TY  - JOUR
TI  - Fıkıh Açısından Yakın Akraba Evliliğine Dair Klasik ve Çağdaş Görüşler
AB  - Yakın akraba evliliği geçmişten günümüze dini, edebi, tarihi, sosyolojik ve tıbbi açılardan incelenmiştir. Böyle bir evlilik dini açıdan fıkıh ilmi kapsamında delil ve maslahat açısından tartışılmıştır. Hanefi ve Malikî fakihler bu evliliğin mübah olduğunu vurgulamakla yetinmiş- lerdir. Şafiî ve Hanbelî fakihler ise yakın akraba evliliğini mübah kabul etmekle birlikte böyle bir evliliği tavsiye etmemişlerdir. Naklî delillerden ve maslahattan hareketle yabancı bir adayla evlenmenin müstehap olduğunu savunmuş ve bu içtihada yöneltilen eleştirilere cevap vermişlerdir. Çağdaş tıp ve genetik araştırmalarında yakın akraba evliliğinde kalıtsal risk ora- nının iki kat daha fazla olduğu görüldüğünden böyle bir evlilik tavsiye edilmemiş ve buna rağmen akrabayla evlenecek kimselerin genetik testlerinden geçmesi önerilmiştir. Buna kar- şın bazı araştırmalarda ise akraba evliliğiyle kurulan ailelerin daha güçlü olduğu, tıbbî/gene- tik araştırmaların kesinlik taşımadığı, bu konudaki batılı araştırmaların aile-toplum yapısını zayıflatma türünden ideolojik olabileceği, yakın akraba evliliğine mesafeli içtihatların delil açısından zayıf-isabetsiz olduğu savunulmuş ve akraba evliliğini savunmak üzere karşıt delil- ler ileri sürülmüştür. Sosyolojik bazı araştırmalarda ise yakın akraba evliliğinin dinin etkisiyle yaygınlaştığı, geçmişte toplumsal birliği zayıflattığı savunulmuştur. Bu çalışma yakın akraba evliliğine dair klasik ve çağdaş yaklaşımları fıkıh, usûl ve delil açısından tez-antitez birlikteliği çerçevesinde ayrıntılı şekilde analiz etmekte, akraba evliliğine dair tıbbî araştırma sonuçla- rına ve sosyolojik bazı araştırmalara yer verilerek bu tür araştırmalar fıkhî açıdan değerlen- dirmektedir. Yakın akraba evliliği ile genetik rahatsızlıklar arasında genel geçer türden deter- minist bir bağ kurulamaz. Çünkü aynı riskler yabancıyla yapılan evliliklerde de bulunmakta ve ayrıca zararlı madde bağımlılığından da kaynaklanmaktadır. Ancak yakın akraba evlili- ğinde genetik risk oranı yabancı bir adayla yapılan evliliklerdeki risk oranından iki kat fazla- dır. İki zarar ihtimalinden en az olanı tercih edilir. Bu nedenle böyle bir riske iki defa fazla bir şekilde muhtemel olan bir evliliğin din tarafından tavsiye edilmemesi anlamlıdır. Zira dinin evlilikteki temel gayesi nesli korumak ve devam etmesini sağlamaktır. Böyle bir evliliğin dini açıdan yasaklanmamış olması, onun tavsiye edilmiş olduğu anlamına gelmemektedir. Çünkü ibaha alanını maslahat gerekçesiyle sınırlandırmak bireylere ve kamu otoritesine bırakılmış- tır. Hz. Ömer’den bu yana kalıtsal risk oranı yüksek olduğundan akraba evliliği tavsiye edil- memiş, böyle bir evliliğin yaygınlaşmaması için fıkhî bir çaba gösterilmiştir. Sosyolojik açıdan yakın akraba yerine denk olan yabancı bir adayla yapılacak evlilikler toplumsal örgütlenme- nin güçlendirilmesi bakımından daha isabetli görülmüştür. Yakın akraba evliliğini tavsiye et- meyen Şafiî ve Hanbelî içtihadın günümüzdeki tıp ve genetik araştırmalarıyla da desteklen- diği görülmektedir. Ancak akraba evliliğini tavsiye etmeyen bu içtihatlar dini delillere, tıbbi ve genetik sebeplere ilaveten maslahat kapsamında psikolojik ve sosyolojik gerekçeleri de esas almaktadır. Yakın akraba evliliğini tavsiye etmeyen içtihatların delil açısından isabetsiz olduğu, bu tür evliliklerin maslahat açısından daha güçlü olduğunu savunan görüşlerin ye- rinde olmadığı anlaşılmaktadır. Genel itibarıyla dinin yakın akraba evliliğine mesafeli olduğu, bu tür evliliklerin daha çok psikolojik, sosyolojik ve kültürel sebeplerden kaynaklandığı gö- rülmektedir. Yakın akraba evliliğini tavsiye etmeyen Şafiî ve Hanbelî mezhebine mensup böl- gelerde böyle bir evliliğin yaygın olması, buna karşılık aynı evliliğin sadece mübah olduğunu belirten Hanefî bölgelerde yakın akraba evliliklerin daha az olması bunu desteklemektedir. Bu yönüyle akraba evliliğinin din tarafından tavsiye edildiğini zanneden anlayışları esas ala- rak böyle bir evliliğin dinden kaynaklandığını savunan bazı iddialar isabetli değildir. Bu ne- denle toplumsal birliğin dağılması, kalıtsal hastalıkların yaygınlaşması ile dinin akraba evlili- ğini tavsiye ettiği türünden iddialar arasında bir bağ kurmak zordur. Günümüzde akraba ev- liliğinin dini yönünün aydınlatılması toplumu kalıtsal risklere karşı koruma hususunda fay- dalı olacaktır.
AU  - Korkut, Ramazan
PY  - 2021
JO  - Cumhuriyet İlahiyat Dergisi
VL  - 25
IS  - 1
SN  - 2528-9861
SP  - 409
EP  - 436
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/1112570
ER  -