DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Yıl: 2020 Cilt: 3 Sayı: 5 Sayfa Aralığı: 37 - 60 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32953/abad.631960 İndeks Tarihi: 13-08-2022
DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Öz: Türk Dilinin üzerinde en çok araştırma ve inceleme yapılan eserlerinden birisi olan Dede Korkut metinleri, dil malzemesi açısından oldukça zengindir. İçerisinde barındırdığı deyimler, atasözleri, mecazlar günümüzde de değerini koruyan ve sıklıkla kullanılan ifadelerdir. Dilin söz varlığını oluşturan, dilin zenginlik ölçütleri içerisinde yer alan deyimler, dilin daha etkili kullanılması ve anlatılmak istenenlerin daha kolay anlaşılabilmesi için kullanılan kalıplaşmış ifadelerdir. Anlatımı güzelleştirmek, kuvvetlendirmek, savunulan düşünceyi etkili kılmak amacıyla dilde yer edinmiş kalıplaşmış ifadelere sıklıkla başvurulmaktadır. Bu çalışmada, dillerin söz varlığı içerisinde önemli yer tutan deyimlerin Dede Korkut’un üçüncü nüshasındaki kullanımları ele alınmıştır. Çalışmada, M. Ekici tarafından hazırlanan “Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” adlı eser kullanılarak Dede Korkut’un Türkistan/Türkmen Sahra nüshasında geçen deyimler tespit edilmiştir. Tespit edilen deyimlerin oluşum şekilleri ele alınmış ve ayrıca günümüz Türkiye Türkçesindeki karşılıkları verilmiştir.
Anahtar Kelime: AN EVALUATION ON THE FORMATION SHAPES OF THE IDIOMS MENTIONED IN THE COPY TURKISTAN/TURKMEN SAHARA OF THE BOOK DEDE KORKUT AND THE EQUIVALENTS OF THESE IDIOMS IN TURKEY TURKISH
Öz: Dede Korkut texts which are one of the most studied and investigated written works of the Turkish Language is quite rich of language material. Idioms, proverbs and metaphors included are the expressions that keep their value and often used today. Idioms that compose the vocabulary of the language and exist within the richness standards of the language are cliché expressions preferred in order to use the language more effectively and to understand the things to be expressed more clearly. Cliché expressions gained a place in the language are often used in order to glamorize, strengthen the manner of telling and make the opinion more effective. In this study, the usage of the idioms having an important place in the vocabulary of the languages in the third copy of Dede Korkut has been discussed. In the study, the idioms mentioned in the copy Turkistan/Turkmen Sahara have been determined by using the written work prepared by M. Ekici and named “Dede Korkut Book Turkistan/Turkmen Sahara Copy Soylamalar and 13th Tribe Salur Kazan’s Killing the Seven Head Dragon”. The formation shapes of the idioms determined have been discussed and their equivalents in today’s Turkish have been presented.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aksan, D. (2013). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- -----------. (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksoy, Ö. A. (1965). Atasözleri ve Deyimler. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Azmun, Y. (2019). Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Kutlu Yayınevi.
- Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Ercilasun, Ahmet B. (2019). Dede Korkut Kitabı‟nın Yeni Nüshası ve Üzerindeki Yayınlar, Milli Folklor, 123, 5-22.
- Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- -----------. (2011). Dede Korkut Kitabı-1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ersoy, R., Akpınar, B. (2009). Dede Korkut Metinlerinden Hareketle Sivas‟ta Yaşayan Atasözleri, Deyimler, Alkış ve Kargışlar Üzerine Bir Araştırma, Türkbilig, 18:103- 121.
- Gül, R. (2008). Dede Korkut Hikâyelerinde Söz Kalıpları, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10: 100-105.
- Korkmaz, Z. (2008). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nasser Khaze Shahgoli vd. (2019). Dede Korkut Kitabı‟nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2), 147- 379.
- Pala, İ. (2000). İki Dirhem Bir Çekirdek. İstanbul: Babıali Kültür Yayınları.
- Tiraş, Yusuf C., Ertürk, H. (2016). Dede Korkut Kitabında Geçen Atasözlerinin Anlamsal İncelemesi ve Türkiye Türkçesindeki Eş Anlamlıları, Journal of Turkish Language and Literature, 2(4), 135-150.
- Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Vural, H. (Tarihsiz). Dede Korkut Destanlarında Geçen Atasözleri Üzerinde Bir İnceleme, https://www.academia.edu/9630722/DEDE_KORKUT_DESTANLARINDA_GE% C3%87EN_ATAS%C3%96ZLER%C4%B0.
| APA | Özgür U (2020). DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| Chicago | Özgür Uğur DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. (2020): 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| MLA | Özgür Uğur DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. , 2020, ss.37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| AMA | Özgür U DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| Vancouver | Özgür U DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. . 2020; 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| IEEE | Özgür U "DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." , ss.37 - 60, 2020. 10.32953/abad.631960 |
| ISNAD | Özgür, Uğur. "DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". (2020), 37-60. https://doi.org/10.32953/abad.631960 |
| APA | Özgür U (2020). DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 3(5), 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| Chicago | Özgür Uğur DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi 3, no.5 (2020): 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| MLA | Özgür Uğur DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, vol.3, no.5, 2020, ss.37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| AMA | Özgür U DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi. 2020; 3(5): 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| Vancouver | Özgür U DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi. 2020; 3(5): 37 - 60. 10.32953/abad.631960 |
| IEEE | Özgür U "DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME." Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 3, ss.37 - 60, 2020. 10.32953/abad.631960 |
| ISNAD | Özgür, Uğur. "DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME". Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi 3/5 (2020), 37-60. https://doi.org/10.32953/abad.631960 |
