmî, Muhammed b. Nâsır. Âlu’l-Kâsımî ve nübûguhum fi’l-’ilmi ve’t-tahsîl. Beyrut: Dâru’l- Beşâiri’l-İslâmiyye, 1999.
  • Acmî, Muhammed b. Nâsır. İmâmu’ş-Şâm fi ‘asrihî Cemâlüddîn el-Kâsımî: sîretühü’z-zâtiyye bi kalemihî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2009.
  • Arslan, Şükrü. “Mehâsinü’t-Te’vîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/363-364. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
  • Bayraktutan, Osman. “Kırâatlere Dil Mantığına Göre Yaklaşımlara Eleştirel Bir Bakış”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (2018), 75-107.
  • Bıyıkoğlu, Yakup. “Rivayet Türü Tefsir Mukaddimelerinin Tefsir Usûlü Bilgisi Bağlamında Değeri (Hüseyin el-Begavî, Muhammed İbnü’l-Cevzî ve İbn Kesîr Örneği)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (2019), 39-57.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi ve Tabakatü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1974.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiü’s-sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Bugâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
  • Buladı, Kerim. “Klasik Tefsir Mukaddimelerinde Yedi Harf Meselesi ve Yorumları”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2016), 113-139.
  • Bulut, Ali. Erken Dönem Tefsir Mukaddimelerinin Tefsir Usûlü Açısından Değerlendirilmesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
  • Commins, David Dean. Osmanlı Suriye’sinde Islahat Hareketleri. çev. Selahaddin Ayaz. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1993.
  • Çetin, Abdurrahman. Kıraatların Tefsire Etkisi: Kur’ân’ın Farklı Yorumlanmasına Tesir Eden Kıraatlar. İstanbul: Marifet Yayınları, 2001.
  • Çetin, Abdurrahman. “Kur’ân’ın Farklı Yorumlanmasında Kıraatların Rolü”. Diyanet İlmi Dergi 37/4 (2001), 77-100.
  • Çetin, Abdurrahman. Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
  • Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb’a. thk. Halef Hamûd eş- Şağdelî. Suudi Arabistan: Dâru’l-Endelüs Lin’-Neşr ve’t-Tevz’î, 2010.
  • Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
  • Durmuş, İsmail. “Mukaddime”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/115-117. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
  • Ebû Şâme el-Makdisî, Ebü’l-Kâsım Şihâbüddîn Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm Ebû Şâme. el-Mürşidü’l-vecîz ilâ ulûmin tete’alleku bi’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Tayyar Altıkulaç. Beyrut: Dâru Sâdır, 1975.
  • Ercan, Bilal. Tefsir Geleneğinde Müfessirde Aranan Şartlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Günay, H. Mehmet. Cemâluddîn el-Kâsimî ve Fıkhî Görüşleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1991.
  • Günay, H. Mehmet. “Cemâlüddîn el-Kâsimî Hayatı ve İlmî Kişiliği”. Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 253-272.
  • Günay, H. Mehmet. “Suriye Selefîliğinin Önderi Cemâleddîn el-Kâsimî (1866-1914): Hayatı, Islahatçı Kişiliği ve Fıkhî Eserleri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 6 (2005), 119–140.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vîlü müşkili’l-Kur’ân. thk. İbrahim Şemseddin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kıraati’l-aşr. thk. Ali Muhammed Dabba’. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Müncidü’l- mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1420/1999.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Müncidü’l- mukri’în ve mürşidü’t-tâlibîn. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1999.
  • İstanbûlî, Mahmûd Mehdî. Şeyhü’ş-Şâm Cemâleddîn el-Kâsımî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1985.
  • Kalkan, Gökçen. Cemaleddin El-Kasımi ve Tefsirdeki Metodu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
  • Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Fazîletleri ve Okunma Kaideleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1976.
  • Karaçam, İsmail. Kıraat İlminin Kur’an Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
  • Karslı, İbrahim Hilmi. “Tarihsel Gelişimleri İtibariyle Tefsir Mukaddimelerine Dair Bir İnceleme”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 20 (2003), 225-260.
  • Kâsımî, Muhammed b. Muhammed Saîd Cemâleddin. Mehâsinü’t-te’vîl. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 17 Cilt. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957/1386.
  • Kâsimî, Zâfir. Cemâlüddîn el-Kâsımî ve asruhû. Dımaşk: Matbaatü’l-Hâşimiyye, 1965.
  • Kılıç, Mustafa. “Son Dönem Osmanlı Tefsir Geleneğinde Kıraat-Tefsir İlişkisi -Mehasinü’t- te’vil Örneği-”. ed. M. T. Boyalık - Harun Abacı. Osmanlı’da İlm-i Tefsir. 479-503. İstanbul: İsar Yayınları, 2019.
  • Magrâvî, Muhammed b. Abdurrahman. el-Müfessirûn beyne’t-tevîl ve’l-isbât fî âyâti’s-sıfât. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
  • Mekkî, Ebû Muhammed b. Hammus b. Muhammed Mekki b. Ebû Talib. el-İbâne ‘an me’âni’l- kırâât. thk. Abdülfettah İsmail Şelebi. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, ts.
  • Muhtesib, Abdulmecîd Abdusselâm. İtticâhâtu’t-tefsîr fî’l-asri’r-râhin. Ammân: Menşûrâtu Mektebeti’n-Nahda el-İslâmiyye, 1402/1982.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-u Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabiyye, ts.
  • Pak, Zekeriya. “Rivâyet Ağırlıklı Tefsirler”. ed. Mehmet A. Koç. Tefsir El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
  • Rûmî, Fehd b. Abdurrahman b. Süleyman. Buhûs fî usûli’t-tefsîr ve menâhicih. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, ts.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. b.y.: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l- Âmme li’l-Kitab, 1974.
  • Şen, Zeki. “Reşid Rıza ve Tabatabâî’nin Tefsirlerindeki Mukaddimelerinin Karşılaştırılması”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (2009).
  • Turgut, Ali. “Cemâleddîn el-Kâsımî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/311-312. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
  • Ünal, Mehmet. Kur’an’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
  • Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr. el-Keşşâf ʿan hakâîkı gavâmidi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1407.
  • Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- ’Arabî, 1995.
APA Karataş Ş (2021). Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. , 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
Chicago Karataş Şuayip Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. (2021): 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
MLA Karataş Şuayip Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. , 2021, ss.315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
AMA Karataş Ş Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. . 2021; 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
Vancouver Karataş Ş Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. . 2021; 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
IEEE Karataş Ş "Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu." , ss.315 - 337, 2021. 10.33460/beuifd.910934
ISNAD Karataş, Şuayip. "Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu". (2021), 315-337. https://doi.org/10.33460/beuifd.910934
APA Karataş Ş (2021). Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 8(1), 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
Chicago Karataş Şuayip Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 8, no.1 (2021): 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
MLA Karataş Şuayip Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.8, no.1, 2021, ss.315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
AMA Karataş Ş Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2021; 8(1): 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
Vancouver Karataş Ş Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu. BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2021; 8(1): 315 - 337. 10.33460/beuifd.910934
IEEE Karataş Ş "Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu." BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 8, ss.315 - 337, 2021. 10.33460/beuifd.910934
ISNAD Karataş, Şuayip. "Kâsımî’nin Mehâsinü’t-Te’vîl İsimli Tefsirinin Mukaddimesinde Kıraat Olgusu". BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 8/1 (2021), 315-337. https://doi.org/10.33460/beuifd.910934