Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 44 Sayfa Aralığı: 165 - 207 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28949/bilimname.855329 İndeks Tarihi: 11-08-2022

TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ

Öz:
Kur’ân tilâvetinde vakf ve ibtidânın yadsınamaz bir yeri vardır. Kur’ân’ı okuyan her bir kişinin Arapçayı bilip bu dilin inceliklerine vâkıf olamayacağı düşünüldüğünde, vakf ve ibtidânın ehemmiyeti daha iyi anlaşılacaktır. Nitekim bu ilmin ehemmiyetine binaen birçok müellif, bu konu üzerinde hassasiyetle durmuş, konuyla ilgili müstakil eserler kaleme almışlardır. Telif edilen bu eserlerde durulması gerekli olan yerlere birtakım vakf isimleri veya vakf işaret/remizleri belirlemişlerdir. Belirlenen bu vakf ismi ve remizlerin, birçok müellif tarafından oluşturulduğu dikkate alındığında, tek tip olması elbette beklenmeyecektir. Zira müellifler, vakf çeşidi ve mahallini belirlemede kimi zaman lafzı, kimi zaman manayı, kimi zaman hem lafzı hem manayı dikkate almalarından kaynaklı birtakım farklılıklar olmuştur. Bunlara ilaveten müelliflerin yetiştiği çevrenin, ilmî birikimin, özel tutum vb. etmenlerin de bu ameliyeye etkileri söz konusudur. Bu bağlamda söz konusu bu etkilerin boyutunu görebilmek için bu çalışmada üç farklı asırda yaşamış çoğunlukla aynı kavramları kullanan meşhur beş müellifin sırasıyla İbnü’l-Enbâri’nin Îzâhu’l-vakf ve’l-ibtidâ’sı, Nehhâs’ın Kitâbü’l-kat’ ve’l-i’tnâf’ı, İbn Evs el-Mukrî’nin el-Vakf ve’l- ibtidâ’sı, Dânî’nin el-Müktefâ’sı ile Üşmûnî’nin Menâr’ına yer verilmiştir. Yer verilen bu eserlerin genel tahlillerinin yanı sıra vakfla ilgili kavram haritası çıkarılmış ve müelliflerin kavramlara yükledikleri anlamlar örnekler eşliğinde işlenmiştir. Çoğunlukla aynı kavramları kullanan ve sistem olarak da lafız-mana esası üzerine vakfları belirleyen bu müelliflerin, pratikte vakfları mushaflara işlemelerinin aynı olup olmadığı araştırılmıştır. Bu ameliyeyi yaparken müelliflerin yaklaşımlarını daha iyi kavrayabilmek için genelde nahiv, kıraat ve i'rab konularında muvafık olan âyetler seçilmiş ve müelliflerin vakf tercihleri bu âyetler üzerinden ele alınmıştır.
Anahtar Kelime: Kıraat Mushaf Anlam Vakf İbtidâ Remz

FROM THEORY TO PRACTICE WAKF AND IBTIDA

Öz:
Foundation and ibtida have an undeniable place in the recitation of the Quran. Considering that not every person who reads the Quran will know Arabic and have a grasp of the subtleties of this language, the importance of waqf and ıbtida will be understood better. As a matter of fact, due to the importance of this science, many authors dwelled on this issue with sensitivity and wrote individual works on this subject. In these copyrighted works, they have determined some foundation names or foundation signs/charts where it is necessary to focus. Considering that these foundation names and charts were created by many authors, it would not be expected to be uniform. Because there were some differences due to the fact that the authors took into account sometimes literal, sometimes meaning, sometimes both literal and meaning in determining the type of foundation and locality. In addition to these, the environment in which the authors were raised, scientific knowledge, special attitude, etc. factors also have an effect on this procedure. In order to see the size of these effects in this context In this study, the works of five famous authors who lived in three different centuries, mostly using the same concepts, are included. These authors and their works are respectively: Ibnu'l-Anbâri's Izâhu'l-Waqf ve'l-Ibtidâ, Nehhas's Kitâbu'l-Kat' ve'l-I'tnâf I, Ibn Evs al-Mukrî's al-Waqf wa'l-Ibtidâ, Dânî's al-Muqtafa and finally Usmûnî's Menâr. In addition to the general analysis of these works, the concept map of the wakf was created and the meanings that the authors attributed to the concepts were discussed with examples. It has been investigated whether these authors, who mostly use the same concepts and define wakfs based on word-meaning as a system, wrote the wakfs in the Quran same. While doing this, to better understand the approaches of the authors, the verses that are generally accepted in the subjects of nahiv, qiraah and i'rab were chosen and the wakf preferences of the authors were discussed through these verses.
Anahtar Kelime: Qiraat Mos’haf Meaning Waqf Ibtida Ramz

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AYKUT, Süleyman. Ebû Ca’fer En-Nehhâs’ın İ’râbu’l-Kur’ân İsimli Eserinde Âl-i İmrân Sûresinin Kıraât İlmi Açısından Değerlendirilmesi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • ÇETİN, Abdurrahman. “Ebû Amr ed-Dânî ve Eserleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 31-40.
  • ÇETİN, Abdurrahman. “Ebû Amr ed-Dânî ve Kıraat İlmindeki Yeri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 13-30.
  • ÇETİN, Abdurrahman. “Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân Dânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/459-461. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • DÂNÎ, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed. el-Müktefâ fi’l-vakf-i ve’l-ibtidâ. thk. Yûsuf Abdurrahman el-Mar’aşî. Beyrut: 1407.
  • DÜHEYİM, Mehdî. Mefâhîmu’l-vakfi ve’l-ibtidâi abra’l-merâhili’t-târihiyye. Bikülliyeti’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, Câmiatu’l-Cezair, ts.
  • EBÛ DÂVUD, Süleyman b. Eş’as. es-Sünen, nşr. Ahmed Sa’d Ali. Mısır: 1952.
  • EROĞLU, Muhammed. “Nehhâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/542-543. İstanbul: 2006.
  • GÜNEY, Fikri. “Ebû Ca’fer Nehhâs, Hayatı Eserleri ve Meâni’l-Kur’ân’ı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (2015), 156-176.
  • HUSARÎ, Mahmud Halil. Me’âlimü’l-ihtidâ ilâ ma’rifeti’l-vakfi ve’l-ibtidâ. Kahire: 2009.
  • IŞIK, Emin. “İbnü’l-Enbârî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/24- 26. İstanbul: 2000.
  • İBN EVS el-MUKRÎ, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. el-Vakf ve’l-ibtidâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, ts. 0a-64b.
  • İBNÜ’L-ENBÂRÎ, Ebû Bekr Muhammed bin el-Kâsım bin Beşşâr. Îzâhu’l-vakfi ve’l-ibtidâ. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Dımaşk: 1971.
  • İBNÜ’L-CEZERÎ, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kıraati’l-‘aşr. nşr. Ali Muammed Debbâ. Mısır: ts.
  • İBNÜ’L-CEZERÎ. Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l- kurrâ. thk. C. Bergstraesser. Beyrut: Daru’l- Kütübi’l- İlmiyye, 1971.
  • İBNÜ'L-MULAKKİN, Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed el -Mısrî. Tabakâtü’l- evliyâ. thk. Nuruttin Şerîbe. Mektebü’l-Hânicî, 1514/1994.
  • İBRAHİM, Muhammed Tayyib. İrabu’l-Kur’âni’l-Kerîm. Dârun Nefâis, 1427/2006.
  • İSHÂK, Ali Şüvâh. Mu’cemu musannefeti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyâd: Dârur- Rufâiyyi, 1403/1983.
  • KARAGÖZ, Mustafa. “Uzak Bir Mananın Ayetlerdeki Vakf Yerine Etkisi, A’râf Sûresinin 188. Âyeti Örneği”. Bilimname 34/2 (2017), 31-93.
  • KOYUNCU, Recep. Kur’ân-ı Kerîm’in Anlaşılmasında Vakf ve İbtidânın Rolü, İbnü’l-Enbârî, ed-Dânî ve Secâvendî Örneği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
  • MÂLİKÎ, Ebû Bekr b. el -Arabî el. Ârizatü’l-ehvezî bi şerhi sahîhî Tirmizî. Beyrut: 2008.
  • MUNÂVÎ, Muhammed Abdurraûf, el-Kevêkibu’d-dürriyyetü fî terâcimi’s- sâdiseti’s-sûfiyye. thk. Ahmed Ferîd el -Meîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmî, 1429/2008.
  • NEHHÂS, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el -Murâdî el-Mısrî. el- Kat’ ve’l-i’tinâf. thk. Abdurrahman b. İbrahim el-Matrûdî. Riyad: Âlemü’l-Kütüb, 1992.
  • SAFEDÎ, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh es. Kitâbü’l-vâfî bi’l-vefeyât. Berlin: Das Arabsche Buch, 1999.
  • SEHÂVÎ, Ebü’l-Hasan Alemüddin Ali b. Muhammed b. Abdüsselam es. Cemâlü’l-kurrâ ve kemâlü’l-ikrâ. thk. Ali Hüseyn el-Bevvâb. Mekke: Mektebetü’t-Türâs, 1408/1987.
  • SEZGİN, Fuat. Târihu’t-türâsi’l-Arabî. el-Mektebetü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye, 1411/1991.
  • SUYÛTÎ, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es. Sirâcü’l-münîr fî tertîbi ehâdîsi Sahîhi’l Câmii’s-Sağîr. thk. Isâm Mûsâ Hâdî. 1430/2009.
  • TAYYÂR, Müsâid b. Süleyman b. Nâsır et. Vukûfu’l-Kur’ân ve eseruhâ fi’t-tefsîr. Medine: el-Mektebetü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye, 1431.
  • TEMEL, Nihat. Kıraat İlminde Vakf ve İbtidâ. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
  • TETİK, İbrahim. Vakf ve İbtidâ İlminin Âyetleri Anlamlandırmadaki Etkisi, Üşmûnî Bağlamında, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
  • TİRMİZÎ, el-İmamü’l-Hâfız Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et, el-Câmiu’l-Kebîr- Sünenü Tirmîzî. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1996.
  • UZUN, Yakup. İbn Evs el-Mukrî’nin el-Vakf ve’l-İbtidâ Adlı Eserinin Tahlili ve Görüşlerinin Mukayesesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
  • ÜŞMÛNÎ, Ahmed b. Muhammed b. Abdulkerim. Menâru’l-hudâ fî beyâni’l-vakf ve’l-ibtidâ. Kahire: el-Matbatü Mustafâ el-Bânî, 1393/1973.
  • ZAVALSIZ, Halit, “Üşmûnî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/399-400. İstanbul: 2012.
  • ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz Şemsuddîn Ebû Abdullah. Tezkiratü’l-huffâz. thk. Abdurrahmân b. Yahya el-Muallimî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmî, 2009.
  • ZEHEBÎ, Şemseddin. Tabakâtu’l-kurrâ. Riyâd: Merkez Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1997.
  • ZERKEŞÎ, Bedru’d-Dîn. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l- Fadl İbrahim. Kahire: Dâru’t-Türâs, 2008..
APA UZUN Y (2021). TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. , 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
Chicago UZUN YAKUP TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. (2021): 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
MLA UZUN YAKUP TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. , 2021, ss.165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
AMA UZUN Y TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. . 2021; 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
Vancouver UZUN Y TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. . 2021; 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
IEEE UZUN Y "TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ." , ss.165 - 207, 2021. 10.28949/bilimname.855329
ISNAD UZUN, YAKUP. "TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ". (2021), 165-207. https://doi.org/10.28949/bilimname.855329
APA UZUN Y (2021). TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. Bilimname, 0(44), 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
Chicago UZUN YAKUP TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. Bilimname 0, no.44 (2021): 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
MLA UZUN YAKUP TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. Bilimname, vol.0, no.44, 2021, ss.165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
AMA UZUN Y TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. Bilimname. 2021; 0(44): 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
Vancouver UZUN Y TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ. Bilimname. 2021; 0(44): 165 - 207. 10.28949/bilimname.855329
IEEE UZUN Y "TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ." Bilimname, 0, ss.165 - 207, 2021. 10.28949/bilimname.855329
ISNAD UZUN, YAKUP. "TEORİDEN PRATİĞE VAKF VE İBTİDÂ". Bilimname 44 (2021), 165-207. https://doi.org/10.28949/bilimname.855329