Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 21 Sayfa Aralığı: 131 - 143 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22520/tubaked.2020.21.007 İndeks Tarihi: 17-08-2022

ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI

Öz:
Bu yazı, Erythrai Ören Yeri üzerinde yer alan Ildırı’nın 19. yüzyıldaki mekan kurgusunu çözümlemeyi amaçlamaktadır. Bu dönem, günümüzde Yunanistan’dan gelen Türk mübadillerin yaşadığı yerleşimin Ortodox Rumlar tarafından iskan edildiği Osmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılına karşılık gelmektedir. Ildırı, mübadele sürecinde ve sonrasında ciddi yıkımlara tanıklık etmiştir. Gerek bu yıkımlar gerekse günümüzde süregelen izinsiz yapılar nedeniyle özgün dokuya ait izler büyük oranda yok olmuştur. Son yıllarda artan turizm baskısı da bu yok oluşu hızlandıran önemli bir faktördür. Bu sebeple bu yazıda farklı kaynaklardaki mekana ilişkin ipuçları biraraya getirilerek bir bulmaca gibi mekansal kurgunun çözümlenmesi amaçlanmıştır. Bu yerleşim bulmacası, mevcut dokudan gelen sınırlı bilgilerin, sözlü tarih çalışmaları ve seyyah arkeologların anlatılarından gelen bilgilerle karşılaştırılarak tamamlanmasına dayanmaktadır. Burada bahsi geçen sözlü tarih çalışmaları, hem önceki Rum ve hem de mevcut Türk mübadillerin anlatılarından oluşmaktadır. Ildırı’nın mübadele öncesi yaşantısına tanıklık etmiş Rumların anlatılarına Atina’daki Küçük Asya İncelemeleri Merkezi arşivinden ulaşılmıştır. Mübadele sonrasına tanıklık eden Türk mübadillerle yapılan görüşmeler ise yazarlar tarafından 2012-2014 tarihleri arasında farklı zamanlarda Ildırı’da gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, Ildırı gibi hem hızlı bir dönüşüm ve hem de mübadele gibi keskin bir toplumsal kopuş yaşayan yerleşimlerde yerin yakın tarihini ve mekansal dönüşümünü anlamada sözlü tarih çalışmalarının önemi vurgulanmıştır.
Anahtar Kelime:

IN SEARCH OF ILDIRI’S SPATIAL TRACES: A 19th CENTURY SETTLEMENT PUZZLE

Öz:
This paper aims to decipher the 19th century spatial characteristics of Ildırı which overlaps the archaeological remains of ancient Erythrai. This period corresponds to the Ottoman Empire’s last century when Ildırı was inhabited by Orthodox-Rum community. Ildırı experinced serious alterations and destructions during and after the population exchange. Due to both these changes and destructions as well as recent illegal construction activities, the original settlement pattern is almost disappeared in Ildırı. Increasing tourism pressure of recent years in an other factor that accelerates this disappearance. For this reason, in this paper, the spatial characteristics of 19th-century Ildırı is deciphered like a jig-saw puzzle; by tracing the clues about the place from different sources. This settlement puzzle based upon supporting the limited traces coming from the place with oral history studies and narratives of archaeologist travellers. The mentioned oral history studies composed of the narratives of both existing Turkish and former Rum inhabitants. The narratives of Rum inhabitants who experienced the pre-exchange period were obtained from the Centre of Asia Minor Studies in Athens. Interviews with Turkish inhabitants who witnessed the post-exchange period were conducted by the authors at different times between 2012 and 2014 in Ildırı. As the conclusion, the importance of oral history studies is emphasized in understanding the place, its recent history and spatial transformations of the settlements like Ildırı that experienced major transformations as well as a sharp social interruption with population exchange.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKALIN-ORBAY, A. G., 2011, “Erythrai Kazısı 2010 Sezonu”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, 4, s. 509-534, Ankara.
  • AKALIN(a), A. G., 2010, “İonia’nın önemli ticaret merkezi Erythrai”, İzmir Kültür ve Turizm Dergisi, 7, s. 34-38, İzmir.
  • AKALIN(b), A. G., 2010, “Erythrai Kazısı 2009 Sezonu Kazı ve Araştırmaları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 4, s. 342-359, Ankara.
  • AKALIN, A. G., 2009, “2008 Sezonu Erythrai Kazı Çalışmaları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, 4, s. 381-395, Ankara.
  • AKURGAL, E., 1993, Eski Çağda Ege ve İzmir, İzmir, Net Turistik Yayınları.
  • BAYBURTLUOĞLU, C., 2015, Erythrai, Ankara.
  • BAYKARA, T., 1999. “XIX Yüzyılda Urla Yarımadasında Nüfus Hareketleri”, Osmanlılar’da Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar, s. 195-204, İzmir.
  • BAYKARA, T., 1990. “Çeşme Kalesi”, Belleten, LIV/210, s. 603-638, Ankara.
  • BÜRCHNER, L., 1909, “Erythrai”, RE, VI/1, p. 575-590.
  • CHANDLER, R., 1871, Travels in Asia Minor 1764-1765, ed. Edith Clay, London.
  • ÇİL, E. ve KUL, F. N., 2015, “Ildırı: Yerleşilemeyen Köy”, Mimarlık, 381, s. 65-69.
  • HAMİLTON, W. J, 1842, Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, London.
  • KEİL, J., 1910, “Forschungen in der Erythraia I”, Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien, 13, p. 5-74.
  • KOROMILA, M., KODORAS, T., KARANIKI, M., KOLIMBA, K., PETROPULU, T., PALAVIDAS, Y., PODROMU, T., 1997, Erythrai, Atina.
  • KÜTÜKOĞLU, M., 2010, XVI. Asırda Çeşme Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Ankara.
  • RIFAT, H., 1997, İzmir 1914 Aydın Vilayeti 1330 Sene-i Maliyesi Ticaret Rehberi, İzmir.
  • SATILMIŞ, S., 2012, “Osmanlı’da Bir Afet Yönetimi Örneği: 1993 Çeşme ve Urla Depremi”, History Studies, 4/1, p. 503-527.
  • URAN, H., 2008. Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım, İstanbul.
  • WEBER, G., 1901, “Erythrai”, Mitteilungen Des Kaiserlich Deutschen Archaeologischen Instituts Athenische Abteilung, XXVI, p. 103-118.
  • SÖYLEŞİLER
  • Ildırı’lı Rum Mübadillerle Yapılan Söyleşiler (KÜÇÜK ASYA İNCELEMELERİ MERKEZİ) Ioannis Kanakaris (44), söyleşi tarihi: 20.03.1955, röportör: Zoe Kiritsopulou, Kalavrita.
  • Dimitris Borias (80), söyleşi tarihi: 20.03.1956, röportör: Zoe Kiritsopulou, Kalavrita.
  • Andreas Drimpetis (65), söyleşi tarihi: 28.02.1961, röportör: Zoe Kiritsopulou, Atina.
  • Theodoros Andreadakis (75+), söyleşi tarihi: 24.03.1961, röportör: Zoe Kiritsopulou, Kalavrita.
  • Anastasia Andreadaki (75), söyleşi tarihi: 24.03.1961, röportör: Zoe Kiritsopulou, Kalavrita. Ildırı’lı Türk mübadillerle Yapılan Söyleşiler
  • Fatma Arpacı (1922), söyleşi tarihi:08.03.2013, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Ahmet Kükrer (1922), söyleşi tarihi:07.12.2012, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Şadiye Mete (1931), söyleşi tarihi: 14.02.2014, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • İbrahim Mete (1932), söyleşi tarihi: 01.03.2013, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Hakkı Güvercin (1933), söyleşi tarihi: 08.03.2013, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Mükerrem Deniz (1936), söyleşi tarihi: 07.12.2012, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Hüseyin Yavuz (1940), söyleşi tari- hi:21.11.2012, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Havva Yavuz (1940), söyleşi tarihi:21.11.2012, röpor- törl- er: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Cevriye Dolma (1942), söyleşi tarihi: 07.12.2012, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Muharrem Mete (1944), söyleşi tarihi: 21.11.2012, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Recep Çetinkaya (1946), söyleşi tarihi:14.02.2014, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Adnan Değirmenci (1953), söyleşi tarihi: 01.03.2013, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Harika Akgün (1956), söyleşi tari- hi:08.03.2013, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • İlkay Karadiken (1961), söyleşi tarihi:08.03.2013, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Nebahat Timuçin (1965), söyleşi tarihi: 23.11.2012, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Cevdet Yırtıcı (1968), söyleşi tarihi: 14.02.2014, rö- portörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • Seyhan Mete, söyleşi tarihi: 14.02.2014, röportörler: Çil, E., Kul, F.N., Ildırı.
  • ÇEVİRİ
  • HACIBEİS, S. St., 1961-1965, “I Krini (Tsesmes) kai I Periokhi tis”, MKhron, 9-12, Atina. (bu makale Tayfun Caymaz’ın yayınlanmamış “1922 Öncesi Çeşme ve Civarı” adlı çevirisinden alınmıştır.)
APA Kul F, Cil E (2020). ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. , 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
Chicago Kul Fatma Nurşen,Cil Ela ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. (2020): 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
MLA Kul Fatma Nurşen,Cil Ela ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. , 2020, ss.131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
AMA Kul F,Cil E ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. . 2020; 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
Vancouver Kul F,Cil E ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. . 2020; 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
IEEE Kul F,Cil E "ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI." , ss.131 - 143, 2020. 10.22520/tubaked.2020.21.007
ISNAD Kul, Fatma Nurşen - Cil, Ela. "ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI". (2020), 131-143. https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.21.007
APA Kul F, Cil E (2020). ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0(21), 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
Chicago Kul Fatma Nurşen,Cil Ela ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 0, no.21 (2020): 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
MLA Kul Fatma Nurşen,Cil Ela ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, vol.0, no.21, 2020, ss.131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
AMA Kul F,Cil E ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2020; 0(21): 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
Vancouver Kul F,Cil E ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2020; 0(21): 131 - 143. 10.22520/tubaked.2020.21.007
IEEE Kul F,Cil E "ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI." TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0, ss.131 - 143, 2020. 10.22520/tubaked.2020.21.007
ISNAD Kul, Fatma Nurşen - Cil, Ela. "ILDIRI’NIN MEKANSAL İZLERİNİN PEŞİNDE: BİR 19. YÜZYIL YERLEŞİM BULMACASI". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 21 (2020), 131-143. https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.21.007